جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر براي کسي نوشته شده که به دنبال فلسفه زندگي است. يعني مي‌خواهد درکي از طبيعت بشر داشته باشد که او را در مسير زندگي راهنمايي کند. اين راهنمايي قاعدتا مبتني است بر نوعي تشخيص درباره اين که مشکل ما انسان‌ها در زندگي از کجاست و آن هم به نوبه خود مبتني است بر برخي آرمان‌ها درباره اين‌که زندگي چگونه بايد باشد. در اين کتاب يک نظريه درباره طبيعت بشر به معناي چارچوبي عقيدتي است که در آن وضع کلي جهان، وضع انسان و جامعه انساني، تشخيص کاستي‌هاي زندگي انسان و نسخه‌اي تجويزي يا آرماني براي زندگي انسان سخن به ميان آمده است.

این کتاب برای کسی نوشته شده است که به‌دنبال «فلسفۀ زندگی» است؛ یعنی می‌خواهد درکی از طبیعت بشر داشته باشد که او را در مسیر زندگی راهنمایی کند. این راهنمایی قاعدتاً مبتنی است بر نوعی «تشخیص» دربارۀ این‌که مشکلِ ما انسان‌ها در زندگی از کجاست، و آن هم به نوبۀ خود مبتنی‌ است بر برخی «آرمان‌ها» دربارۀ این‌که زندگی چه‌گونه باید باشد. در این کتاب یک «نظریه دربارۀ طبیعت بشر» به معنای چارچوبی عقیدتی‌ است که در آن از ۱) وضع کلی جهان، ۲) وضع انسان و جامعۀ انسانی، ۳) تشخیص کاستی‌های زندگی انسان، و ۴) نسخه‌ای تجویزی یا آرمانی برای زندگی انسان، سخن به میان آمده است. نویسندگان از همین طرح کلی بهره می‌گیرند تا مهم‌ترین مکاتب فکری و فلسفی و مذهبیِ تاریخ حیات بشر را، از مکتب کنفوسیوس و آیین بودا گرفته تا ادیان ابراهیمی و کانت و مارکس و فروید، معرفی کنند.

مدینه فاضله یا آرمان شهر، از جذاب ترین موضوعات فلسفه سیاسی است که فیلسوفان از دیرباز در بحث به آن پرداخته اند. در طول تاریخ اندیشمندان زیادی از مکاتب مختلف،تئوری های گوناگونی برای رسیدن به چنین جامعه ای ارائه کرده اند. در این میان دیدگاه خواجه نصیر الدین طوسی بعنوان احیاگر فلسفه اسلامی و کنفوسیوس بعنوان بنیانگذار مکتب کنفوسیوسیم ،به این مقوله قابل توجه است. خواجه نصیرالدین طوسی مدینه فاضله خود را با ابعاد عملی در قالب مسائل فلسفی بسط داده است. و در طرحریزی مدینه فاضله خود،علاوه بر استدلالهای فلسفی ،از کنایه و امثال برای تأکید نظریه خود نیز استفاده نموده است.اما کنفوسیوس درباره آرمان شهر خود که به تعبیر او" جهان هماهنگ عالی" بیشتر در قالب سخن قصیر و پر معنی دستور العملی در موضعهای مختلف برای شاگردان خود بیان کرده است. در این پایان نامه به صورت مقایسه ای درباره اشتراکات و افتراقات مدینه فاضله دو فیلسوف در چند مساله عمده ای :مبانی فلسفه ،رئیس مدینه ،جامعه مدینه فاضله بررسی انجام داده است.بر خلاف نظر بعضی مادیگرا ،در نظر این دو فیلسوف اختلاف بنیادی وجود ندارد،در جهان بینی ،انسان شناختی ،چگونگی جامعه آرمانی ،ویژگیهای حاکم ،شباهت بیساری وجود دارد.وهر دو به کانونیت رئیس مدینه فاضله و نقش رئیس محوری در ایجاد مدینه فاضله تاکیید کرده اند.در اختلاف ناشی از تفاوت اسلوبی دو فیلسوف در بیان مسایل است.از آنجای که در مکاتب فلسفه ای چین روش استدلال کامل و برهان تام کم رنگ است، باید از سخنان پراکنده تعالیم حکیمانه کنفوسیوس استنباط کرده تا بتواند با نظریه خواجه مقایسه بررسی شود.

مقایسه تطبیقی میان شخصیت‌ها و تعالیم بزرگان دین و فلسفه و نیز میان آموزه‌های دینی و فلسفی، همواره مهم و مورد نیاز بوده است. خصوصاً، اگر موضوع مورد مقایسه نیز دارای کاربرد و اهمیّت خاصّی باشد، این ضرورت، بیش‌تر جلوه می‌کند. تحقیق حاضر، به مقایسه «آرمانشهر» و مؤلّفه‌های اصلی آن، در آراء دو حکیم بزرگ تاریخ دین و فلسفه، کنفوسیوس و فارابی پرداخته و نقاط اشتراک و افتراق آن را تا حدّ امکان و با توجّه به برخی از نظریّات پیرامون این مقوله اجتماعی، دینی و فلسفی، روشن ساخته است. در این تحقیق، تلاش شده تا در خلال بیان تعاریف مختلف از مفهوم «آرمانشهر» و تشریح ویژگی‌ها و صفات هریک از انواع آن، به عوامل تاریخی و اجتماعی تأثیرگذار در روند شکل‌گیری اندیشه اتوپیایی در نظام فکری کنفوسیوس و فارابی نیز اشاره شود و برای تبیین بهتر این مسأله، به توضیح مختصری از تعالیم فلسفی این دو حکیم همچون تعالیم هستی‌شناختی و انسان‌شناختی ایشان نیز پرداخته شده است.

