جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جهت تبیین نسبت میان علم و عمل، لازم است قبل از هرچیزی منشأ و خاستگاه این دو امر یعنی نفس ناطقه انسان از منظر عرفان اسلامی مورد مطالعه قرار گیرد. از دیدگاه عارفان مسلمان، ‌انسان مظهر جامع اسماء الهی و نسخه عالم تکوین است. کمال و سعادت واقعی انسان نیز در نیل به «قرب» الهی است و این یعنی ارتقاء نفس ناطقه از نازل‌ترین مرتبه (ناسوت) به عوالم و نشئات بالاتر یعنی ملکوت، جبروت و لاهوت. آدمی برای حرکت در این مسیر، زاد و توشه‌ای جز علم و عمل ندارد. علم یک حقیقت وجودی مشکک است که به دو قسم حصولی و حضوری تقسیم می‌شود. علم حصولی یا علم دراست مقدمه عمل جوارحی و جوانحی است و این دو قسم عمل، خود شرط تحقق علم حضوری یا علم وراثت می‌باشند. البته علم حضوری نیز به نوبه خود سطح کیفی عمل جوارحی و جوانحی را ارتقاء‌ می‌بخشد. پس علم و عمل دو مقوله درهم تنیده و ممزوج با یکدیگرند و اساساً نمی‌توان آنها را جدای از همدیگر تلقی کرد.

از جمله نقدهای جدی مخالفان عرفان، مستند نبودن مباحث و استفاده از روایات عمدتاً ضعیف برای اثبات مبانی و بیان مباحث عرفانی است؛ ملاک ارزیابی این روایات نیز همان علم الحدیث متعارف است. پاسخ‌هایی به این نقدها داده شده است؛ که از جمله آنها، شهودی بودن عرفان و عدم نیاز آن به نقلیات است. این تحقیق برآن است تا در گام نخست ثابت کند که ابتنای عرفان بر مشاهده و مکاشفه، منجر به بی‌نیازی آن از احادیث نخواهد شد. از آن پس، با نقد سنجه و معیار ارزیابی روایات عرفانی، یعنی علم الحدیث متعارف، زمینه را برای بنیان‌گذاری راهی برای اعتبارسنجی احادیث عرفانی، با استفاده از مبانی معرفتی فراهم آورد و از این طریق موجب کاستن از پاره‌ای سوء تفاهمات موجود شود. در گام آخر، رسالت این تحقیق آن است که با فراهم آوردن زمینه‌های اولیه، مسیری برای پالایش آثار عرفانی از احادیث ضعیف و نیز استفاده از منابع روایی غنی شیعه در جهت مستندسازی مباحث عرفانی ارائه دهد.

چکیده ندارد.

از جمله مسائل مهمی که در عرفان به آن پرداخته می‌شود مسئله تفکر به عنوان وسیله‌ای برای وصول به معرفت است. از آنجا که دو تن از شخصیت‌های برجست? عرفان، شبستری و امام خمینی، با نگاهی دقیق به این مسئله پرداخته‌اند، لذا پژوهش حاضر با هدف تبیین شباهت‌ها و تفاوت‌های آراء این دو اندیشمند در باب تفکر و جایگاه آن در سیر و سلوک عرفانی تدوین گردیده است.به این منظور ابتدا این موضوع در آیات و روایات بررسی شده و آراء مختلف منطقی و فلسفی و عرفانی در این باب مطرح شده و سپس در فصولی جداگانه به بررسی آراء شبستری و امام خمینی در زیر فصل‌هایی پرداخته شده و در نهایت در فصلی جداگانه نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه دو اندیشمند در همان زیر فصل‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد گرچه تعریفی که هر دو اندیشمند از تفکر عرفانی ارائه می‌دهند مبتنی بر کشف است و آن را گذر از کثرت به وحدت و از ظاهر به باطن می‌دانند و هر دو معرفت حاصل از کشف و شهود عرفانی را بر نتایج حاصل از براهین عقلی ترجیح می‌دهند ولی از نظر شبستری تفکر منطقی یا همان استدلال کاملا در درک و دریافت حقیقت ناتوان است در حالیکه در اندیشه امام عقل جایگاه والایی داشته و بکارگیری آن مقدمه وارد شدن در طور ورای عقل است. تفکر منطقی (استدلال) نزد شبستری در نقطه مقابل تفکر عرفانی (کشف) قرار دارد در حالیکه در اندیشه امام این دو گونه تفکر در راستای هم قرار دارند و یکی مقدمه دیگری است.

