جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب گرانقدر الصافی فی شرح اصول الکافی نوشته مرحوم ملاخلیل غازی قزوینی متولد سال ‎1001 و متوفای سال ‎1089هجری یکی از بهترین شرح هایی است که به زبان فارسی بر اصول کافی نوشته شده است. روش مرحوم قزوینی در شرح به این صورت است که ابتداء متن حدیث را تحت عنوان اصل آورده و سپس تجزیه و ترکیب لغات و توضیح بعضی از کلمات روایت را که لازم است به عنوان شرح ذکر نموده و بعد از آن با عنوان یعنی روایت را به زبان فارسی ترجمه نموده است. این پایان نامه، تصحیح نسخة خطی شرح کتاب ایمان و کفر آن از باب ‎113 تا باب ‎165 را در بر می گیرد. مقدمه این مکتوب، تحقیقی است پیرامون شرح هایی که بر کتاب کافی نوشته شده است همراه با توضیحاتی پیرامون خصوصیات آنها./

این پایان نامه تصحیح نسخه خطی شرح و ترجمه کتاب ایمان و کفر اصول کافی از کتاب الصافی فی شرح الکافی است که توسط ملا خلیل بن غازی قزوینی (‎10891) از سال ‎1064 هجری تا ‎1084 هجری نوشته شده است./

این پایان نامه تصحیح نسخه خطی شرح و ترجمه کتاب ایمان و کفر اصول کافی است که توسط مرحوم ملاخلیل قزوینی در سال ‎1068 هجری نوشته شده است . وی معاصر با مرحوم فیض کاشانی و علامه مجلسی بوده و از علمای زمان خود می باشد. ایشان ابتدا متن حدیث را با اعراب گذاری کامل نوشته و سپس مشکلات آن را شرح کرده اند و در مرحله بعد آن را ترجمه نموده و چنانچه مواردی را لازم بوده با آیت قرآن نیز منطبق داده اند که در مقدمه به طور مفصل آمده است . ایشان در شرح و ترجمه ارجاعاتی به احادیثی قبل و بعد با ذکر دقیق شماره باب و حدیث می دهند و همچنین به کتبی نظیر شرح المقاصد، "الحجه للقرا السبعه" و ... ارجاع داده اند که دلالت بر مطالعه وسیع و احاطه علمی ایشان دارد. شرح و ترجمه ایشان روان و قابل استفاده عموم مردم می باشد و می توان ادعا کرد تاکنون شرح و ترجمه ای به این سبک و تفصیل به فارسی چاپ نشده است . گر چه جهت اختصار سلسله راویان حدیث را ذکر نکرده ولی در بعضی مورد که در مقدمه بطور کامل گفته شده ریشه یابی افراد و قبایل را انجام داده است . و مجموعا این شرح و ترجمه مفید و برای عموم و خواص راهگشا است ./

پیامبر گرامی از افتراق امت پس از خود به ‎۷۳ فرقه خبر دادند و تنها یک فرقه را اهل نجات شمردند. فرقه ناجیه را نیز " راکبان سفینه اهل بیت و متمسکان قرآن و عترت" تعریف کردند. شیعه امامیه اثنا عشری مدعی دارا بودن چنین ویژگیهایی است و خود را مصداق آن یگانه فرقه ناجیه می شمارد. کتاب حاضر به منظور اثبات همین مدعا به نگارش در آمده است و مولف آن شیخ ابراهیم بن سلیمان مشهور به فاضل قطیفی کوشیده است تا با ارائه دلایل منطقی و مقبول شیعه و اهل سنت بر صحت این ادعا مهر تایید بزند و مخالفان را در عرصه احتجاج در باب عقاید دینی، بویژه اعتقادات شیعه در مورد امامت وائمه اثنا عشر مجاب سازد.

