جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شناخت رفتار اخلاق­‌مدارانه زمامدار پیش از به دست گرفتن حکومت و مدیریت و تطبیق آن با پس از رهبری­‌اش می­‌تواند سیاست­‌های اخلاقی و میزان صداقت وی در عملکردهای بعدی­‌اش را تبیین و برجسته­‌تر بنمایاند. امام­ علی علیه السلام در قامت یک زمامدار می­‌کوشد با تأکید بر تقدّم اخلاق بر هر مقوله­‌ای نشان دهد آموزه­‌های اسلامی مورد تأکید در خلافتش، همانی است که در دوره پیش­ از حکومتش قابل رفتارشناسی است. جنگ با خوارج، گرچه پیامدهای ناگواری ایجاد کرد، اما رهبری اخلاق­‌مدار می­‌کوشد ابتدا با اصول اخلاقی مناسب، از بروز جنگ پیش ­گیرد و پس از جنگ نیز با رفتار اخلاق­مدار با دشمنان خویش، نشان دهد که انسانیت برمحور اخلاق­ بر دیندار بی­ اخلاق ترجیح و برتری دارد. مقاله پیش­‌رو به تبیین تئوری نوین در حوزه تئوری­‌های رهبری پرداخته است. یافته­‌های این پژوهش که با رویکردی توصیفی و تحلیلی و بیشتر بنابر منابع اهل­ سنت صورت پذیرفته است، چنین تبیین می­‌کند که گزاره­ه‌ای این اخلاق­‌مداری و نیز کارکرد سلبی و ایجابی این رفتار می­‌تواند جامعه تحت امر زمامدار را اخلاق­‌محور سامان دهد، گفت­ و گو بر پایه گزاره­‌های خاصِ اخلاق­‌مدار، تن دادن به خواسته­‌های اصلاح­ گرایانه بنابر بر اقتضائات موجود، استفاده از راهکارهای مناسب برای اسکات خصم جهت ممانعت از تشنّج بیشتر جامعه، حفظ حرمت کرامت انسانی و پاسداشت حقوق افراد مخالف و شبه مخالف نه بر پایه خویشاوندی و سابقه حضور در عرصه­‌های مختلف سیاسی، می­‌تواند کشمکش به وجود آمده در جامعه را با رفتار اخلاق­­‌مدار زمامدار دفع کند.

معرفت و شناخت از مفاهیم بدیهی و غیرقابل تعریف است. معرفت نزد امیرمؤمنان علیه السلام امری ممکن و مطلوب است و علم حد نهایی تمامی فضیلت­هاست و انسان در تمام کارهای خویش نیازمند معرفت است. کاوش در کلمات امیرمؤمنان علیه السلام در مصادری چون نهج البلاغه و غرر الحکم پژوهشگر را به واژه­‌های جانشین و هم نشین با علم و معرفت، رهنمون می­‌سازد. از منظر امیرمؤمنان علیه السلام نه تنها معرفت ممکن است بلکه می­توان به درجات مختلفی از معرفت، با ابزارهای متفاوتِ معرفتی دست یافت. بدین روی در نگاه امیرمؤمنان علیه السلام امکان معرفت ثابت و فراتر از امور مادی است و از طرق مختلفی چون حس، عقل، شهود و ... حاصل می­­‌شود. نوشته حاضر با روش کتابخانه­‌ای می­‌کوشد با رویکرد تحلیلی با نگاهی به فرمایشات امیرمؤمنان علیه السلام بخشی از مهم­ترین مباحث معرفت­شناسی را از دریچه سخنان آن امام همام مورد کاوش قرار دهد. از این رو پس از تعریف معرفت، به بررسی امکان معرفت و انواع آن پرداخته شده، سپس از منابع معرفت و ارزش معرفتی آنها سخن گفته‌ایم.

در این مقاله با هدف واکاوی مدل « نرمش حداکثری و شدت حداقلی در رهبری امام علی علیه السلام، آموزه­‌های اسلامی بویژه گزاره­‌های علوی بررسی گردیده و در روشی اجتهادی تحلیل انجام گردیده است. یافته­‌های تحقیق نشان می­‌دهد که رهبری در رویکرد علوی با رهبری غیراسلامی با توجه به مبانی آنها متفاوت است. با مطالعه آموزه­‌های علوی، دو دسته از گزاره­‌ها مشاهده شده که دسته­‌ای بر مؤلفه نرمش و رفق مطلق و دسته دیگر بر اختلاط نرمش با مؤلفه شدت­ عمل تاکید می­‌ورزند و پس از جمع روایی نتیجه حاصله حکایت از این دارد که مدل «نرمش حداکثری و شدت حداقلی» می­‌تواند از تحلیل گزاره­‌های دسته اول و دوم اصطیاد گردد که این مدل دارای دو مؤلفه نرمش و شدت عمل است که بالطبع مؤلفه­‌های این مدل در پیوستاری اقتضایی دارای شدت وضعف خواهد بود.

