جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«انسان» یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در اندیشۀ متفکران و فیلسوفان جایگاهی محوری دارد. مسئله ما بحث از گسترۀ وجودی انسان است. این بحث زیربنای باور به جهان مادی یا فرامادی بوده و نوع نگاه ما نسبت به سعادت را نیز رقم خواهد زد. روش ما مبتنی بر رجوع به مبانی تفکر هایدگر و صدرا درباره وجود و انسان و استخراج نظرگاه این‌دو در مسئله مورد بحث خواهد بود. بر این اساس می‌کوشیم نظر هایدگر را در این باره به دست آوریم که اندیشۀ او به طور جدی در جامعه فکری ما مورد توجه است. پس از آن نظرات وی را بر اساس دیدگاه حکمت متعالیه بررسی و ارزیابی خواهیم کرد. بحث از گسترۀ وجودی انسان، پیوندی عمیق با بحث از نفس دارد. بر این اساس لازم است دیدگاه دو متفکر را در این باره استخراج کرده، به ارزیابی آنها بپردازیم. بنا به تفاوت‌های روش فلسفی دو متفکر که یکی متکی به برهان و دیگری بر پایه پدیدارشناسی است، از منظر صدرا گسترۀ وجودی انسان، عوالم قبل و بعد از دنیا را نیز در بر می‌گیرد؛ ولی از نظرگاه هایدگر گسترۀ وجودی انسان، محدود به دنیاست

این کتاب، پژوهشی است در بابِ تاریخ و معنای «هرمنویتیک» از ابتدا تا «مارتین هایدگر» و به‌ویژه «هانس گئورگ گادامر». «ژان گروندن»، نویسنده‌ کتاب، که علاوه بر نگارشِ رساله‌ دکترای خود به ‌راهنمایی گادامر، با او مراوده و انس خاصی داشته است، در این کتاب، نخست، در فصلی مفصل، به بیان تاریخچه‌ سنت هرمنویتیکی غرب و نسبت آن با سنت «خطابه» می‌پردازد و، پس از آن، در دو فصل، به پژوهشی بصیرت‌آمیز و درخشان درخصوص هرمنویتیک هایدگر و به ‌طورکلی پروژه‌ فلسفی او اقدام می‌کند، تا بدین وجه زمینه را برای «تعیین جایگاه هرمنویتیک گادامر از منظر هایدگر» مهیا سازد. سپس در فصول چهارم تا دهم، شرحی عمیق از عناصر اصلی «هرمنویتیک فلسفی» گادامر -بر زمینه‌ بحث از ارکان اصلی آن همچون زبان، فهم، حقیقت، هنر، بازی، عید، مناسک و گوشِ درون- به دست می‌دهد. درنهایت، کتاب را با بررسی جایگاه هرمنویتیک فلسفی گادامر در جهان فرانسوی، و به‌ویژه نسبت او با فیلسوفانی چون «ریکور» و «دریدا»، به پایان می‌برد.

رویکرد فروید نسبت به درک هنر به عواملی محدود است؛ وی بر جنبه‌های عصبی تجربة هنری بیش از حد تأکید می‌کرد، تحلیل او از هنرمندان تا حد زیادی به نیاز او برای معرفی و توسعة نظریة روانکاوی که در آن زمان با آن کار می‌کرد، وابسته است. او اعتراف کرد که نتوانسته است با جنبه‌های رسمی و فنی هنر مقابله کند، و روانکاوی هنوز نتوانسته به "راز" درونی و "توانایی اسرارآمیز" هنرمند و خلق یک اثر هنری پی ببرد. او منشأ خلق اثر هنری را در ناخودآگاه فردی هنرمند جستجو می‌کرد. نظر فروید در باب هنر را می توان ادامة دیدگاه زیباشناسانه (استتیک) مدرن به هنر و در عین حال بیانگر بحرانی شدن آن دانست. در مقابل با رویکرد متفاوتی نسبت به هنر و سرآغاز اثر هنری روبه‌رو هستیم. در این رویکرد هایدگر سرآغاز اثر هنری را جدای از هنرمند و زندگی شخصی او می‌داند و می‌کوشد هنر را با حقیقت پیوند زند. او بر این اساس تفسیر جدیدی از هنر بدست می‌دهد. در این تحقیق نگارنده بر آنست تا دریابد تفسیر روانکاوانه از هنر واجد چه مؤلفه‌ها، پیش فرض‌ها و مبانی است؟ با توجه به تفکر هایدگر تفسیر روانکاوانه از هنر واجد چه نقاط ضعف یا قوتی است؟ نسبت هنر با حقیقت در تفسیر روانکاوانه و نیز تفسیر هایدگر از هنر چگونه است؟

هایدگر از ابتدا فهم پدیدارشناسی را با نقد هوسرل آغاز کرد و، در بیشتر نوشته‌های خود، از تأثیر آرای هوسرل بر اندیشۀ خود و وام‌داری‌اش به او سخن گفته است. وی که اصلی‌ترین مسئلۀ پدیدارشناسی را روشن‌سازی معنای فلسفی خودش می‌دانست به‌شیوۀ «با هوسرل ضدّ او اندیشیدن» را مشخصۀ کار خود در توجه به پدیدارشناسی قرار داد. از طرف دیگر، آموزۀ حیث التفاتی هستۀ مرکزی پدیدارشناسی هوسرلی است که میراث بزرگ و مهم برنتانو به شمار می‌آید. حیث التفاتی هوسرلی ناظر به این است که آگاهی معطوف به چیزی است و هر اندیشه و ایده روی به‌سویِ چیزی دارد. هایدگر، با فراروی از مباحث آگاهی، حیث التفاتی را به تجربۀ زیسته گره زده و آن را در قالب «زندگی رو به‌سویِ چیزی» درمی‌آورد. این مقاله روایتی تحلیلی است از نقد و بازخوانی هایدگر از حیث التفاتی هوسرل و اینکه چگونه هایدگر، باتوجه‌به آثار استاد خود، در درس‌گفتارها و نوشته‌های خود حیث التفاتی را بر مدار وجودشناختی مورد نظر خویش پیش می‌برد و درعینِ‌اینکه پیشروی او همراه با طرح هوسرل است ضدّ او نیز می‌اندیشد. نتیجۀ این بازاندیشی و بازخوانی هایدگر این است که دازاین جانشین آگاهی می‌شود و حیث‌ التفاتی مسیری برای فهمِ در-‌جهان‌-‌بودنِ دازاین شناخته می‌شود.