خواجه نصیر کتاب تجرید الاعتقاد را در شش مقصد براساس اولویت به ترتیب زیر مرتب کرده: مقصد اول: امور عامه/ مقصد دوم: جواهر و اعراض/ مقصد سوم: در اثبات واجب الوجود/ مقصد چهارم: در اثبات نبوت مقصد/ پنجم: در اثبات امامت/ مقصد ششم: در اثبات معاد. آقا حسین خوانساری به مقصد اول یعنی -امور عامه-پرداخته و شرح تجرید را حاشیه زده و اقوال مختلف از حاشیه نویسان و شارحان را آورده و آنها را تحلیل و تفسیر کرده و نظر صائب را مطرح نموده و این رساله در اواخر همین مبحث پایان پذیرفته است./

حقایق هستی واحد بوده و تکثرناپذیرند و فهم آنان بر ضرورتی از ناحیة عقل و دعوتی مصرانه ازسوی دین استوار است، اما تمام آنها به فهم تمام آدمیان در نمی آید و همین فریاد عجز فلسفه است؛ اما دین آمده است تا تمام مردم را از فهم و عمل بر طبق آن حقایق بهره مند کند و به دنبال آن بود. که تمثلات و تنزلات آن حقایق به گزاره های دینی بدل شده گزاره هایی که فهم ساده آنهاتضمین کننده مصالح عموم آدمیان است و تأویل آنها منحصر و مختص به عالمان است. برای رسیدن به هر کدام از این حقایق سه راه وجود دارد: راه دقیق و عمیق و استوار فلسفه، راه ساده وبرهانی و عامه پسند دین و یا راه پرپیچ و خم و بی محتوای عقلی در میانة مردم و فیلسوفان بهترین راه برای عموم مردم راه دوم است و برای فیلسفوان راه اول مناسب است و راه سوم که اشعریان و معتزلیان از آن رفته اند هم خطا است و هم مضر. این مدعای فیلسوفی بزرگ از غرب دنیای اسلام است. ابن رشد فیلسوف قرن ششم، اندیشمندی است که در فلسفه به ارسطو توقف کرده است و در فقه از یکی از ظاهرگراترین فرقه های زمان خویش حمایت می کند. خدا وجوددارد. راه دینی، یقینی و عمومی رسیدن به این حقیقت کدام است؟ خدا یکی است. راه دینی، یقینی و عمومی رسیدن به این حقیقت کدام است؟ چه صفات و چه رفتارهایی را می توان به خدا نسبت داد؟ کدامشان حقیقی و کدامشان دینی است و راه رسیدن به آنها چگونه است؟ متکلمان زمان ابن رشد که قرار بود پاسدار دین باشند، در اکثر این موارد به مسیری قدم گذاشتند که نه عالمانه بود و نه دینی و نه برای عموم مردم قابل فهم بود. اینان بر مبنای فهم خطای خویش، هر روز دین را به شکلی تغییر دادند و فواید آن را از میان بردند و تشتت را برای مسلمانان به ارمغان آوردند. ابن رشد از تک تک موارد بالا و از راه متکلمان مفصلا بحث می کند. در تمام این موارد، آنچه برای آدمیان، مفید و ضروری است، معنای روشن عبارتهای دینی است و نه تأویل آن. اما تأویل نیزجایی و جایگاهی دارد که ابن رشد خاتمه کتاب را به آن اختصاص داده است.

انسان همواره از نیست شدن و معدوم گردیدن گریزان، و به دنبال ابدیت و ماندگاری است . و برای وصل به این غایت از هیچ کاری روی گردان نیست . امام روشن است تا آن زمان که راه ابدیت را نشناسد، در بیراهه ها و کوره راهها حیران و سرگردان مانده جز حسرت و ناامیدی بهره ای نمی یابد. لذا همواره انسانهای اندیشمند به دنبال شناخت راه و طریق نجات بخشی بوده اند و در راستای ادیان آسمانی که ترسیم کنندگان حقیقی این راهند، مکاتب مختلف فکری از جمله عرفان اسلامی را تدوین نموده اند. امام حقیقت که این مکتب نه مکتبی برخاسته از فکر بشر و در مقابل اسلام، بل مکتبی جوشیده از دورن و بطن دین مبین محمدی (ع) است . یعنی، این مکتب مفسر و مبین و یا بهتر بگوییم لسان باطن و حقیقت شریعت اسلام است و منسوبین به آن، تفکرات خود را با گذر از ظاهر به باطن کلام قرآن و عترت (ع)-که گنجهای پنهان معارفند-به دست آورده اند. در هر حال، بهترین راه تحقق و وصول به ابدیت و جاودانگی در این مکتب، سیر الی الله و فنا فی الله می باشد. یعنی عارف هستی را در نیستی می جوید و فنا را نه نیستی بلکه، حقیقی ترین هستی می انگارد. و بر این باورند که این راه ارشاد مرشد کامل طی شدنی نیست و انسان ره جایی نمی برد. ما در این رساله حقیقت این ادعا را جستجو نمودیم و به این نتیجه دست یافتیم که نزد عارفان، انسان حقیقتی است نامتناهی، که شعاع حق مطلق و متصل به او-جل جلاله-می باشد. حقیقت در پس تعینات و عوارض خلقی که مجموعه ای است که از امور حقیز و ظلمانی چون شهوات و تعلقات مادی و صفات رذیله، تا اموری لطیف و نورانی چون محبت به تعالی و هستی و انسانیت خود، محبوب گشته است . چنانچه امام العارفین و سید الساجدین، مولای زین العابدین می فرمایند: "الهی ... انک لا تحتجب عن خلقک الان ان تحجبهم الامال دونک " و عارف که وصول به ابدیت را همان هویدا گشتن حقیقت انسان می داند معتقد است، تا این حجابها و تعینات توهمی کنار نرود، خورشید وجود انسان طالع نمی گردد، و خرق این حجب در گرو اعراض و عدم اقبال به آنهاست از یک طرف و توجه تام و تمام به باطن و حقیقت خود-که جدا از حقیقت حق تعالی نیست و این اعراض و توجه، باید از مسیر شریعت و احکام آن گذر نمود. چرا که شریعت و ناموس الهی است و تاکید دارند که: "از هتک این ناموس بپرهیز د وگرنه آبت ریزند و به روی سر بیاویزند/

