جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار، پس از بحث و بررسی مختصر دربارة ضرورت بحث پیرامون موضوع و ضرورت حکومت اسلامی، به مبحث منشأ مشروعیت حکومت در دموکراسی لیبرال و جایگاه رأی مردم در آن و نیز منشأ مشروعیت حکومت در نظام و دولت اسلامی از نگاه فقهای اهل سنت و شیعه امامّیه پرداخته شده است. نگارنده در این مبحث ضمن تقسیم مشروعیت به اولیه و ثانویه، با استناد به مستندات معتبر سعی کرده است تناقض و تعارضی را که در مردم سالاری دینی بین الهی بودن نظام از یک سو و مردمی بودن آن را سوی دیگر به نظر می‌رسد، برطرف نماید.در پایان، دو دسته از کلمات امام علی(ع) در نهج‌البلاغه درباره الهی یا مردمی بودن امامت و حکومت که ظاهراً متعارض به نظر می‌رسند، با توجه به مباحث قبلی مورد بررسی قرار گرفته و با توجیه و توضیح مستند، غیرواقعی بودن این تعارض اثبات گردیده است.

مبحث ایجاب و قبول و سهم هر یک از آنها در تحقق اثر مطلوب، از مباحث مهم باب معاملات به ویژه باب بیع است. به مشهور فقیهان نسبت داده شده است که هر یک از ایجاب و قبول را از ارکان اصلی عقد به شمار آورده اند به طوری که فقدان هر یک می تواند مانع از انعقاد عقد و ترتب اثر مطلوب بر آن گردد.شیخ انصاری از طرفداران این نظریه محسوب می گردد. در برابر، فقیهانی از جمله امام خمینی، رکن اصلی عقد را ایجاب دانسته اند که موجب با انجام آن، انشای اصلی را انجام می دهد و قبول قابل، نقشی بیشتر از نقش اجازه در عقد فضولی را دارا نمی باشد. در این نوشتار هر دو دیدگاه مورد کاوش قرار گرفته و به نوعی دیدگاه امام خمینی به عنوان یک نظریه قابل توجه و قابل دفاع بیشتر معرفی شده است و در پایان به برخی آثار آن پرداخته شده است.

حقوق کارگر و مباحث مربوط به آن از جمله اموری است که در نگاه اول به نظر می رسد برای نخستین بار در حقوق غرب مطرح شده است و در متون اسلامی و فقهی سابقه چندانی ندارد؛ لیکن مطالعه و تامل در منابع اسلامی نشان می دهد که قرنها پیش از به وجود آمدن مفهوم حقوق کار در غرب، اسلام با مطرح کردن حقوق بنیادین برای کارگر برای این قشر چنان منزلتی عظیم قائل شده است که در هیچ یک از مکاتب بشری مشاهده نمی شود. این جستار با هدف اثبات این مدعا و بررسی گونه های حقوق کارگر در فقه امامیه، همچنین تبیین آرای ممتاز امام خمینی (ره) در این زمینه نگاشته شده است. بررسی دیدگاه های ایشان در مورد شان و حقوق کارگر بویژه به این دلیل که به عنوان اسلام شناس و فقیهی حاذق، عملا رهبری جامعه اسلامی را بر عهده داشتند در شناخت رویکرد حکومت اسلامی به حقوق کارگر از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

این پایان نامه، جست وجویی است در متون فقهی شیعه، برای دریافتن جایگاه سبب نزول در فرآیند استنباط فقهای امامیه؛ که با محور قرار دادن سه کتاب فقهیِ «الصلاۀ»، «الحج» و «الأطعمۀ و الأشربۀ»، این روند را ذیل آیات مربوط به این کتاب ها دنبال کرده و در پی استقرایی است که به واسطه ی آن، به چگونگی رویکرد فقیه امامیه به روایات سبب نزول رهنمون گردد. در مجموع این سه کتاب، بیست و چهار آیه مورد بررسی قرار گرفته و مطالب هر آیه، در سه بخشِ 1. اسباب نزول 2. برداشت های فقهی و 3. نتیجه؛ ارائه می شود. این پژوهش، به جز نتایج جزئی و فرعی ای که در بررسی هر آیه بر جای می گذارد، از نتایج کلی و اصلی نیز برخوردار است و در مجموع، نشانگر جایگاه شایسته ی سبب نزول نزد فقهای شیعه است؛ توجه آنان به این روایات، نشانگر اهمیتی است که به این روایات می دهند.

