بحث انسان کامل از موضوعات بسیار حائز اهمیت است که در اندیشه اسلامی از دیر زمان مطرح بوده و در حوزه عرفان اسلامی نیز با ابعاد زیادی مورد بررسی گرفته است. لذا حا
... افظ رجب بُرسی نیز، با تاثیر از دیدگاه عرفای متقدم و نگرشی عرفانی به تبیین این مسئله با استناد به روایاتی در شان و مقامات عرفانی - ولایی حضرات معصومین (ع)، به ویژه حضرت امیرالمومنین(ع) در کتاب مشارق الانوار الیقین فی حقایق امیرالمومنین(ع) پرداخته است. این تحقیق با طرح و بررسی موضوع انسان کامل و مقامات او از منظر عرفان اسلامی، خصوصا نظریه حضرات خمس ابن عربی و تطبیق آن با دیدگاه برسی مبادرت ورزیده است. برسی انسان کامل را دارای همه مراتب تجلیات الهی، کون جامع، اسم اعظم الله، کلمه تام الاهی، خلیفه الله مطلق، یدالله، عین الله، لسان الله و... می‌داند. این مقامات بیان شده، خصوصا در باب، مراتب تجلیات الهی و نظریه حضرات خمس ابن عربی، به طور مدوّن و مرتب و بر اساس اصول عرفان نظری مصطلح در آراء برسی، مطرح نشده است. که شاید علت آن این است که برسی به نوعی، فقط به شرح عرفانی احادیث و مقامات معصومان (ع) پرداخته است. لذا لازم نمی‌دانسته به صورت مشخص و منسجم به بیان مطالب عرفانی بر سیاق علم عرفان نظری بپردازد. ولی در این تحقیق از لابلای مطالب او، مراتب تجلیات الهی استخراج و بیان شده است. برسی در خصوص فیض اقدس و مقدس و اعیان ثابته به اختصار سخن می‌گوید و بیشتر به تفصیل تجلیات و مظهریت اسماء و صفات الاهی بودن انسان کامل می‌پردازد. دیدگاه برسی در مورد انسان کامل با آموزه‌های روایی و ادعیه کاملا مطابقت دارد ولی بعضی از روایات نقل شده در آثار او، روایات نادری در خصوص مقامات توحیدی معصومان(ع) است. و شاید انتساب و اتهام غلو در مورد او در تبیین جایگاه انسان کامل، یکی نقل همین گونه روایات باشد که بعضا، روایات متفرد است. ولی بسیاری از اندیشمندان اسلامی همچون علامه امینی و علامه ممقانی، ضمن ستایش برسی و رد اتهام غلو از او، همان روایات، اشعار و نظریات او را نقل نموده‌اند و علت دیگر انتساب و اتهام غلو به برسی توسط بزرگانی چون علامه مجلسی و حر عاملی، داشتن دیدگاه‌های فقهی- کلامی و عدم آشنایی با دیدگاه‌های فلسفی- عرفانی بوده است.
بیشتر