جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هم‌زمان با پیدایش مسئله امامت، شیعیان با استناد به سخنان پیامبر اعظم k برای برخورداری امامان از علم ویژه بیش از هر ویژگی دیگر اصرار ورزیدند. در تثبیت امامت نقش کلیدی برای آن قائل شدند و با رویکردهای مختلف در زمره مباحث کلامی به آن نظر انداختند. از جمله نواندیشانی که اخیراً با رویکرد تکثرگرایانه درباره جایگاه و مرجعیت علمی امامان b اظهارنظر کرده، عبدالکریم سروش دباغ است. او از چند جهت باورمندی شیعیان به جایگاه علمی امامان را نقد کرده، و از اساس اندیشه‌ای غالیانه به شمار آورده است! در این جستار می‌کوشیم با تحلیل و بررسی گفتار و نوشتار وی چند مسئله مهم را روشن کنیم: 1. دوگانه‌پنداری او درباره علوم وحیانی امامان پس از پیامبر اکرم k؛ 2. استفاده ابزاری از غزالی برای هم‌داستان جلوه‌دادن او با خود؛ 3. واردکردن اتهام غلو به شیعیان به دلیل باورداشتن به علم وحیانی امامان.

ترجمه ماشینی: همان طور که معروف است، کتاب «تهافت الفلاسفة: عدم انسجام فیلسوفان» غزالی به تفسیری متضاد توسط ابن رشد دامن زد. بیش از ده متن از دانشمندان عثمانی نیز تفسیری بر تهافت است، که سنت تفسیری را تشکیل می دهد که توسط محققان نادیده گرفته شده است. دو مفسر اول، خوجازاده (متوفی 1488) و علاالدین طوسی (متوفی 1482)، مفسران خط به خط غزالی نیستند، بلکه مباحثی را که غزالی مطرح کرده است، به سطح دانشی که در دسترس آنهاست به روز می کنند. . خوجه‌زاده مورد علاقه عثمانی‌ها بود، اما محتوا، روش‌شناسی و شیوه استدلال علاالدین به همان اندازه، اگر نه بیشتر، برای ما جالب است.

ترجمه ماشینی: اکنون اکثر دانشمندان تاریخ فکری اسلامی بر این موضوع اتفاق نظر دارند تحریف تصویر سنتی غربی از الغزالی (متوفی 1111) به عنوان مدافع ارتدکس مسلمان که عدم انسجام فیلسوفان (تهافت الفلاسفه) چنین بود. نقدی قوی که باعث نابودی فعالیت فلسفی در تمدن اسلامی شد. برخی در واقع هستند به این نتیجه رسیدند که اهمیت غزالی در تاریخ فلسفه و کلام اسلامی نیز همین قدر است از ادغام جدی او از ایده های متافیزیکی اساسی به آموزه های مرکزی کلام اهل سنت، از جمله بیشتر او ضرب و شتم فلسفی را جشن گرفت. چیزی که کمتر شناخته شده است این که نقش غزالی در «فلسفی کردن» کلام اهل سنت، مبارزه تنها توسط یک فرد نابغه نبود، بلکه بخشی از یک روند گسترده تری بود که به نظر می رسد در زمان ابن سینا آغاز شده است و با سرعت در نسل اول و دوم افزایش یافت نسل‌ها پس از مرگ ابن سینا در سال 1037، با کار استاد الغزالی، از اشاعره الجوینی (متوفی 1085) و نیز از ماتریدیه البزدوی (متوفی 1099)، اثری که توسط ده ها نفر از اعضای بعدی آن ها انجام شد دو مکتب علمی کلامی بزرگ اهل سنت در واقع واضح است که معمولاً خط جدایی بین متکلمان اهل سنت است در سنت اسلامی متاخر به عنوان متقدم («قدیمی» یا «متقدمین»)، و آنهایی که به آنها متاخر گفته می شود («متأخرین» یا «مدرن»)، نه به الغزالی بلکه مربوط به خود ابن سینا است و این که چرخشی در کلام سنی انجام شد از ابن سینا بود، نه غزالی.

یکی از مقاطع تقابل عقل و عرفان، رویکرد شریعت‌گرای برخی علما و عرفا با رویکرد خردگرای برخی حکما و فلاسفه در قرون پنجم تا هفتم است. این تقابل به‌صورت تعارض­ های علمی و عقیدتی نامحسوس و عمیقاً اثرگذار، در زیر پوست خشن تاریخ آن قرن‌ها در جریان بود و برخی از فلاسفه و عرفا نمایندة دو جبهه آن تلقی می‌شدند. هدف این تحقیق، واکاوی تشابهات و تباین­ های دو جریان فکری متقابل سینوی و عطاری است که نمایندگان دو رویکرد یادشده بودند. این پژوهش با طرح پیش‌فرض هدفمندی تصنیف و تألیف رسالات نمادین سلوک مرغان، تباین­های محتوایی رسالةالطیر ابن‌سینا و منطق‌الطیر عطار را بررسی می‌کند. پس از نقل اختصاری متون معارض، موارد تباین و تقابل معرفی و شرح، علل و عوامل منجر به بروز تقابل‌ها بیان شده است. مغایرت در تلقی از جان و هبوط آن در جسم، رویکرد به ضرورت رهبری، نگاه به قوانین علمی و نفی منطق و علیت، تباین رویکرد به تعامل ملک مرغان با مرغان سالک، درون‌گرایی و شناخت برون‌گرای علمی-فلسفی، اختلاف‌نظر در شمار سالکان واصل به مقصد و توفیق برای دیدار حضرت ملک، تعارض در سنجش سلوک شناخت‌شناسانه به وسیلة عقل و عشق، از یافته‌های این تحقیق‌اند که می‌توان آن‌ها را بازنمایی مبانی تقابل تاریخی عرفان شریعت‌مدار با عرفان مبتنی بر خردورزی فلسفی تعریف کرد.