جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم اعتقادی بحث خداشناسی است. در این زمینه اهل بیت (علیهم السلام) به عنوان احیاگران بزرگ توحید مباحث دقیق و عمیقی بیان فرمودند و به شبهات مطرح از سوی افراد و گروههای مختلف پاسخ دادند در این پژوهش به بررسی و تبیین این پاسخ‌ها، در سه حوزه ذات و صفات و افعال پرداخته شد.در حوزه ذات، با توجه به پاسخ‌های اهل بیت (علیهم السلام)، وحدت عددی و نوعی از خداوند نفی شده و وحدت حقیقی برای خداوند اثبات شد. و در فهم‌پذیری اوصاف خداوند هم، تشبیه و تنزیه از ذات خداوند نفی شد و تنزیه در عین تشبیه و تشبیه در عین تنزیه برای خدا ثابت شد و به سوالات مطرح در مورد صفات سلب شده از ذات خداوند بر اساس پاسخ‌های اهل بیت (علیهم السلام) اشاره شد در حوزه صفات، ضمن نفی نظریه اشاعره و معتزله، نظریه عینیت ذات با صفات اثبات شد ودر ادامه به شبهاتی که در مورد برخی از صفات ذاتی و فعلی و همچنین خبری در روایات مطرح شده، اشاره شد. در حوزه افعال، به حقیقت قضا و قدر در پاسخ‌های اهل بیت (علیهم السلام) به خصوص سازگاری آن با اختیار انسان تأکید شد و سپس بداء و جایگاه آن در تقدیر مشروط بیان شد و در ادامه با ردّ نظریه جبر و نظریه تفویض، نظریه امر بین الامرین که جمع بین فاعلیت خدا و فاعلیت انسان است براساس پاسخ‌های اهل بیت (علیهم السلام) اثبات شد و در ضمن هر بخش نکات مهم مورد استفاده در روایات بیان گردید.روش این پژوهش توصیفی تحلیلی و بر اساس کتاب شریف توحید صدوق صورت گرفت.

این رساله با هدف پاسخ به این سوال تدوین شده است که «مبانی فلسفی و کلامی موسیقی چیست؟». در پی تبیین این مبانی، ضمن مفهوم شناسی و بیان تاریخچه ای مختصر از فلسفه موسیقی، روند بررسی فلسفه موسیقی در غرب و تأثیر و انعکاس آن در آراء فلسفی متفکرین اسلامی تبیین شده است.در نگاه هستی شناسانه به موسیقی، نگارنده در نهایت به این نظر رسیده است که ماهیت موسیقی، چیزی نیست جز یک وجود صوتی که محصول خلاقیت و ابداع بشری بوده، متأثر از عواطف زیباشناسانه او است. جنس ادراک موسیقی در قوای ادراکی انسان نیز کاوشی معرفت شناسانه است که در ضمن آن، چنین نتیجه ای به دست آمده است که ادراک موسیقی دارای دو بُعد است؛ یکی بُعد حسی و دیگری بُعد عاطفی و از آن جا که بُعد عاطفی ادراک موسیقی از نوع ادراکات حضوری آدمی است، کاملا بر ادراک حسی غلبه دارد.در نگاهی انسان شناسانه نیز ارتباط موسیقی با سرشت، کمال و غایت وجودی انسان تبیین گردیده و ارتباط دوسویه تأثیر و تأثری بین غرایز و فطریات او با موسیقی مورد بررسی قرار گرفته است. سعی بر این بوده که تفاوت انسان و حیوان در مواجهه با موسیقی به نحوی شفاف مورد توجه قرار گیرد.از زاویه ارزش شناسانه نیز موسیقی به عنوان پدیده ای معرفی شده است که به لحاظ ذاتی نه اقتضای ارزش دارد و نه اقتضای ضدارزش. بلکه ارزشی یا ضد ارزش بودن آن، با تأثیرپذیری شدید از پدیده های ارزشی یا ضدارزشی مقارن با آن رقم می خورد.بررسی مبانی دین شناختی نیز مجموعه ای است از مباحث عرفانی، کلامی، اخلاقی و فقهی. کوششی به عمل آمده است تا از این منظر، ارتباط موسیقی با کشف و شهود، ایمان، معنویت، سعادت و شقاوت و رذایل و فضایل اخلاقی مورد بررسی قرار گیرد. بررسی موسیقی از دیدگاه قرآن کریم، روایات شریفه و فقهای عظام، از دستاوردهای دیگر این کاوش است و نتیجه ای که به دست می دهد، تفاوت حکم موسیقی با تفصیل بین مفهوم غنا و موسیقی است.در پایان نیز به نحوی مختصر، مبانی اسلامی با موسیقی ملی ایران تطبیق داده شده است.

