جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

می‌مسیس (محاکات) یکی از دیرینه‌‌ترین نظریه‌‌‌های هنری است که پیشینه‌اش به پیش از افلاطون هم می‌‌رسد. در عین حال از جمله نظریاتی است که قرائت‌‌‌های گوناگونی از آن مطرح شده است. در این مقاله، نظریه سه تن از فیلسوفان که در سه قلمرو متفاوت فکری اثرگذار بوده‌اند، بررسی می‌شود: افلاطون، ابن‌سینا و آکویناس. افلاطون در یونان، ابن‌سینا در قلمرو اسلام و آکویناس در قرون وسطای مسیحی، جزء مهم‌‌ترین شخصیت‌های فلسفی بوده‌اند و هر کدام از ایشان مکتبی را به خود اختصاص داده‌ است. در این جستار بر آنیم تا قرائت هر کدام از آنان را با تحلیل نگرش ایشان در رویکرد تطبیقی، بررسی کنیم و تمایز آن را با قرائت‌های متناظر دریابیم. ازآنجاکه زیست فکری آنان یکسان نیست، قرائت آنان از می‌مسیس نیز مشابهت ندارد. افلاطون بر پایه معرفت‌شناسی مُثل‌محور، ابن‌سینا بر پایه معرفت ناظر بر ارسطو و آکویناس به جهت دیدگاه ویژه‌اش درباره می‌مسیس قرائت‌های خاصی ارائه داده‌‌اند.

تردیدی نیست که فهم فلسفی دیالوگ‌های افلاطون در گروِ فهم موضع فلسفی سقراط است و فهم موضع فلسفی سقراط در گرو فهم زبان فلسفی و منش و تفکر اوست که ویژگی برجسته و چشمگیر آنها ماهیت آیرونیکشان است. سقراط استادِ آیرونی است و این خوانشِ دیالوگ‌های افلاطون را از بداهت ظاهری آن به پیچیدگی‌هایی ژرف درمی‌افکند. اینکه سقراط آیرونیک است را هم از سویی می‌توان از طریق واقعیت‌های تاریخی دریافت و هم از سوی دیگر به‌واسطۀ تدبر عمیق فلسفی در دیالوگ‌های افلاطون؛ اما اینکه خودِ آیرونی و به‌طور ویژه، آیرونی سقراط چیست، مسئله‌ای است که موضوعِ پژوهش‌های متعددی بوده است. این مقاله بر آن است تا با صورت‌بندی سطوح آیرونی سقراط در سه سطح که درحقیقت سه لایۀ تفکر او و به تَبَع سه لایۀ معنایی متنِ دیالوگ‌های افلاطون را نیز تشکیل می‌دهد، زمینۀ لازم را برای فهم دیالوگ‌های فلسفی افلاطون فراهم آورد[i]. این سه سطحِ آیرونی سقراط عبارت‌اند از: 1. سطح سخن‌ورانه (کلامی‌ـ‌عملی) 2. سطح بودگارانه (رفتاری‌ موقعیتی) 3. سطح فلسفی (هستی‌شناسانه ‌کلی).

موضوع این کتاب، بیان زندگینامة «افلاطون» و شرح عقاید فلسفی وی است. کتاب حاضر که به صورت گفت‌وگو تدوین گردیده، تلاشی است در راستای تبیین زندگی «افلاطون» و «بررسی ایده‌های مذهبی و متافیزیکی منتسب به وی. بحث‌های مندرج در این نوشتار، عموماً حول مسائل مهم اجتماعی، سیاسی، و فلسفی بوده و سعی بر آن است که عقاید قاطع و مشخص افلاطون در این زمینه‌ها شرح داده شود.

کتاب حاضر، پژوهشي است که در آن سعي شده تا با بررسي عقلانيت در هنر، گامي نو در پاسخ به چالش‌هاي موجود در حوزه هنر برداشته و با استفاده از انديشه‌هاي فيلسوفان اعظم جهان، روشي براي بازسازي هنر مدرن ارائه شود. در اين کتاب آراي افلاطون و ملاصدرا محوريت قرار داده شده است، زيرا حکمت افلاطون به دليل برخورداري از نورانيت عقل، قابليت به‌کارگيري در حوزه هنر را دارا است و ملاصدرا نيز با عنوان حکيمي متأله مي‌تواند در باب هنر و عقلانيت بررسي گردد.

«افلاطون یکی از بزرگ‌ترین استادان هنر اسطوره‌سازی است و در محاوراتش برای انتقال معرفت به اسرار عمیق‌تر زندگی، عمدا از اسطوره و تمثیل استفاده می‌کند.» کتاب «نفس انسانی در اسطوره‌های افلاطون»، به کوشش هیأت تحریریة مؤسّسة معبد حکمت در سال 1936 منتشر شد. این کتاب از لحاظ بررسی نفس انسانی و جایگاه آن در اسطوره‌های افلاطون اهمّیت ویژه‌ای دارد. در این اثر دربارة بعضی از اندیشه‌هایی که افلاطون به صورت رازآمیز و رمزی در محاورات خود دربارة نفس انسانی در اختیار همگان قرار می‌دهد بحث شده است.

کتاب حاضر از ٣ بخش تشکيل شده است. در بخش اول، بر روي يک چالش اصيل در قلمرو فلسفه غرب انگشت گذاشته شده است، فضيلت. مسئله فضيلت، ماهيت آن و امکان تعليم و تعلمش، از پيش از افلاطون تا به امروز، در مغرب زمين دغدغه اهل تفکر بوده است. بخش دوم که مبتني بر ارائه تصويري از مدينه ايده آل افلاطوني است، تلاشي است، در راستاي نشان دادن نظام واکنش کامل افلاطون و تعريف بنيادهاي اساسي حکومت از منظر او. مسئله بسيار ظريف در انديشه افلاطون به‌عنوان مبدع فلسفه سياسي، انديشيدن به نهادها، نسبت آن‌ها با يکديگر و سلسله‌مراتب قدرت است. در بخش سوم کتاب، در مورد رويکرد توجيهي افلاطون در قبال کيفر، صحبت شده است.

این کتابچه دربرگیرنده‌ی سخنان قصاری از افلاطون به دو زبان فارسی و انگلیسی است. برای نمونه: "سرعت و تندی کار را مجوی بلکه خوبی و برگزیدگی آن را سعی کن زیرا که مردم از تو نپرسند در چه مدت کار را انجام دادی بلکه خوبی و بی‌نقصی آن را می‌جویند".