بحث از معجزه در شرق و غرب رویکردهای متفاوتی داشته است. در فلسفه اسلامی جز به اشاره به مسائل پیرامون اعجاز پرداخته نشده و تنها در علم کلام به عنوان راه شناخت نبی و ا صدق نبی،مطرح بوده است. اما فلاسفه غربی معجزه را به عنوان برهانی برای اثبات وجود خدا به کارمی گرفتند تا اینکه فیلسوف ملحدی به نام دیوید هیوم با انتشار مقاله ای در انکار وقوع معجزات،پیش فرض اصلی تمامی این گونه مباحث را مخدوش کرد و به تردید انداخت و از آن پس پرسش از امکان وقوع معجزه مطرح گردید و دقت نظرها و تلاشهایی در نقد و یا تأیید نظریه هیوم انجام گرفت. بخش چهار از کتاب مسأله خدا، اثر پالمر، به برهان معجزه اختصاص یافته و ضمن ارائه گزارشی از مقاله هیوم، آراء پنج فیلسوف دین معاصر، به نام های دیاموند، سوئین برن، فیلو، کلمن و هامبورگر را نیز که در تایید یا رد ادعای هیوم قلم فرسایی نموده اند، گردآوری و ضمیمه نموده است که اطلاع و سنجش آنها برای اجرای احاطه کامل بر مسأله برای متألهین شرقی لازم و گره گشاخواهد بود. بنابراین در این رساله ضمن ترجمه این آثار و ارائه نقادی هائی که در سنت اسلامی برعلیه هیوم وارد می شود، معجزه را صرفا مفید تشخیص صدق نبی دانسته و دلالت دینی آن را فقط در این محدوده پذیرفته و مستدل کرده ایم.

با توجه به موضوع پایان نامه، یعنی تبیین فلسفی رابطه انسان با خدا در حکمت اشراق پایان نامه حاضر در سه بخش تدوین یافت. فصل اول تحت عنوان کیات، به بررسی اجمالی حکمت اشراق و مسائلی که حکمت اشراق را از مشاء متمایز می سازد، پرداخته شد. در این فصل معنای لغوی و اصطلاحی اشراق، مؤسس آن، منابع و م آخذ و حکمای اشراقی، و بعضی ویژگی های اشراقی مانند بحث تشکیک خاصی، ادراک، علم خداوند و مورد توجه واقع شد. در فصل دوم به مبانی فلسفی رابطه انسان با خدا اشاره گردید. قواعدی چون قاعده الواحد، امکان اشرف، امکان فقری، فیض و تداوم آن و رابطة انوار قاهره و مدبره و انسان به عنوان موجودی مرکب از نفس و بدن، مورد بررسی قرار گرفت. و در فصل سوم به تبیین این رابطه پرداخته، ابتدا انواع رابطه را مطرح نموده و صفات نورالانوار و رابطة خدا با انسان را در قالب قهر، افاضة وجود، تدبیر و تکمیل و ربوبیت بررسی کرده و سپس به رابطة انسان با خدا در قالب عشق و توجه به خدا، دعا و توسل و استکمال، اشاره گردید.