ترجمه عربی مباحثی از درس‏ها و تحلیل‏های متفکر معاصر علی شریعتی در موضوع فلسفه تاریخ در این اثر صورت گرفته است. مباحث فلسفه تاریخ پیرامون انسان، سرنوشت، محرک تاریخ و نقش انسان در تاریخ‏سازی و مسئولیت انسان است. این تحلیل‏ها عمدتاً در نقد نگرش مارکسیتی که تاریخ را به صورت جبری طرح می‏کند. شریعتی در مقابل تاریخ را با انسان پیوند می‏دهد و از اراده و مسئولیت انسان در ساختن تاریخ سخن می‏گوید.

محور اصلی بحث کتاب تنها صحبت در زندگی پیامبر اسلام نیست. کتاب با مقدمه‌ای کوتاه از مقایسه میان قیصرها، حکیمان و پیامبران آغاز شده و تلاش می‌کند که در این عرصه جایگاه منحصربه‌فرد پیامبران الهی را ثابت کند. موقعیت و نقش تاریخی پیامبران، ترسیم سیمای آن‌ها که درخشان‌ترین چهره‌های تاریخ‌اند و تفاوت آشکار آن‌ها با فیلسوفان و مصلحان و حکیمان و درنهایت اشاره مستقیم به سیمای با شکوه محمد(ص) در میان پیامبران الهی از بحث‌های اصلی کتاب است.

مقاله حاضر، بر پیدایش علم فلسفه اخلاق متمرکز است. نویسنده، برخلاف اندیشه رایجی که با توسل به سیر تحولات و مباحث فکری به وجود آمده در میان سوفیست ها و فیلسوفان یونان باستان، علم فلسفه اخلاق را محصول اختصاصی یونانیان می داند، مدعی است که با در نظر گرفتن تحولات و فرایندهای مشابهی که در سایر سنت های اخلاقی پدید آمده، نمی توان قاطعانه فلسفه اخلاق را به مثابه یک علم، محصول خاص و انحصاری یونان باستان دانست، بلکه این مباحث در میان سایر فرهنگ ها نیز به چشم می خورد. در این باره، نویسنده، به ویژه به منازعات اخلاقی و تحولاتی اشاره می کند که در سنت اخلاقی چین میان اخلاق کنفوسیوسی و دیدگاه های موتزو رخ نمود. این تشابهات، برای رد ادعای مختص بودن فلسفه اخلاق به یونانیان و فرهنگ غرب کافی است، هرچند که نمی توان منکر این واقعیت شد که فلسفه اخلاق غربی دارای نوعی ویژگی های اختصاصی است که در سایر فرهنگ ها به چشم نمی خورد.

پژوهش حاضر بررسی مقایسه‌ای خرد عملی و جایگاه آن در دو نظام فلسفی ارسطو و کنفوسیوس است. مقایسه آراء دو فیلسوف در باب خرد، نشان داده است که در نظام فکری آنان میان سعادت، فضیلت و خرد پیوند استواری وجود دارد، بدین طریق که به اعتقاد هر دو متفکر، زندگی سعادتمندانه، بدون فضایل تحقق نمی‌یابد و خرد در میان فضایل، واجد بالاترین جایگاه است. پیوند میان این سه مفهوم سبب شده است تا سعادت از مفاهیم محوری در اخلاق ارسطو و کنفوسیوس باشد. در بیان شباهت دیدگاه دو متفکر می‌توان گفت که هدف هر دو متفکر نیک زیستن و نیک عمل کردن است. دو ویژگی بارز خرد در اندیشه هر دو متفکر تأمل و داوری است. به نظر هر دو متفکر خرد عملی باعث برقراری توازن و اعتدال بین قوای درونی و رفتار و کردار می‌شود در این صورت زندگی انسان بر وفق قواعد اخلاقی یا سعادت‌مندانه خواهد بود. از نظر هر دو، سعادت انسان در گرو سعادت جامعه است. پس باید حاکم یا حاکمانی خردمند وجود داشته باشند تا با تعلیم و تربیت، ایجاد یک نظام اخلاقی و گستردن خیر، جامعه را به آرامش، رفاه، امنیت، دوستی، صلح و سعادت برسانند. تفاوت دیدگاه دو فیلسوف نیز در این است که کنفوسیوس در مورد خرد تحلیل فلسفی نمی‌کند، بلکه تحلیل او بیشتر جنبه روانشناختی دارد. او خرد را در قالب الگوهای رفتاری خردمندانه نشان می‌دهد؛ در حالی که ارسطو خرد را از جنبه فلسفی مورد مداقه قرار می‌دهد. فرد خردمند، در نگاه ارسطو کسی است که می‌تواند با استفاده از موازین عقلی، فضیلت را که حدوسط میان افراط و تفریط است، معین کند. پس سعادت به اعتقاد ارسطو در درجه اول حیات اندیشمندانه و در درجه دوم زیستن براساس فضایل اخلاقی است؛ زیرا خردمند برای دستیابی به فضیلت، که شرط لازم سعادت است، باید نخست از حیات اندیشمندانه برخوردار باشد تا قدرت تعیین فضایل را بیابد.