جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سَیّد مرتَضی (د: 436 ھ. ق.)، ملقّب به «عَلَم الهُدی» بی‌تردید یکی از چند دانشمند مکتب‌ساز و جریان‌آفرین در طول تاریخ تشیّع بوده است که در تکوین و تکامل علوم دینی مختلف در مذهب امامیّه تأثیری بسزا داشته. با وجود آثار و پژوهش‌هایی که تاکنون دربارۀ برخی از نگاشته‌ها و جوانب فکری وی منتشر شده است، همچنان کمبودهای فراوانی در این خصوص محسوس است و برای شناخت همه‌جانبه و دقیق از آثار و آراء شریف مرتضی در علوم مختلف باید تحقیقات و تدقیقات بس افزون‌تری صورت گیرد. به‌تازگی گامی بلند به منظور معرّفی نوشته‌های شریف مرتضی و دست‌نوشت‌های آنها برداشته شده است و تک‌نگاشتی شایسته و ارزنده در این زمینه انتشار یافته که در مقالۀ حاضر به برشماری برخی از وجوه اهمّیّت آن پرداخته می‌شود. کتاب کلان دوجلدیِ بازشناسی آثار و اندیشۀ شریف مرتضی در زمینۀ تاریخی آنها که به قلم دو استاد دانشور و برجستۀ مطالعات اسلامی، آقای حسن انصاری و خانم زابینه اِشمیتکه نگاشته شده است را باید مفصّل‌ترین کتابی قلمداد نمود که به زبان انگلیسی دربارۀ عالمی امامی به رشتۀ تحریر درآمده است. هدف اصلی از تألیف این اثر تدوین یک کتاب‌شناسیِ تا حدّ امکان جامع برای کتابها و رسائل شریف مرتَضی و معرّفی نسخه‌شناسانۀ مکتوبات او و نیز بررسی دست‌نوشت‌های آثار وی با رویکرد تاریخی و تبارشناسانه است. در این اثر همچنین، سیر کتابت و انتقال و تداول نوشته‌های سَیّد مرتَضی و دست‌نویس‌های آنها در ادوار مختلف مورد بحث قرار گرفته است.

کتاب ارزشمند «مطالعاتی در باب سنتهایِ عقلانیِ اسامی در قرون میانی » مجموعه مقالاتی است به قلم زابینه اشمیتکه و حسن انصاری که در عرصۀ مطالعات اسامی و به طور خاص حوزۀ شناخت جریان های فکری عقلانیِ اسامی به نگارش درآمده است. این کتاب ویراست بازنگریسته و تازه شده ای است از مجموعه مقالاتی که پیش از این هر یک جدا گانه در مجاّت و مجالات مختلف به چاپ رسیده بوده است و ا کنون در کنار هم و در قالب مجلّدی مستقل بازچاپ شده است. مقالات این کتاب بخش مهمّی از پژوه شهای دامنه دار و پرشماری است که نویسندگان نامبرده طی چند دهۀ اخیر در خصوص مکتب معتزله و دو مذهب مرتبط با آن در قرون میانی اسامی، یعنی امامیّه و زیدّیه منتشر کرده اند. نوشتار حاضر به معرّفی این مجموعه مقالات می پردازد.

Studies in Medieval Islamic Intellectual Traditions (مطالعاتی در باب سنّت‌هایِ عقلانیِ اسلامی در قرون میانی) مجموعه مقالاتی است که با محوریت متون کهن فرق و جریانهای فکری مختلف به ویژه زیدیه و معتزله به قلم زابینه اشمیتکه و حسن انصاری به زبان انگلیسی نوشته و در سال ۲۰۱۷ بازنشر شده است. اخیرا دکتر محمدکاظم رحمتی چند مقاله مرتبط با زیدیه از این مجموعه را به فارسی برگردانده و در کتابی با عنوان مطالعاتی در تاریخ زیدیه منتشر کرده است.

این کتاب گزارش مواجهة سیدمحمّد مهدی بروجردی طباطبایی مشهور به بحرالعلوم (1155- 1212 ق.) دانشمند امامی مذهب با یهودیان ذوالکفِل (شهری در سی کیلومتری جنوب حلّه میان نجف و کربلا) در سال 1211 ق. است. متن عربی کتاب بسیار کوتاه است و در ادامه گزارش فارسی آن نیز آمده است. نگارش گزارش متن عربی کتاب در سال 1221 ق. و متن فارسی آن در 1252 ق. به پایان رسیده است. متن مناظره بیشتر پیرامون انتقاداتی است که سید بحرالعلوم دربارة محتوای تورات مطرح می‌کند، مسائلی مانند گوساله‌پرست‌شدن قوم بنی‌اسرائیل و عبادت بتان، تحریف تورات، قصة لوط و دو دختر او و ... . این مسائل در نهایت یهودیان را به تأمل در عقاید دینی خویش وامی دارد. شایان ذکر است که مصححان کتاب مقدمة ارزشمندی دربارة کتاب، نسخه‌ها، و روش تصحیح آن نوشته‌اند؛ همچنین متن مقدمة انگلیسی نیز در انتهای کتاب آورده شده است.

خانم پروفسور زابينه اشميتکه، در سال 1964 ميلادي در شهر شِوِرته در آلمان به دنيا آمد. او در شهرهاي کُلن (آلمان)، لندن و آکسفورد به تحصيل علوم اسلامي پرداخت و در 26 سالگي با اتمام رساله دکتري خود با نام انديشه‌هاي کلامي علامه حلّي به راهنمايي استادش پروفسور مادالونگ مدرک دکتري گرفت. او اکنون 47 سال دارد و به عنوان پروفسور در مؤسّسه مطالعات اسلامي دانشگاه برلين فعاليت دارد و ويراستار بخش الهيات و فلسفه دايرة‌المعارف اسلام، (ويرايش سوم) و يکي از بنيان‌گذاران و هماهنگ‌کنندگان گروه نوشته‌‌هاي خطّي معتزله است که در سال 2003 تشکيل شده است. پروفسور اشميتکه، جوايز و عضويت‌هاي متعدد بين‌المللي را کسب کرده و هم ‌اکنون امتياز پژوهشي پيشرفته شوراي تحقيقات اروپا (ERC) را در اختيار دارد. وي در سال 2002 با کتاب فلسفه الهيات و تصوّف در اسلام موفّق به کسب جايزه کتاب سال جمهوري اسلامي ايران شد. او آثار بسياري را در باره تاريخ تفکّر اسلامي و يهودي منتشر کرده است و مقالات متعدّد و سخنراني‌هايي نيز دارد. کتاب‌ها 1.