بخش اوّل رساله به این موضوع پرداخته است:علّت غایی فعل باری تعالی، یکی از بحث های مهم و بسیار پیچیده در فلسفه اسلامی است. با توجّه به این که پرسش از هدف و علّت غایی، در صورتی قابل طرح است که فعل، ارادی باشد، پیش از بررسی علّت غایی فعل حق تعالی، باید از چگونگی صفت اراده در واجب تعالی بحث شود. می توان گفت پیشتر فیلسوفان مسلمان، اراده را یکی از صفات حق تعالی می دانند; گرچه درباره چگونگی آن یعنی آیا صفت فعل است یا صفت ذات و در هر دو صورت، معنای واقعی آن چیست، اختلاف نظر دارند.در بخش دوم آمده است:حال که فعل الهی را ارادی دانستیم می توان درباره علّت غایی فعل او بحث کرد. درباره علّت غایی فعل باری تعالی، نظریه های متعدّدی در فلسفه اسلامی طرح شده است. تمام نظریه های ارائه شده، به دو دسته اصلی تقسیم می شود: 1. انکار علّت غایی در افعال حق تعالی; 2. قبول علّت غایی در افعال حضرت باری. نتیجه این می شود:مسأله انکار علّت غایی در فعل واجب تعالی که از سوی برخی فیلسوفان مطرح شده است، مانند انکار اراده در ذات حقّ است; یعنی می توان گفت: به سبب تصویری که از علّت غایی در ذهن داشته اند (امری زاید بر ذات فاعل که وی با رسیدن به آن، به کمالی که فاقد آن بوده است، دست می یابد) آن را از واجب تعالی نفی کرده اند. فیلسوفانی که علّت غایی در ذات باری را پذیرفته اند، آن را عین ذات واجب تعالی یا یکی از صفات ذات دانسته اند. ایشان به طور معمول، علّت غایی حق تعالی را به صفت علم یا حبّ الهی که عین ذات او است، ارجاع می دهند.نظریه سومی در حوزه فلسفه اسلامی طرح شده و حاصل آن، این است که دو نظریه پیشین، هیچ تعارضی با یک دیگر ندارند; بلکه مقصود از انکار علّت غایی در افعال باری تعالی، انکار علّت غایی زاید بر ذات، و مقصود از پذیرش آن، علّت غایی عین ذات است. گرچه این نظریه (انکار علّت غایی زاید بر ذات و پذیرش علّت غایی عین ذات) فی حدّ نفسه صحیح است، درستی چنین نسبتی به منکران علّت غایی فعل باری، مورد تردید است.درباره علّت غایی فعل الهی، نظریه های دیگری که در این تحقیق، با عنوان نظریه های غیرفلسفی معرّفی می شوند، ارائه شده; مانند این که علّت غایی آفرینش، مصلحت آفریده شدگان، عبادت، شناخت خدا و... است. مشکل اصلی این گونه دیدگاه ها این است که همه آن ها اموری زاید بر ذات الهی را علّت غایی او معرّفی می کنند; در حالی که داشتن علّیت غایی زاید بر ذات، به فاعل ناقص اختصاص دارد; ولی در عین حال، همه آن ها را به صورت علل غایی بالتّبع می توان پذیرفت. به عبارت روشن تر، علم یا حبّ الهی به ذات خود که عین ذات است، منشأ اصلی آفرینش به شمار می رود و به آن علّت غایی ذاتی یا بالذّات گوییم; ولی همین علم یا حبّ الهی، به تبع ذات، به آثار وی نیز تعلّق می یابد که آن را علّت غایی تبعی یا بالتّبع می نامیم.