یکی از مسائلی که از دیر باز در دانش اصول فقه مطرح بوده، کشف اراده شارع است. بر همین مبنا، دانشیان اصول فقه از ‏صیغه و ماده امر به‌تفصیل سخن گفتهاند اما در قرآن کریم مجموعه‌ای از ساختارهای دیگر نیز برای بیان مطلوبیت فعل ‏وجود دارد که اصولیان به‌طور جدی از آن‌ها بحث نکرده‌اند، هرچند در آثار فقهی به آن‌ها توجه شده است. ساختارهای ‏‏«إخبار از وقوع فعل» و «إخبار از تعلق فعل بر عهده افراد» و جملات مبتنی بر الفاظ «امر»، «وعظ»، «فرض»، «کتب»، «حقّ» ‏و «وصیت» از جمله ساختارهای حاکی از تقریر حکم هستند. این نوشتار، به‌منظور توسعه استنباط فقهی از قرآن و تبیین ‏حکم تکلیفی موضوعات مندرج در ساختارهای قرآنی حاکی از مطلوبیت فعل، مبادرت به توصیف و تحلیل این ‏ساختارها با توجه به رویکرد عملی فقیهان امامیه کرده است. همچنین ساختارهای حاکی از مدح فعل یا فاعل به صفات ‏بِرّ، احسان، تقوا و محبت الهی، إخبار از خیر بودن فعل، مترتب ساختن پاداش و ثواب بر فعل، تقبیح ترک فعل یا تارک ‏فعل، استفاده از ادات استفهام، ترجی و تحضیض از ساختارهای دیگر مطلوبیت فعل هستند که ضمن تبیین میزان ‏مطلوبیت عمل، مکلف را به انجام آن ترغیب کرده‌اند و در این تحقیق، بررسی شده‌اند.‏

علی رغم جایگاه و اهمیت احکام اختصاصی پیامبر اکرم(ص) در نگاه قرآن و سنت و فقیهان مسلمان به گونه ای که برخی از علما فرا گرفتن آن را برای یک فقیه در جهت شناخت احکام مشترک و احکام اختصاصی آن حضرت لازم و واجب شمرده اند ،متاسفانه در این مورد تالیف جامع و مستقلی در بین دانشمندان شیعه و اهل سنت صورت نگرفته است.در این رساله پژوهشگر تلاش نموده است تا احکام اختصاصی پیامبر اکرم(ص) را از دیدگاه شیعه و اهل سنت با ذکر مستندات و نیز فلسفه و حکمت آن مورد بحث و بررسی قرار دهد.محتویات عمده این رساله از این قرار است : کلیات شامل تعاریف ،خطابات شفاهی ، قاعده اشتراک و حکمت احکام اختصاصی پیامبر اکرم (ص) ، نمونه هایی از احکام واجب و حرام و مباح مانند نماز شب و تعیین جانشین و خواندن و نوشتن و سرودن شعر ،احکام مربوط به همسران پیامبر (ص) نظیر حرمت ازدواج با آنها و وجوب ماندن در خانه پیامبر (ص) و...، لزوم گرامیداشت پیامبر (ص) بر مسلمانان.بسیاری از احکام اختصاصی برای پیامبر (ص) وجود دارد که هر کدام دارای حکمتی می باشدو برخی از احکامی که از استحکام کافی برخوردار نیست مورد نقد قرار گرفته است

آنچه امروزه جهان بشری به شدّت به آن نیازمند است، تعامل و گفتگوی ادیان در جهت کم کردن فاصله‌های موجود بین ادیان، تألیف قلوب پیروان آن‌ها و یکسو نمودن حرکت انسان‌ها به‌سوی سعادت است. از اصول گفتگوی ادیان، آگاهی پیروان هر دین از حکم اهانت به مقدسات ادیان دیگر است این آگاهی می‌تواند پیروان ادیان را از اهانت به مقدسات یکدیگر بازدارد و بستر را برای گفتگوی ادیان و تقریب پیروان ادیان و درنهایت آشکار کردن کمال اسلام فراهم نماید. اهانت به مقدسات هر یک از ادیان الهی، از جانب پیروان آن‌ها، گفت‌وگوی ادیان را به بن‌بست می‌کشاند؛ ولی احترام و تکریم آنان، زمینه را برای برقراری ارتباط، تقریب ادیان و تفاهم درراه شناخت حق فراهم می‌آورد و آثار سازنده‌ای دارد.در این پژوهش با بررسی مبانی و ادلّه در فقه امامیه و عامه به دست می‌آید که اهانت به مقدسات ادیان الهی غیر از دین اسلام، جایز نیست و باید مناسبات مسلمانان با غیرمسلمانان مبتنی بر احترام، مهرورزی، مدارا و تسامح دینی، آزادی بیان، آزادی عقیده، آزادی سیاسی و آشنایی با زبان و متون مقدّس دیگر ادیان و همزیستی مسالمت‌آمیز باشد.