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی موانع و راهکارهای فرهنگی انضباط اجتماعی بر مبنای آموزه‌های تربیتی امام علی علیه السام در نهج البلاغه می‌باشد که با روش تحلیلی و استنتاجی انجام شده است. همچنین در این تحقیق از روش کتابخانه­‌ای نیز استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می‌دهد که اهمیت انضباط اجتماعی از دو منظر قابل بررسی و تحلیل است؛ اهمیت در جهان امروز و اهمیت از منظر دین. از طرف دیگر شاخصه‌های (الهی بودن، وحیانی بودن، فطری بودن، حقانی بودن) با بهره‌گیری از آموزه‌های تربیتی امام علی علیه السلام استنتاج و تحلیل شده است. شتاب زدگی در امور، تنبلی و سستی در امور، ترک امر به معروف و نهی از منکر، چاپلوسی، گفتار بی­ اندیشه، عدم رشد فرهنگی، جهل و تقلید کورکورانه و تعصب در این تحقیق بعنوان موانع فرهنگی تحقق انضباط اجتماعی استنتاج شده و در پایان نیز راهکارهایی نظیر؛ اعتماد دینی، داشتن هدف واقعی در زندگی، اندیشه و فکر، آینده نگری و دوراندیشی، اصلاح بین مردم، پاسخگویی و حق اظهار نظر، مبارزه با هوای نفس و تعالی روح و پرهیز از بی تکلیفی در زندگی بر مبنای آموزه‌های تربیتی امام علی علیه السلام شناسایی و استنتاج شده است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که؛ در صورتی که موانعی که در این تحقیق احصاء گردیده با استفاده از راهکارهای شناسایی شده، مرتفع شود، انضباط اجتماعی در جامعه تحقق یافته و رشد و توسعه فرهنگی را به همراه خواهد داشت.

شرایط و مقتضیّات سیاسی در هر عصری ایجاب می­‌نماید که محققان در پی پاسخگوئی به مسائل و مشکلات زمانه خود برآیند و این پژوهش نیز، با ارائۀ­ تصویری از اندیشه سیاسی بلند امام علی علیه السلام و عملکرد ایشان در ارتباط با مردم، در صدد پی بردن به سیرۀ علوی در عرصه­ سیاست عصر امروز می­باشد. از آن جا که سیاست، عرصه­ای آفت­‌خیز است که اگر با حراست نفس و حاکمیّت اخلاق همراه نباشد، مدیران و کارگزاران جامعه را در دام آسیب­‌های اخلاقی گرفتار می­‌نماید؛ لذا سعی بر این شده تا با الهام از کلام امام علی علیه السلام در نهج­‌البلاغه، دریچه­‌ای نو به سوی مدیران جامعه، جهت شناخت آسیب­‌های اخلاقی در عرصۀ سیاست و اجتماع، و تلاش در رفع این آسیب­‌ها، گشوده شود. روش مطالعه در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی بر اساس رویکرد کتابخانه­‌ای بوده است. در این پژوهش تنها سه متغیّر تأثیرگذار در جامعه؛ یعنی ظلم و بی­‌عدالتی، خشونت­ ورزی، دروغ­‌گویی و فریب­‌کاری، از منظر نهج­ البلاغه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است که محصول این آسیب­‌ها در جامعه، به وجود آمدن شرایط نامساعد اجتماعی و اقتصادی بوده که نه تنها سرمایه­ اجتماعی یعنی بی­‌اعتمادی مردم را نسبت به حکومت دینی فراهم می­‌کند، بلکه مشروعیّت نظام سیاسی را نیز، خدشه­‌دار می­­‌نماید.

