شرح العقائد النسفية، اولين اثر كلامى تفتازانى است، و شرحى بر كتاب موجز عمر بن محمد نسفى (متوفى 537ق) مى‌باشد./
اين اثر از بهترين كتب درسى كلام اهل سنت محسوب م
... مى‌شود كه علما شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته‌اند./
شرح‌هاى ابوالحسن بن ابوالفضل شاهد و رمضان افندى از اين قبيل‌اند. در اين ميان مى‌توان شرح خيالى را نام برد كه خود مورد توجه بوده و افراد متعددى نظير قره‌خليل، سيالكوتى، پرهاردى و...بر آن حاشيه نوشته‌اند./
ساختار و گزارش محتوا:
هر چند كتاب تدوين منظمى ندارد؛ اما مى‌توان مباحثش را با چشم‌پوشى از مقدمات كه به حقيقت اشياء و راه علم به آنها پرداخته است، به 6 بخش تقسيم كرد:
توحيد: الف) اثبات وجود خداوند از طريق برهان حدوث.
ب) شرح اسماء الهى؛ نظير: واحد، قديم، حى، قادر، عليم، سميع، بصير و شافى و اثبات آنها براى خداوند.
ج) توضيح صفات الهى و اثبات قدماى ثمانيه (صفات علم، قدرت، حيات، قوت، سمع و بصر، فعل، تخليق و كلام).
د) اثبات اين كه قرآن كلام الهى و قديم است.
ه) اثبات امكان رؤيت خداوند با ادلۀ عقليه و سمعيه.
عدالت: مانند ساير اشاعره، عدل خداوند لازم دانسته شده، قائل شده‌اند كه مراعات اصلح در حق بندگان واجب نيست و اگر چه انسان‌ها در بعضى افعال مختارند؛ اما همۀ افعال آنها مخلوق خداست.
معاد: طرح مباحثى؛ نظير: عذاب قبر، ثواب قبر، ميزان، كتاب، حساب، سؤال، صراط، حوض، بهشت و جهنم در اين بخش صورت يافته است.
انبياء: الف) نبوت اولين و آخرين پيامبر و اثبات نبوت حضرت خاتم(ص).
ب) تعداد انبياء و توضيح بعضى از خصائص آنها.
ج) افضليت انبياء از ملائكه و افضليت ملائك از ساير انسان‌ها.
د) معراج حضرت رسول‌اللّه(ص).
امامت: الف) تعيين افضل انسان‌ها بعد از رسول اكرم(ص).
ب) ترتيب خلفا به ترتيب افضليت و اختصاص خلافت به 30 سال.
ج) خليفه ندانستن حكام بعد از اميرالمؤمنين.
د) وجوب نصب امام و شرايط امامت.
ه) لزوم به نيكى ياد كردن صحابه.
مباحثى متفرقه در علوم فقه، اخلاق و فلسفه؛ نظير: وجوب مسح بر خفين در سفر و حضر، حرام نبودن نبيذ، تمر، كفر بودن يأس از خداوند، شيئيت نداشتن معدوم مطلق و....
از ويژگى‌هاى كتاب مى‌توان به؛
اختصار كتاب: با آن كه به اكثر مباحث كلامى پرداخته و نظر اشاعره بيان شده، ولى حجم آن خيلى كم است. همين موضوع سبب شده، اين كتاب سال‌هاى زيادى كتاب درسى مراكز دينى اهل سنت باشد.
شيوا بودن مباحث: هر چند نوشته‌هاى او بر عقايد نفسيه شرح مزجى است؛ اما مباحث به طور ساده و قابل فهم ارائه شده‌اند و به بحث‌هاى پيچيدۀ كلامى كمتر پرداخته شده است.
اعتبار و قوت علمى: با وجود اين كه تفتازانى اولين اثر كلامى خود را مى‌نويسد؛ اما از قوت و اتقان خاصى برخوردار است./
نسخه شناسى:
با توجه به اين كه اين كتاب، از منابع درسى بوده است، داراى نسخه‌هاى خطى و چاپ شدۀ، متعددى است كه شرح نسخ چاپى عبارتند از:
- در كلكته، سال 1244ق.
- در دهلى، سال 1870م و تجديد چاپ در سال 1904م.
- در لكنهو، سال 1876م و تجديد چاپ در سال‌هاى 1888م،1890م و 1894م.
- در قسطنطنيه، سال 1297ق، همراه با شرح الكستلى، الخيالى و البهشتى.
- در قاهره، سال 1297ق، همراه با شرح خيالى و حواشى كره خليل بر اين شرح.
- در چاپخانۀ سعادت تركيه، سال 1320ق، همراه با حاشيۀ مصطفى كتلى و حاشيۀ خيالى در 107 صفحه.
- توسط وزارت فرهنگ دمشق، سال 1974م، با تلاش خانم سلامه كلود.
- در نيويورك، سال 1950م، با ترجمۀ انگليسى الدار 1010)redl..(.
- توسط مطبعۀ مورافتلى قاهره، در سال 1407ق، با تحقيق دكتر احمد حجازى سقا در 118 صفحه.
- نسخه حاضر
بیشتر