خلاصه ماشینی: "تسبیح موجودات(سریان وجود درهمه موجودات) با توجه بدانچه که گفته شد دیگر نیازی به توجیه و انصراف لفظ«تسبیح»از معنای ظاهری آن، نداریم، و وقتی ثابت شد که تسبیح در آیاتی مثل«یسبح لله ما فی السموات و الارضدر معانی حقیقی خود استعمال شده، آنگاه مطلب دیگری مورد بحث قرار می‌گیرد که تسبیح متوقف بر معرفت است و حال آنکه مثل احجار و اشجار برحسب ظاهر از آن بدور بوده و بلکه«احجار»را در علوم طبیعی به«جوامد»تعبیر می‌آورند ولی *یکی از ثمراتی که این بحث دارد(گذشته از ثمراتی که در مباحث ذوقی عرفانی است)در مباحث الفاظ است چه اینکه در بحث از اوضاع، جل علماء اصول(لولا الکل)قائل به استحاله قسم چهارم از اوضاع(وضع خاص، موضوع له عام)شده‌اند ولیکن با توجه به آنچه در این مباحث گفته می‌شود به راحتی می‌توان نه تنها قائل به امکان بل قائل به کثرت وقوع این قسم از اوضاع شد زیرا گرچه واضع به هنگام وضع، معانی کلیه و عامه را، در نظر نداشته ولیکن در واقع آنچه که لفظ درازاء آن وضع شده همان معانی کلی و مطلق است، (بنابر تقریری که در متن آمد)آن هم نه مطلق به قید اطلاق با مطلق رها از قید اطلاق، بنابراین وضع(تصور معنی)خاص است ولی به محض آنکه معنی در ذهن داخل می‌شود از کلیه شوائب خارجی که لازمه جزئیات و تشخصات آنها(که مختص وعاء خارج می‌باشد)تجرید شده و موضوع له عام می‌شود، و امام بزرگوار نیز بدین مطلب بطور خلاصه تصریح نموده‌اند (مثلا رک:آداب الصلوة، ج 2، ص 159)البته ما غیر از این دلیلی که گفته شد(که البته چون استدلال را همراه ندارد بی‌شباهت به مصادره به مطلوب نیست)دلائل متقن و مستحکمی در نظر داریم که در رساله مستقلی در این مورد عرضه خواهد شد."

خلاصه ماشینی: "در مسأله قیام ملت ایران بر ضد بهاییان که در ماه رمضان سال 1334 شمسی برابر 1374 قمری رخ داد، و نامه مرحوم آیة الله بروجردی به خطیب شهیر جناب آقای فلسفی مبنی بر لزوم مبارزه با این فرقه وابسته به اجانب در رادیو خوانده شد، قیامی همه جانبه در ایران پدید آمد که اگر به صورت صحیح پی‌گیری می‌شد، درهمان زمان نتیجه بخش بود، اما بعدها آن حرارت فرو نشست و مرحوم آقای بروجردی مصلحت در سکوت و عدم‌ تعقیب دید، ولی حضرت امام از افرادی بود که پیوسته مرحوم آقای بروجردی را بر ادامه کار و تعقیب مبارزه دعود می‌کرد. جامعیت امام در علوم اسلامی در گفتار پیشین، رشته‌های تخصصی امام را مطرح کردیم ولی وی از تمام علوم اسلامی آگاهی کامل داشت و اگر در فن رجال و درایه و یا حدیث به صورت یک فرد متخصص جلوه نداشت اما کاملا از آنها آگاه بود، و در برخی از مسائل مربوط به آنها به صورت یک استاد متخصص بحث می‌کرد، مثلا مسأله«اصحاب اجماع»را که از پیچیده‌ترین مسائل رجالی است، در درس طهارت تدریس کرد و در اثر خود نیز نتایج آن بررسیها را آورده است. *** 6-فن شعر و ادب در قلمرو شعر و ادب، همین قدر کافی است که رساله عروض مرحوم حاج شیخ محمدرضای اصفهانی را استنساخ کرده و با خط زیبای خود دائره‌های آن را نیز با ادوات آن روز ترسیم نموده است استاد بزرگ از ذوق عرفانی و ادبی والایی بهره‌مند بود که نتیجه آن به صورت یک دفتر بزرگ از شعر و ادب درآمد که بعدها مفقود شد و تنها بهاریه‌های آن حضرت که همه را درباره معصومین سرود در دست است، و مدتی بود که از سرودن شعر به دور بود و چیزی از ایشان مشاهده نمی‌شد، مگر اخیرا که فرزند بزرگوار ایشان غزل کوتاهی را از ایشان منتشر کرد."