مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب صفوة الصحيح من سيرة النبي الاعظم برگزیده و تلخیص کتاب اَلصَّحیح مِنْ سیرَةِ النّبیِّ الْاَعْظَم (ص) اثر سید جعفر مرتضی عاملی عالم دینی، متخصص تاریخ اسلام و تشیع و سیره‌نگار شیعی حوزه علمیه قم و لبنان می باشد که توسط علی رفیعی قوچانی خلاصه گردیده شده است. کتاب اَلصَّحیح مِنْ سیرَةِ النّبیِّ الْاَعْظَم (ص) کتابی است به زبان عربی در سیره پیامبر اکرم (ص) و تاریخ اسلام، ابتدا در بخش‌های مختلفی در دوره ۱۱ جلدی تا پایان جنگ احزاب تدوین شد و بعدها در دوره ۳۵ جلدی تا پایان رویداد سقیفه به چاپ رسید. الصحیح حدود یک‌ هزار و هفتصد منبع دارد.

شرح العلامة الزرقانى على المواهب اللدنية بالمنح المحمدية تألیف علامه شهاب‌الدین ابوالعباس قسطانى متوفاى 923 ه.ق است. اين كتاب شرحى بر كتاب مواهب لدنية از علامة قسطانى است، پيرامون شمائل پيامبر اسلام و سيره و صفات شريف ايشان به زبان عربى نوشه شده است. كتاب مواهب در 10 مقصد چيده شده است. مقصد اول در مشرف شدن پيامبر به نبوت و طهارت نسب و ولادت و رضاعت تا سال وفات حضرت، از جانب بارى تعالى. مقصد دوم در اسماء و اولاد و ازواج، اعمام و خادمين پيامبر مى‌باشد. مقصد سوم در آنچه كه خداوند از كمال خلقت به پيامبرش بخشيده كه شامل سه فصل مى‌باشد و مقصد چهارم در معجزات و خصائص ايشان كه دليل بر ثبوت نبوت و صدق رسالت اوست كه در دو فصل تنظيم يافته است. مقصد پنجم در خصائص معراج وى مى‌باشد. مقصد ششم پيرامون مواردى است كه در آيه تنزيل در بلندى و رفعت ذكر پيامبر و شهادت خدا بر صدق نبوت و ثبوت بعثت ايشان است. مقصد هفتم در وجوت محبت پيامبر و آل و اصحاب و عترت ايشان است. مقصد هشتم در طبابت پيامبر بر انسان‌هاى مريض و تعبير خواب كردن ايشان و خبرهاى غيبى‌اى كه ذكر مى‌نمودند و مقصد نهم در حقايق عبادت ايشان كه شامل 7 نوع از طهارت، نماز، زكات، روزه، اعتكاف و حج و مختصرى از ادعيه و اذكار وقرائات حضرت مى‌باشد و مقصد دهم درباره اتمام نعمت خدا بر پيامبر كه شامل سه فصل در زيارت قبر شريف و مسجد وى و در امور آخرت مى‌باشد. شرح كتاب به اين صورت است كه بالاى هر صفحه، متن اصلى كتاب مواهب ذكر شده و در پايين صفحه با آوردن جملات يا كلماتى از متن اصلى كتاب كه نياز به شرح داشته، به توضيح جزء جزء مطالب كتاب پرداخته است.

سیره ابن هشام یا السیرة النبویة لابن هشام، کتابی است مشتمل بر سیره پیامبر اسلام(ص). نویسنده کتاب ابومحمد عبدالملک بن هشام، در واقع همان مغازی یا سیره‌ای که محمد ابن اسحاق مطلبی تدوین کرده بود را اصلاح و تصحیح کرده است. ابن هشام به ادعای خود مطالبی را که بی‌ارتباط با پیامبر دیده و نیز برخی اشعار و مطالب شنیع را از سیره ابن اسحاق حذف کرده و گفته شده مواردی را نیز به آن افزوده است. کتاب السیرة النبویة معروف به سیره ابن هشام؛ مشتمل بر اخبار تاریخی پیرامون سیره پیامبر (ص) است. در میان کتاب‌هایی که در زمینه سیره حضرت محمد(ص) نگاشته شده، سیره ابن هشام یکی از مهم‌ترین منابع و مراجع تاریخی مسلمانان به شمار می‌رود و از اعتبار و شهرت زیادی میان عالمان برخوردار است. برای کتاب «سیره ابن هشام» شرح‌، تلخیص و ترجمه‌هایی نوشته شده است که یکی از آنها کتاب مختصر سيرة ابن هشام می باشد.

