جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چیستی دین، از بنیادی­ترین مسائل حوزه فلسفه دین و تعیین‌کننده رویکرد مکاتب گوناگون در مسائل مختلف دین­شناختی چون خاستگاه دین، حقانیت دین، زبان دین، گستره دین، کارکرد دین و... است. دنیل کلمنت دنت _ فیلسوف ذهن فیزیکالیست آمریکایی _ از چهره­های شاخص الحاد جدید و چهره­ای تاثیرگذار در گسترش دیدگاه طبیعت­گرایانه به دین است و این مسأله ضرورت­بخش بررسی و ارزیابی دیدگاه وی در این زمینه است. از این‌رو، مقاله پیش رو، بر آن است تا دیدگاه او را در این زمینه به روش توصیفی _ تحلیلی بررسی کرده و مورد سنجش قرار دهد. نتیجه تحقیق، پدیدارشدن خطاهای گوناگون دنت در توضیح چیستی دین و گرفتارآمدن در دام مغالطاتی همچون مغالطه کنه و وجه، مغالطه مصادره به مطلوب، مغالطه تعمیم نابه‌جا و همچنین کاستی­ها، ناراستی­ها و اشکالات گوناگون دیگر است.

کارکردشناسی دین از جمله مسائلی است که در گرایش‎های مختلف دین‎شناسی و دین‎پژوهی اعم از فلسفه دین، کلام جدید، جامعه‎شناسی و روانشناسی دین محل بحث و گفتگو بوده و دیدگاه‌های مختلفی در این زمینه رخ نموده است. از جمله‌ی باحثان این حوزه، پیشگامان الحاد جدیداند که با نگاهی منفی به کارکردهای دین، آن را باعث و بانی اصلی رنج و شوربختی انسان قلمداد کرده و دین را آموزگار جهل و نادانی، سرکوب‎گر آزادی عقیده و فزاینده پرخاشگری و تروریسم معرفی کردهاند. با توجه به اهمیت این مساله، مقاله حاضر سودای آن دارد که منطق این نگرش، مدعا و مستندات آن را به روش کتابخانه‎ای بررسی و با کاوش و تحلیل محتوای داده‎های دینی به ارزیابی بنشیند. نتیجه تحقیق این است که تصویرسازی الحاد جدید از دین فاقد پشتوانه‎های معتبر، به شدت تعصب‎آمیز و ناسازگار با تعالیم دینی و واقعیت‌های تاریخی است.

از دغدغه‌های مهم متعاطیان حوزه کلام جدید، فلسفه دین و فلسفه اخلاق تحلیل رابطه دین و اخلاق است. دنیل دنت با نگاهی منفی‌نگرانه به مباحث این حوزه دامن زده است. او به بیان کارکردهای مثبت اخلاقی دین از سوی حامیان دین اشاره می‌کند و آنها را در چند محور به بحث می‌گذارد که از جمله آنها رابطه دین با سلوک اخلاقی است. درمجموع نگاه دنت نگاهی منفی به کارکرد اخلاقی دین است. بدین‌رو، مسئله تحقیق پیش رو بررسی و رصد نقدهای دنت به کارکرد دین در حوزه سلوک اخلاقی و ارزیابی آن با الهام از دیدگاه حکمای اسلامی است. روش تحقیق در مقام گردآوری کتابخانه‌ای و اسنادی و در مقام داوری تحلیلی ـ عقلی است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که استانداردهای علمی مؤید دیدگاه دنت نیست و او به‌رغم شعار علم‌گرایی، ضوابط تحقیق و بی‌طرفی علمی را در بحث رعایت نکرده است. قضاوت‌های او غالباً نادرست، آمیخته به انواع مغالطات و کژتابی‌ها و فاقد وجاهت معرفتی لازم است.