حداقل ده بار از واژه «طور» در قرآن سخن به میان آمده است و قداست آن را یاد آوری می‌نماید که همین موجب اهمیت حوادث واقع شده در آن می‌گردد. اما گذشته از مفهوم آیات و اهمیت آن، احادیثی از معصومین علیهم السلام وجود دارد که مکان طور سیناء را معادل با «غری» قرار می‌دهد و این در حالی است که با وجود شهرتی که مکان طور سینا در نظرات جغرافیدانان و مفسرین و کتب مورخان دارد، تقریبا شکی باقی نمی‌ماند که طور سینا در کوفه نمی‌باشد. حال با توجه به این وضوح در دانستن مکان طور سینا، سوال اینجاست به چه دلیل در احادیث معصومین علیهم السلام طور سینا معادل محل دفن حضرت علی علیه‌السلام آورده شده است؟ هدف از طرح این مساله بررسی علت چنین رویداد عجیب و شناخت ابعاد آن می‌باشد. به همین دلیل این مقاله به شکل تحلیلی استنادی، علاوه بر استفاده از آثار کتابخانه‌ای موجود به نقشه‌های جغرافیایی و تصاویر ماهوارهای و آثار باستان شناسان نیز مراجعه کرده است. در نهات با بررسی و غور در این موضوع فهمیده می‌شود، معادل‌سازی غری با طور سیناء علاوه بر آنکه موجب شناخته شدن ارزش والای حضرت علی علیه السلام برای مسلمانان می‌گردد، می‌تواند زمینه ساز سوق دادن مسیحیان و یهودیان به شناخت وجود مبارک شخصیتی بی‌نظیر گردد که بی‌غرض به دنبال شناخت و فهم بیشتر هستند، و این یعنی صلح و دوستی بین‌ادیانی .

پژوهش حاضر با هدف نشان دادن تدابیر امام علی (ع) در مقابله با بحران‌های امنیتی تلاش می‌کند تا به سوال «مدل مقابله‌ امام علی (ع) با بحران‌های امنیتی با تأکید بر متن نهج البلاغه چگونه است؟» پاسخ دهد. برای یافتن پاسخ این پرسش، ابتدا داده‌ها با روش کتابخانه‌ای از متن نهج‌البلاغه گردآوری شد. سپس با استفاده از روش تحقیق داده بنیاد و اجرای مراحل مختلف کدگذاری آن، 44 مقوله به دست آمد. سپس، مقوله‌ها حول محور مقوله محوری به هم مرتبط شد و نهایت در یک مدل درآمد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که حضرت عواملی مانند صدمه دیدن اخلاق و دین و اقتصاد، ناکارآمدی، فساد، شبهات، تضعیف پایگاه مردمی حکومت و تلاش دشمنان را علل پیدایش بحران‌های امنیتی می‌داند که برای مهار آن حکومت باید راهبردهایی را اتخاذ کند که در آن با تکیه بر دین اصلاحات در حکومت و جامعه صورت گیرد. رفتار کارگزاران کنترل شود و نظام سیاسی تحت رهبری واحد برای ایجاد صلح پایدار و حفظ یکپارچگی و کارآمدی تلاش کند. در عین حال، خود را ملزم به پاسخگویی و شفاف سازی با مردم بداند و با انجام درست وظایف و شایسته‌سالاری به رشد و توسعه و جلب رضایت عمومی توجه کند. در این میان ضمن آموزش و انذار مردم، با تبلیغات مستمر و روشنگری جامعه را آگاه نماید تا برای مقابله با بحران آماده شوند. اگر کار به رویاریی رسید به صورت پلکانی و مرحله به مرحله عمل کند و در نهایت دشمنان و خائنان را مجازات نماید. حکومت موظف است در تمامی این موارد اخلاق‌مداری و دینداری را سرلوحه خود قرار دهد.

امام علی(ع)، یکی از شخصیت‌های تاثیرگذارِ جهان اسلام است که نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری اسلام و حکومت اسلامی داشت. بررسی شخصیت و سیره ایشان، می‌تواند بیانگر نقش ایشان در دوران حیاتی اسلام باشد. این مقاله، سیره امام علی(ع) را با تاکید بر خصوصِ زمان پیامبر (ص) در صحیح بخاری و مسلم، با رویکرد روایی – تاریخی، مورد پژوهش قرار داده است و پس از تحلیل انتقادیِ مستنداتِ روایی - تاریخیِ صحیح بخاری و مسلم، به این نتیجه دست یافته که این دو محدث اهل سنت، نسبت به دیگر محدثان و مورخان سنی، مواردِ سیره‌ای امام علی(ع) را کمتر از دیگران نقل‌ کرده‌اند و سعی کرده‌اند سیره ایشان را ناقص و مخدوش نشان دهند. آنان بخشی از وقایع مهم زندگانی ایشان را نقل نکرده‌اند و همان مقدار را هم که نقل کرده‌اند، به‌گونه‌ای است که نسبت با دیگر صحابه، نه تنها تفاوتی نمی‌کند؛ بلکه در برخی موارد، ناقص‌تر و مخدوش‌تر است.