السیرة النبویة، کتابی است به زبان عربی، به بررسی در سیره پیامبر خاتم صلى الله عليه وآله وسلم می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر مرتضی مطهری است و توسط جعفر صادق خليلي به عربی برگردانده شده است. کتاب، متشکل از سه بخش است. در بخش اول ذیل عنوان (دیباچه)، دو مقاله با نام‌های دعوت‌های سه‌بعدی و موج اسلامی است که استاد مطهری آن را تصحیح کرده است ...بخش دوم متضمن هشت سخنرانی استاد مطهری درباره سیره نبوی است. در بخش سوم با (ضمیمه) یک سخنرانی، همچنین ترجمه صد سخن از پیامبر اسلام صلى الله عليه وآله وسلم گردآمده است». عناوین کتاب عبارتند از: -

کتاب المنتقى من كتاب سنن النبي صلى الله عليه و آله خلاصه و برگزیده ای از کتاب سُنَنُ النّبی، کتابی درباره آداب و سنّت پیامبر (ص) نوشته فیلسوف و مفسر شیعه علامه محمد حسین طباطبایی می باشد. علامه طباطبایی با الهام از آیه «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ؛ همانا در رسول خدا (ص) اسوه ای نیکو برای شما است» کوشیده است کلیاتی از اخلاق و سیر و سلوک و رفتار پیامبر اکرم(ص) و آنچه «سنّت پیامبر» نامیده می‌شود، به بیان آورد. اصل کتاب شامل ۲۱ باب و ۴۱۱ حدیث است و ملحقات آن در ۲۳ باب و ۵۰۷ حدیث و به طور کلی شامل ۹۱۸ حدیث در موضوع آداب و سنن و رفتار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله گرد آمده است. بیست و یک باب این کتاب عبارت‌اند از: - باب اول: شمائل پیامبر (ص) - باب دوم: آداب معاشرت پیامبر (ص) - باب سوم: آداب نظافت و احکام زینت پیامبر (ص) - باب چهارم: آداب سفر پیامبر (ص) - باب پنجم: آداب پوشیدنی های پیامبر (ص) - باب ششم: آداب مسکن پیامبر (ص) - باب هفتم: آداب خوابیدن و بستر پیامبر (ص) - باب هشتم: آداب زناشویی و تربیت فرزند پیامبر (ص) - باب نهم: آداب غذاها و آشامیدنی ها و آداب سفر پیامبر (ص) - باب دهم: آداب خلوت‌های پیامبر (ص) - باب یازدهم: آداب مردگان - باب دوازدهم: آداب معالجه و مداوا - باب سیزدهم: آداب مسواک زدن - باب چهاردهم: آداب وضو گرفتن - باب پانزدهم: آداب غسل کردن - باب شانزدهم: آداب نماز - باب هفدهم: آداب روزه - باب هجدهم: آداب اعتکاف - باب نوزدهم: آداب صدقه - باب بیستم: آداب قرائت قرآن کریم - باب بیست و یکم: آداب دعا و ذکر تعدادی دعا و اذکار - ملحقات آداب جمع، ملحقات متفرقه، ملحقات شمائل پیامبر