کتاب شکستن طلسم، به قلم دنیل دنت، از مهم‌ترین آثار جریان الحاد جدید است. دنت در این کتاب مدعی بررسی پدیده دین با روش علمی است و به‌دنبال تبیین دین به‌عنوان یک پدیده طبیعی، و نفی منشأ ماورایی آن می‌باشد. او سعی دارد دین را برساختی متأثر از جریان تکامل طبیعی فرهنگ، با منطق داروینی آن توصیف کند. مسئله پژوهش حاضر، تبیین و ارزیابی ادعاهای دنت در رابطه با تعریف و ریشه‌های دین و روند تکامل آن، با روشی توصیفی و انتقادی است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد دنت در پیشبرد اهدافی چون معرفی دین به‌عنوان پدیده‌ای این‌جهانی و ترسیم الگوریتم تکاملی پیدایش و تحول آن، دچار چالش و خطاهایی است. نادیده‌انگاری مطالعات سنتی دین، نفی هویت مستقل دین و خلط دین با دینداری، بخشی از این خطاها است. با این حال دنت نشان داده است که در بکارگیری ظرفیت‌های شبهه‌سازی تئوری داروین، تبحر زیادی دارد و همین امر اهمیت بررسی و نقد کتاب او را دوچندان کرده است.

رابطه دین و اخلاق از جمله مسائل اساسی حوزه کلام جدید، فلسفه دین و فلسفه اخلاق است. دَنیِل دنت فیلسوف ذهن فیزیکالیست معاصر و از سران الحاد جدید، از جمله باحثان این عرصه است. بخشی از مباحث او در این زمینه ناظر به چگونگی دستیابی به معرفت اخلاقی و رابطه آن با دین است. دنت نه تنها رجوع به دین در این عرصه را ناروا می‌شمارد بلکه آن را دور از منطق و شعور انسانی دانسته و در مقابل سکولاریزاسیون و طبیعت‌گرایی ارزشی و اخلاقی را اجتنابناپذیر می‌انگارد. در مقاله حاضر برآنیم تا دیدگاه وی در این زمینه را مرور کرده و با روش تحلیلی-عقلی به داوری بنشینیم. ماحصل تحقیق این است که دنت، نه تقریر صحیح و داوری درستی در باب نظریه اخلاقی دین دارد و نه قادر به ارائه جایگزین بهتر و معتبرتری است؛ مبانی تکاملی او نیز در این زمینه فاقد توان افق گشایی است.

نظریات فلسفه ذهن در نسبت پاسخ به مسئله­ ذهن، به وهم­انگاری و غیروهم­انگاری تقسیم می­شوند؛ وهم‏انگاری در مورد مسئله­ ذهن قائل به وهمی بودن هر آن چیزی است که نفس خوانده می­شود و به لحاظ مسئله­ مورد بررسی با وهم‏انگاری اراده­ آزاد و وهم­انگاری آگاهی متفاوت است؛ اما به لحاظ این­که از فیزیکالیسم بهره می­برند، با هم اشتراک دارند. نگارندگان تقریر اخیر از وهم­انگاری را نزد نوروفیلسوفان و دنیل دنت استقراء کرده­اند. مقاله­ حاضر به تبیین چیستی وهم­انگاری نفس، یعنی تبیین دو دیدگاه مذکور در باب مسئله­ ذهن و نهایتاً مقایسه­ تطبیقی آن­ها اختصاص دارد. برای این منظور از روش فیش­برداری کتابخانه­ای بهره برده­ایم و به این نتیجه رسیدیم که اینهمانی ذهن-مغز که اساسی­ترین مبنای فیزیکالیستی وهم­انگاری است تبعات فراوانی دارد؛ از جمله تبدیل شدن انسان به ماشین، یگانه انگاشتن انسان با سایر حیوانات و بروز برخی ایده­های خاص در مورد ایده­ زامبی فلسفی. چنین وهم‏انگاری­ای، نفس و آن­چه بر آن بنا نهاده شده است (مانند هویت شخصی غیرمادی، تبیین غیرفیزیکال آگاهی، وجود اراده آزاد، اخلاق متافیزیکی و ...)، همه را توهمی می‏خواند و معتقد است برای این مفاهیم، تبیین­های فیزیکال به دست آمده یا به دست خواهد آمد. وجه اشتراک دو نظریه مذکور هم، در وهمی خواندن مفاهیم ذهنی و مخالفت با دوگانه­انگاری­ براساس مبانی فیزیکالیستی-فرگشتی، و وجه اختلاف آن­ها در حذف­انگاری است. ناگفته پیداست که هر نظریه­ای از جمله وهم‏انگاری، قابل نقادی است؛ اما نگارندگان به دلیل رعایت حدود مقاله­نویسی از آوردن آن­ها معذوراند.

