جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مدینه فاضله فلسفی و دینی، چه در غرب و چه در سنّت اسلامی به دنبال تحقق قابلیتهای انسانی برای بهتر زیستن و رساندن افراد انسانی به سعادت حقیقی است و در این راستا فلاسفه غربی و مسلمان تحقق فضایل چهارگانه اخلاقی معقول مانند حکمت، شجاعت، خویشتنداری و عدالت را راهکاری مناسب برای طرح مدینه فاضله می دانند.برهمین اساس مهم ترین فرضیه این رساله بررسی امکان تأسیس چنین مدینه ای بر محور اندیشه توحیدی است. در دو رویکرد غربی و اسلامی، میتوان قرابت بسیاری میان آراء افلاطون و فارابی در باب مدینة فاضله به عیان دید.اگرجه مدینه فاضله فارابی ، افلاطونی نیست چراکه ویژگیها یی که فارابی برای مدینه فاضله، رئیس و مردم این مدینه ذکر می کند، با واقعیات جوامع اسلامی پیوندی وثیق داشته و همان آرمان شهر واقعی شیعی است و مدینه های جاهله همان حکومتهای مستقر آن دوره اند که نه دولت هایشان با فضیلت نسبتی دارند و نه مردمانش حکمت و سعادت حقیقی را می شناسند. در واقع فارابی آغازگر اندیشه فلسفی شیعی درباره حکومت است که با سهروردی(شیخ اشراق) شکوفا می گردد.از سوی دیگر، در حوزة دینی، با مقایسة میان آراء آگوستین در سنّت مسیحی در قرون وسطی با سهروردی در سنّت اسلامی به وجوه مشترک و تمایز این حوزة فکری پرداخته شده است سهروردی رهیافت سیاسی خود را با ابتنا بر اندیشه اشراقی و در واکنش به غزالی و با بازسازی اندیشه فارابی و ابن سینا تدوین می‌کند. مهم‌ترین شاخص طرح سیاسی سهروردی، اندیشه شیعی - ایرانی است و کتاب بسیار ارزشمند «هیاکل النور» مهم‌ترین منبع این رویکرد محسوب می‌شود. به باور نگارنده، با بررسی دیدگاههای این چهار حکیم هم از حیث هستیشناسانه و هم از حیث معرفتشناسانه امکان تحقّق مدینة فاضله معطوف به عصر حاضر برای زمینهسازی جهت ورود به عصر ظهور در جهان مدّ نظر است و تدقیق در معنی و حقیقت مدینه فاضله غربی و مدینة فاضلة اسلامی میتواند رهگشای ما باشد.

در این مقاله به تبیین نگرش افلاطون در خصوص چگونگی شناخت مثال خیر از طریق فرایند دیالکتیک پرداخته شده است. روش نگارنده جهت رسیدن به این امر، تحلیل آثار افلاطون و مفسران او در خصوص چگونگی ارتباط دیالکتیک و مثال خیر و نقش دیالکتیک در فرایند معرفت‌شناختی انسان به مثال خیر بوده است. دستاورد تحقیق نشانگر آن است که از نظر افلاطون شناخت انسان دارای مراتبی است که با هر مرتبه‌ای از آن مرحله-ای متناظر از هستی را می‌شناسیم. مثال خیر منشأ هستی و معرفت و خود در فوق مراتب هستی و معرفت جای دارد. فلسفۀ افلاطون جست‌وجوی نفس حقیقت توسط عالی‌ترین مرتبۀ شناسایی انسان، یعنی عقل است که آن لمحه‌ای الهی از عالم حقیقت است و انسان توسط آن، عالم ایده‌ها و نهایتاً مثال خیر را مورد شناخت قرار می‌دهد و دیالکتیک، روش فلسفی او جهت درک این عوالم است که دارای دو وجه عقلانی- مفهومی و عقلانی– شهودی است. نگارنده در صدد است تا فرایند شناخت مثال خیر را بر اساس مبانی فلسفۀ افلاطون به‌گونه‌ای تبیین نماید که هم انسجام درونی و هم سیر منطقی داشته باشد.

عشق از مباحث مشترک میان عرفان و فلسفه است. طبق دیدگاه افلاطون و ملاحظات عاشقانۀ مولوی ، عشق به عنوان یک منبع عقل االهی، مدرِک کل شمرده می شود. در مقالۀ پیش رو به شباهت‌های این دو دیدگاه فلسفی و عرفانی در باب عشق می‌پردازیم. درتبارشناسی اندیشه و تجربۀ زیستۀ مولوی در ساحت عشق و نوع فهم کلی حاکم بر صورت‌بندی او از مفاهیم عاشقانه، نقب به بنیاد تاریخی، فلسفی این نوع نگرش، ضروری می‌نماید. در این مسیر، سایۀ اندیشه افلاطونی به عنوان خاستگاه و مرجعیت ارزش‌گذار فضیلت‌محور در عرصۀ عشق، مطرح می‌شود. در این رویکرد تطبیقی فلسفه و عرفان در پدیدۀ عشق، جهت تعیین نقش معرفت حسی، عقلی و شهودی، با روش دیالکتیک افلاطون مواجه هستیم که در نُه محاورۀ مختلف از جمله فایدروس، ضیافت، جمهوری و ثئای تتوس بدان پرداخته است. با تکیه براین مباحث، ما درآثار مولوی به‌ویژه دیوان شمس، ضمن طرحواره‌هایی در غزل، با لایه‌های برهانی معرفت‌شناسانه‌ای روبرو می‌شویم که با نگاه افلاطون در باب معرفت و عشق هم‌پوشانی دارد و نشانگر تأثیر‌پذیری مولوی از نوع نگرش هستی‌شناسانه و فضیلت‌محور افلاطون است.

درسگفتار فوق در خصوص معرفت شناسی، محدودیت شناخت بشری، ادراک عقلی و حسی، ماهیت علم و... به بحث می پردازد.