کتاب نحت حديد الباطل وبرده بأدلة الحق الذابة عن صاحب البردة بقلم داود بن سليمان النقشبندي الخالدي الشافعي به رشته تحریر درآمده است. یکی از مسائل اعتقادی که در بین مسلمین از اهمیّت خاصی برخوردار است، مسئله شافعیت نبیّ اکرم (ص) می باشد. همچنین مسائلی چون توسّل به آن حضرت، اعتقاد بر اینکه آن حضرت عالم به علم غیب بوده و دارای مقام هدایت می باشد. که غالب مسلمین به آن عقیده دارند. اما فرقه ضاله وهابیّت و سلفیّون به شدّت با این أعمال مخالفت کرده و عقیده به شفاعت، توسل و ... را شرک و کفر می دانند. لذا وهابیّون و سلفیّون هر مطلبی که در رابطه با این مسائل در کتب، مقالات، و... تدوین شده باشد به مخالفت با آن پرداخته و اقدام به طرح شبهات و ایرادات وارد کردن طعن بر آن می پردازند. مؤلف اثر حاضر درصدد برآمده که به دفاع از أشعار شرف الدين البوصيري بپردازد که به بیان مناقب، فضائل، سیره، أوصاف و شافی بودن حضرت نبیّ اکرم (ص) پرداخته که این خود با تفکّر سلفی وهابی مغایر است. لذا مؤلف درصدد به إثبات رساندن عقیده شفاعت النبیّ و توسّل به ایشان بر طبق مصادر معتبر اهل سنّت بوده است. و به ردّ طعنهای وارده بر این أبیات پرداخته است. این کتاب حاوی مطالبی در بیان شافی بودن حضرت نبیّ اکرم (ص) است و ردّی وافی بر کسانی است که طعنه بر بعضی از أبیات در قصیده ای وارده کرده اند. که مطالب این قصیده ایجاد شور و شعف در بین مسلمین کرده و امید و آرزو را در دلها جای داده است. و یلیه قصیدة البردة، و القصیدة المحمدیة و القصیدة المضریة. مؤلف بعد از بررسی در طعنهای وارده از طرف وهابیّت و سلفیّون بر أشعار شرف الدين البوصيري که در مناقب و فضائل نبیّ اکرم (ص) و عقیده بر شافی بودن حضرت و توسّل به ایشان و ... می باشد. به این نتیجه رسیده که بر طبق مصادر و منابع متقن اسلامی و نقل قول علمای بزرگ اسلامی در این زمینه عقیده شافی بودن نبیّ اکرم (ص) را به إثبات رسانده و به ردّ شبهات و ایرادات و طعنهای وارده بر أشعار شرف الدين البوصيري پرداخته است.

کتاب الرسول الاعظم صلى الله عليه و آله على لسان حفيده الامام زين العابدين عليه السلام اثر سید محسن حسيني اميني، شرح یکی از ادعیه صحیفه سجادیه در مدح و منقبت و فضایل پیامبر (ص) است. در این شرح، فرازها و مفاهیم و موضوعات این دعا که حاوی معارف برجسته اعتقادی مانند قدرت الهی، عدالت، وحی، رحمت، خیر، انکار دعوت، هجر، تکفر، شرک و شفاعت است تبیین و تشریح شده است.

دفتر سوم أجوبة الشبهات الكلامية، تعریب شده کتابی است که با زبان فارسی به بررسی شبهات مطرح در خصوص شخصیت پیامبر اسلام می‌پردازد. این کتاب اثر محمد حسن قدردان قراملکی است. در معرفی این کتاب آمده است: «تحلیل شخصیت پیامبر اسلام ، با رویكرد كلامی و تاریخی می‌باشد كه با هدف پاسخ‌گویی به انتقادها و شبهات واردشده در راستای تخریب چهره پیامبر اكرم، در دو بخش تدوین یافته است. بخش اول، رویكرد كلامی ـ فلسفی به تحلیل شبهات دارد و به هفت فصل تقسیم می‌شود. امی‌بودن پیامبر، علم غیب، معجزات و عصمت، ازجمله مباحث این بخش است. در بخش دوم، شبهات مربوط به شخصیت و اخلاق فردی و اجتماعی پیامبر پاسخ داده شده است. رویكرد عمده این تحقیق، كلامی ـ تاریخی است و در مواردی، از رویكرد عرفانی و فلسفی نیز استفاده شده است. در كتاب، به یك‌صد شبهه پیرامون موضوع بحث، پاسخ داده شده است»