در حقوق جزای اسلامی، جنسیت مجرم بعضاً در نوع یا شکل مجازات او تأثیر دارد. با قطع نظر از دیدگاه کلی اسلام به زن و مرد که طبق آن هر دو در مقام انسانیت مشترکند و قابلیت تعالی و صعود یا انحطاط و سقوط کامل را دارند ، وضع احکام فردی ، اجتماعی ، و جزلیی متفاوت برای زن و مرداهدافی چون شکل گیری تناسب و تعادل در تعاملات اجتماعی و نیل به عدالت هر چه بیشتر را دنبال می کند.در این پژوهش تلاش شده است ضمن بررسی احکام جزایی متفاوت زن و مرد، فلسفه و حکمت آنها شناخته شود و جهت برآیند این علل تفاوت نیز نشان داده شود تا بدانیم آیا صرفاٌ نص گرایی فقهی باعث تن دادن به آنها شده است بدون اینکه در زمان حال توجیهی برای آنها وجود داشته باشد ، یا اینکه برای آنها علل و دلائل روشن، منطقی و قابل قبولی وجود دارد.آنچه به عنوان نتیجهپژوهش می توان از آن نام برداین است که علت واحدی را نمی توان به عنوان سرچشمه همه این تفاوتها ذکر کرد.برخی از آنها صرفاٌ نتیجه یک نص گرایی مطلق هستند، برخی دیگر از قواعد عقلایی عمومی پیروی می کنند که در تمام نظامهای حقوقی پذیرفته شده اند،و برخی دیگر ویژه نظام حقوقی اسلامند که تیزبینی قانونگذار و تمایل او برای رسیدن هر چه بیشتر به تناسب جرم و مجازات باعث آنها بوده است.

عطار در منطق‌الطیر طریق سلوک را دارای هفت وادی می‌داند: طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا. در این مثنوی سالک با شیخ عطار سفر اول را طی می‌کند. هفت وادی همان اطوار سبعه سفر اول هستند که او به زبان عارفانه خود آنها را بیان می‌کند و در نهایت سالکان عطار نیز چون عارف در سفر اول به فنا در ذات الهی می‌رسد.در دومین مثنوی عطار که مصیبت‌نامه است، سالک که فکر قلبی است سیر آفاقی و انفسی در میان تمام کائنات آغاز می‌کند و سرانجام پیامبر اکرم او را به سوی پنج وادی راهنمایی می‌کند که عبارتند ازحس، خیال، عقل، دل و جان. سالک در وادی آخر متوجه می‌شود، در تمام جهان تنها یک حقیقت است و آن ذات اقدس خداوند است. این منظومه در واقع با سفر دوم عرفا مرتبط است چرا که در این مثنوی، سالک سفر در ذات دارد و او در دریای جان غرق می‌شود و برای ادامه سفر خود آماده می‌شود که شیخ عطار آن را در کتاب دیگری آورده است.آن کتاب الهی‌نامه است که در آن شیخ برای جان، شش پسر در نظر می‌گیرد در واقع شش وادی که سالک باید‌ از آنها عبور کند. نفس، آرزوی شهوت دارد. شیطان با وساوس خود او را گمراه می‌کند. عقل خواهان جاه است. علم در پی چیزهای بی‌اهمیت می‌رود در حالیکه علم واقعی، علم کشف اسرار است. فقر پادشاهی ناپایدار دنیوی را می‌طلبد و در نهایت توحید کل است که دین و دنیا را با هم می‌خواهد. این مثنوی ادامه سفر دوم است که سالک در آن به عبودیت می‌رسد و دیگر خود را در میان نمی‌بیند.درآخرین منظومه، اسرارنامه شیخ وادیی نیاورده است و خطاب به انسان هیجده مقاله را سروده و در آنها بتدریج همراه سالک سفر سوم نیز به پایان می‌رساند. در این سفر سالک در عوالم جبروت و ملکوت و ناسوت سفر می‌کند و از صفات و افعال الهی خبر می‌دهد اما به مقام نبوت نمی‌رسد. در پایان این سفر است که سالک عطار به مقام علوی می‌رسد و پند و اندرز می‌دهد و می‌تواند از ذات و صفات الهی خبر دهد.شیخ عطار سفر چهارم را چون برای انبیا و کاملان راه است و نه برای سالکان، در مثنوی‌های خود نیاورده است.