هر عارفی با توجه به مقامی که در آن قراردارد و احوالی که بر او واردمیشود، مواجید عرفانی و دریافتهای درونی ویژهای دارد، هنگامی که این دریافتها را در قالب زبا
... ان میریزد، زبان او متناسب با همان دریافتها شکلمیگیرد، که این امر، زبان آن عارف را با دیگر عارفان متفاوتمیکند و حتی زبان خود این عارف نیز در بافتهای موقعیتیِ گوناگون، متفاوت میشود. بنابراین زبان عرفانی دارای بافتهای گوناگون است که در هر بافت نشانهها کارکرد و بارِ ارزشی ویژهای دارند که با کارکرد و بارِ ارزشی همان نشانه در بافتهای دیگر متفاوت است. به همین دلیل برای بررسی دقیق و علمی زبان ادبی عرفانی باید نشانهها و کارکرد آنها را شناخت. نشانهشناسی یکی از روشهای نوین نقد ادبی است که به تحلیل نشانهها در کلیت متن میپردازد. این قلم میکوشد واژة زاهد را بهعنوان یک نشانه در زبان عرفانی عطار با استفاده از روش نشانهشناسی بررسیکند. برای این منظور ابتدا نشانه زاهد را بر روی محور جانشینی تحلیلکرده و سپس نشانههای متقابل آن را یافته و شبکۀ همتراز آن را تشکیل دادهاست و از این طریق به تفسیرهای مختلف این نشانه در بافتهای گوناگون زبان وی رسیدهاست.این پژوهش نشانمیدهد که نشانۀ زاهد در زبان عرفانی عطار در سه گفتمان متفاوت جایگرفتهاست. عطار در هر یک از این گفتمانها، رویکرد خاصی نسبت به این نشانه داشته و بارِ ارزشیِ متفاوتی به آن دادهاست که نشاندهندۀ حضور عطار در منازل گوناگون عرفانی است.
بیشتر