تدوين السنة الشريفة اثر سيد محمدرضا حسينى جلالى، پژوهشى است كه جواز و اباحه تدوين و كتابت روايات پيامبر(ص) و بررسى ادله مثبتين و منكرين آن از ابتدا تا انتهاى قرن اول هجرى را مورد بررسى قرار داده است. اين كتاب به زبان عربى به همراه مقدمه نويسنده به تاريخ 1412ق منتشر شده است. كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در دو بخش (قسم) تنظيم شده است. بخش اول مشتمل بر چهار فصل و يك خاتمه و بخش دوم مشتمل بر شش فصل، دو الحاقيه و يك خاتمه است. نويسنده در دو بخش كتاب، ابتدا به بيان ادله جواز و اباحه تدوين روايات پرداخته و سپس، دلايل مانعين را ذكر كرده و مورد بررسى و مناقشه قرار داده است. در مقدمه، به منظور بيان جايگاه روايات در اسلام، حديث، تالى قرآن و مصدر احكام اسلامى‌دانسته شده است. به اعتقاد نويسنده، مهمترين مباحث مطرح شده در مسأله تاريخ حديث، تاريخ تدوين آن يا به عبارت ديگر، مشخص كردن محدوده شروع تدوين حديث و اسباب و انگيزه‌هايى كه منجر به منع از تدوين آن در بعضى از فترات تاريخ در صدر اسلام گرديد، مى‌باشد. در مقدمه همچنين به اختلافات موجود پيرامون تحديد دقيق تاريخ تدوين حديث و مباحث كلى مطرح شده در كتاب، اشاره شده است. در بخش اول كتاب، به مسأله جواز تدوين روايات و اباحه آن از زمان پيامبر(ص) به بعد، پرداخته شده است. به اعتقاد نويسنده، مورد اتفاق علماست كه تدوين حديث در عصر پيامبر(ص) واقع شده و بسيارى از رواياتى كه در زمان آن‌حضرت كتابت شده، به اذن و تحت اشراف آن‌حضرت بوده است. وى در اين زمينه، ابتدا به بررسى اقوال علمايى همچون دكتر شيخ عبدالحليم محمود (از اساتيد سابق دانشگاه الازهر)، دكتر عتر و دكتر رفعت پرداخته و سپس، بنا بر اصل اباحه هر چيزى تا زمان اثبات خلاف آن، مسأله تدوين حديث در عصر نبوت را جايز دانسته است. نويسنده براى استدلال بر جواز تدوين حديث و اباحه آن، به چهار دليل تمسك كرده و هر يك از فصول اين بخش را، به يك دليل، اختصاص داده است. اين دلايل به ترتيب عبارتند از: الف) عرف عقلا و تقرير شرع بر آن: نويسنده پس از بيان و بررسى اقوال علما پيرامون عرفى بودن تدوين و كتابت علوم، به اين نكته اشاره دارد كه عقلاى بشر، بر اهميت و فضيلت كتابت و نوشتن مباحث و مطالب مهم و ارزشمند، اتفاق نظر داشته و آن را بهترين وسيله براى ضبط و انتقال افكار پيشينيان به آيندگان مى‌دانند. وى به منظور نشان دادن تأييد اين سيره و عرف توسط شرع مقدس، به بررسى آيات و روايتى پرداخته كه به كتابت و فضيلت آن، اشاره نموده‌اند. ب) سنت شريف نبوى: سنت به سه قسم تقرير، فعل و قول معصوم(ع) تقسيم مى‌شود و نويسنده بحث تدوين حديث را در هر سه قسم، بررسى كرده است: سنت تقريريه: در زمان پيامبر(ص) نويسندگانى همچون سعد بن ربيع خزرجى و بشير بن سعد بن ثعلبه وجود داشته و آن حضرت نيز از كتابت در مواردى همچون دعوت پادشاهان و ملوك آن عصر به اسلام، استفاده مى‌نمود. سنت فعليه: نويسنده برخى از امور را دال بر سنت فعلى پيامبر(ص) بر كتابت و تدوين روايات دانسته است كه عبارتند از: ادخال كتابت در امور سياسى نظامى از جمله آنكه يكى از شروط آزادى اسرا، تعلم كتابت و قرائت توسط آنان به مسلمانان بود؛ امر آن حضرت بر يادگيرى و تعليم خط و كتابت به بعضى از اصحاب از جمله عبدالله بن سعيد بن عاص؛ امر آن حضرت بر صحابه مبنى بر كتابت احاديث، اخبار مسلمانان و حوادث عصر نبوت مخصوصاً احكام شرعى و فرامين صادره؛ املاى