ترجمه ماشینی: پیتر ون اینواگن، نویسنده کتاب کلاسیک «مقاله‌ای درباره اراده آزاد» (1983)، در چهل سال گذشته خود را به‌عنوان یک چهره پیشرو در بحث فلسفی درباره مسئله اراده آزاد معرفی کرده است. این جلد یازده مقاله تأثیرگذار از سراسر زندگی حرفه ای او، و همچنین دو مقاله جدید و منتشر نشده قبلی، "مشکل Fr** W*ll" و "Ability" را ارائه می دهد. این مقاله‌ها شامل بحث‌هایی درباره جبرگرایی، مسئولیت اخلاقی، «مثال‌های متقابل فرانکفورت»، معنای «توانایی انجام غیرقانونی»، و همان تعریف اراده آزاد، و همچنین نقد نوشته‌های دانیل دنت و دیوید لوئیس درباره این موضوع است. در مقدمه ای از نویسنده، تاریخچه تفکر او درباره اراده آزاد بحث شده است. این جلد منبع ارزشمندی برای کسانی خواهد بود که به دنبال مشارکت قابل توجه ون اینواگن در این موضوع همیشه مهم هستند.

ترجمه ماشینی: کارن آرمسترانگ با حرکت از عصر پارینه سنگی به امروز، جزئیات زیادی را که بشر برای تجربه واقعیت مقدسی که آن را با نام‌های بسیاری مانند خدا، برهمن، نیروانا، الله یا دائو می‌خواند، طی کرده است، ارائه می‌کند. آرمسترانگ با تمرکز به ویژه بر مسیحیت، اما شامل یهودیت، اسلام، بودیسم، هندوئیسم و ​​معنویت های چینی، به بررسی کاهش انگیزه نسبت به دین در زمان ما می پردازد، زمانی که تعداد قابل توجهی از مردم یا نمی خواهند با خدا کاری نداشته باشند یا کارآمدی ایمان را زیر سوال می برند. چرا خدا باور نکردنی شده است؟ چرا آتئیست ها و خداباوران به طور یکسان در حال حاضر به گونه ای درباره خدا فکر می کنند و صحبت می کنند که عمیقاً از تفکر اجداد ما منحرف است؟ آرمسترانگ با همان عمق دانش و بینش عمیقی که تمام کتاب های تحسین شده او را مشخص کرده است به این سؤالات پاسخ می دهد. روشن است که چگونه تغییر چهره جهان لزوماً اهمیت دین را هم در سطح اجتماعی و هم در سطح فردی تغییر داده است. و او استدلالی قوی و قانع کننده برای استفاده از بینش های گذشته ارائه می کند تا ایمانی ایجاد کند که به نیازهای عصر قطبی شده خطرناک ما صحبت کند. با این حال، او به ما هشدار می دهد که دین هرگز قرار نبود پاسخ هایی را ارائه دهد که در صلاحیت عقل بشری باشد. او می گوید که این نقش لوگو است. وظیفه دین این است که "به ما کمک کند با واقعیت هایی که هیچ توضیح آسانی برای آنها وجود ندارد، خلاقانه، مسالمت آمیز و حتی شادمانه زندگی کنیم." او همچنین تأکید می کند که دین به طور خودکار کار نخواهد کرد. او می‌گوید این یک رشته عملی است: بینش‌های آن نه از حدس و گمان انتزاعی، بلکه از «تلاش فکری اختصاصی» و «سبک زندگی دلسوزانه‌ای که به ما امکان می‌دهد از منشور خودخواهی بیرون بیاییم» نشأت می‌گیرد.