پيامبر(ص) بر بعضى از صحابه و نوشتن احاديث و اقوال آن حضرت. سنت قوليه: نويسنده روايات وارده از پيامبر(ص) پيرامون كتابت و تدوين را به چهار قسمت زير تقسيم كرده و براى هر يك، نمونه‌هايى را ذكر كرده است: رواياتى كه در آن‌ها به كتابت و تقييد، تصريح شده است؛ احاديثى كه در آن‌ها، به كتابت و تقييد، اذن داده شده است؛ رواياتى كه متضمن لفظ كتابت و تصريفات آن بدون صيغه امر مى‌باشد؛ احاديثى كه متضمن ذكر ادوات كتابت مانند «الكتاب»، «الورق»، «القلم»، «الحبر»، «المداد» و «الخط» مى‌باشد. ج) اجماع اهل‌بيت(ع): نويسنده در اين فصل، ابتدا درباره ثبوت اجماع اهل‌بيت(ع) و حجيت آن بحث كرده است. وى حديث ثقلين را يكى از دلايل ثبوت حجيت اين اجماع دانسته و به نكاتى پيرامون اين روايت متواتر، اشاره كرده است از جمله آنكه: خطاب در اين حديث، متوجه تمامى امت مى‌باشد. حكم مذكور در روايت، مبنى بر رجوع به قرآن و عترت، واجب بوده و تخلف از آن، جايز نيست. اين حديث دلالت بر استمرار وجود اهل‌بيت(ع) تا روز قيامت در كنار و همراه با قرآن دارد. حديث، دلالت بر عصمت ثقلين و اعلميت آن بر جميع امت دارد. د) سيره صحابه، تابعين و ساير علماى مسلمين: نويسنده معتقد است تدوين علم و كتابت آن، جزء سيره مسلمين بوده و اگر بتوان ثابت نمود كه اين سيره، متصل به عهد نبوت مى‌باشد، مى‌توان حجيت جواز تدوين را به اين وسيله نيز اثبات نمود. در اين رابطه وى به بررسى چهار دوره زمانى زير پرداخته است: قرن دوم هجرى و پس از آن؛ عهد تابعين قبل از آغاز قرن دوم هجرى؛ دوران صحابه بعد از وفات پيامبر(ص) و عهد نبوت و حظور پيامبر(ص). خلاصه‌اى از مباحث و نتيجه‌گيرى مطالب عنوان شده، در انتهاى قسمت اول، تحت عنوان «خاتمه قسم اول» آمده است. در قسم دوم، در شش فصل، به بررسى ادله و توجيهات مانعين تدوين روايات پرداخته شده است. نويسنده معتقد است، تا قبل از به خلافت رسيدن ابوبكر، هيچ ذكر و اثرى از منع تدوين روايات وجود نداشته و اين مسئله، از آن زمان به بعد، باب گرديده است. هر يك از ادله مانعين، در يك فصل، بررسى شده است. مهمترين دليلى كه مانعين جواز تدوين روايت ذكر كرده‌اند، منع شرعى از كتابت حديث بوده و بدين‌منظور، روايات مرفوعه‌اى از پيامبر(ص) بر همين مضمون ذكر گرديده كه نويسنده به بررسى و مناقشه در سند و دلالت آن‌ها پرداخته است. ساير ادله مذكور، به ترتيب عبارتند از: ترس از اختلاط حديث با قرآن؛ ادعاى ترس از ترك قرآن و اشتغال به غير آن؛ بى‌نياز بودن از تدوين حديث با تكيه بر حافظه؛ عدم آشنايى محدثين به علم كتابت و موارد ديگر. موارد منع روايت حديث و توجيهات عامه براى اقدام خليفه دوم بر اين منع، به همراه آثارى كه پيرامون منع تدوين روايت نوشته شده، در انتهاى كتاب، به صورت ملحقات، آورده شده است. در پايان كتاب، خلاصه و نتيجه مطالب مطرح شده در قسمت دوم كتاب، آمده است.

کتاب «پیامبر امی» در اصل مقاله ای بوده است به قلم متفکر شهید استاد مطهری که در سال 1347 هجری شمسی در کتاب «محمد صلی الله علیه و آله خاتم پیامبران» به چاپ رسید و پس از آن از زمان حیات استاد نیز به صورت رساله ای کوچک منتشر گردید که شامل هفت گفتار می شود: - رسول درس ناخوانده - دوره ماقبل رسالت - دبیران پیغمبر - جریان حدیبیه - ادعای عجیب - اتهام مخالفان - نتیجه در این کتاب مسئله «امی بودن» پیامبر اسلام بر اساس تاریخ، شواهد قرآنی و قرائن فراوان از سوی استاد مطهری مورد بررسی قرار گرفته است.