جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله فهم و تفسیر متون دینی در دوره معاصر به سبب گسترش شاخه هایی مانند زبان شناسی جدید، هرمنوتیک فلسفی و علوم ادبی در کانون توجه جریان های فکری و فرهنگ ی معاصر قرار گرفته است. نو اندیشانی مانند حسن حنفی برای برون رفت جهان اسلام از عقب ماندگی و هماهنگ ساختن میراث اسلامی با دست آورد های دنیای مدرن تلاش کرده اند با باز خوانی و باز سازی مجدد میراث و نصوص دینی اهداف ذکر شده را دنبال نمایند. تعامل حنفی با نصوص دینی به عنوان یک فهمنده و مفسر، ریشه در مبانی و رویکردهای خاصی مانند مبانی هرمنوتیکی، پراگماتیستی، و پدیدار شناختی وی دارد، خوانش جدید حنفی از متون دینی در قالب پروژه «چپ اسلامی» برای ایجاد تغییر در لایه سیاسی و اجتماعی جهان اسلام عنوان شده است. در این تحقیق تلاش شده است تا با روش کتابخانه ای داده های مرتبط گرد آوری و با روش توصیفی-تحلیلی روش تفسیری و مبانی مرتبط با فهم متن ایشان مورد واکاوی انتقاد قرار گیرد. مهمترین آسیب تعامل حنفی با نصوص، فهم ایدئولوژیک و گزینشی در راستای برون رفت از مشکلات با استفاده از بنیادهای نظری دنیای مدرن است.

عقب‌ماندگی و توسعه‌نیافتگی از دغدغه‌های بنیادین همۀ متفکران مسلمان از جمله حنفی و داوری اردکانی است و هرکدام برای چرایی و تبیین آن دلایل و عوامل متعددی را گوشزد کرده‌اند. ولی مهم‌تر از راه‌حل و چه باید کرد، درک موضوع و واقعیت جهان اسلام و پرسش درست اهمیت دارد. در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. داده‌ها و اطلاعات لازم از کتاب‌ها و مقالات و سایر منابع مکتوب، تألیفات حنفی و داوری اردکانی، و پژوهش‌هایی که شارحان و محققان در تبیین و تحلیل اندیشۀ داوری اردکانی و حنفی نگارش کرده‌اند، جمع‌آوری شد. در آثار داوری و حنفی، بر ضرورت شناخت غرب و کامل و دقیق مدرنیته و فرهنگ آن تأکید شده است. آنان بخش مهمی از مشکلات جوامع اسلامی را ناشی از طرح نادرست و تقلید بی‌شناخت از مبانی فرهنگی فلسفی مدرنیتۀ غربی می‌دانند. از دیدگاه آن‌ها، این تقلید سبب شد در لحظاتی از تاریخ معاصر، حوزۀ اندیشه‌ورزی فلسفی و سیاسی در جهان اسلام، سخنگو و شعبه‌ای از فلسفه و مدرنیتۀ غربی شود. داوری و حنفی در تحلیل انحطاط از نظریۀ ترکیبی استفاده کردند و متغیرهای متعددی را دخیل دانستند، اما در نگاه هردو متفکر، عوامل درون‌ساختاری و گسست معرفتی-فلسفی در انحطاط و فرسودگی تمدن اسلامی نقش بیشتری دارند. از دید حنفی، علاوه بر استعمار و سکولاریسم درک‌نشدۀ غربی، گسست معرفتی-فلسفی، جزم‌اندیشی و خودحق‌پنداری، تقدم علوم نقلی بر علوم عقلی، حاکمیت نگرش اشراقی، ناسیونالیسم و نبود رویکرد عقلانی به قرآن، مهم‌ترین عوامل انحطاط و عقب‌ماندگی هستند. حنفی طرح تراث را راهکار می‌داند و داوری اردکانی از نبود سیاست توسعه و فلسفۀ نقاد و شکاف نظری و عملی دانش، به‌عنوان موانع توسعه‌یافتگی یاد می‌کنند.

ترجمه ماشینی: در این اثر به موقع و مهم، جان اسپوزیتو و جان وول توسعه جنبش‌ها و اندیشه‌های اسلامی معاصر را از طریق زندگی‌نامه نه روشنفکر فعال فعال که طیف وسیعی از جوامع مسلمان را نمایندگی می‌کنند، بررسی می‌کنند. بسیاری از مسلمانان فعالیت‌های احیاگر را با تلاش‌های فکری ترکیب کرده‌اند، اما تنها تعداد کمی از آنها به دیده شدن و نفوذ بین‌المللی قابل توجهی دست یافته‌اند. اسپوزیتو و وول با بررسی زندگی و کار نه شخصیت شناخته شده بین المللی، درک جدیدی از مبانی فکری آگاهی و سیاست اسلامی معاصر ارائه می دهند. مشخصات این افراد عبارتند از: اسماعیل راگی الفاروقی (ایالات متحده/فلسطین)، خورشید احمد (هند/پاکستان)، مریم جمیله (ایالات متحده/پاکستان)، حسن حنفی (سودان)، راشد غنوشی (تونس)، حسن الترابی (سودان) ، عبدالکریم سروش (ایران)، انور ابراهیم (مالزی) و عبدالرحمن وحید (اندونزی). این متفکران به برخی از مهم‌ترین تحولات فکری و فعال در جهان اسلام در دهه‌های 1980 و 1990 کمک کردند - دوره‌ای که طی آن جنبش‌های اسلامی به یک نیروی اصلی در جوامع مسلمان و امور بین‌المللی تبدیل شدند. آنها به سازماندهی و رهبری جنبش‌های نوسازی اسلامی کمک کردند و پایه‌های مفهومی برنامه‌هایی را که این جنبش‌ها مدافع آن‌ها هستند، فراهم کردند. آنها با هم نشان دهنده یک مرحله متمایز در تکامل تفکر اسلامی هستند: تلاش مداوم برای ایجاد ترکیبی مؤثر از مدرنیته و سنت اسلامی. کار آنها هسته اصلی تجدید حیات اسلامی در دهه 1990 و پایه و اساس آنچه می تواند در قرن بیست و یکم تبدیل شود را فراهم می کند.

دیدگاه‌های جدید دربارۀ موضوعات اجتماعیِ جوامع ‌اسلامی و مرتبط با میراث میان جریان‌های عقل‌گرای جهان عرب نشان از تجددگرایی به الهیات سنتی است. حسن حنفی از جمله اندیشمندان معاصر عرب است که با تفکر فلسفی به این موضوع نگریسته است و تلاش نموده است تا میان میراث موجود و دیدگاه‌های عصری و الهیات‌های جدید ارتباط برقرار نماید و مبانی الهیات معاصر را پایه‌ریزی کند. روش این پروژه تمدنی ـ نومعتزلی و به دنبال هویت‌بخشی و ایجاد هژمونی در گفتمان الهیاتی است. الهیات سنتی و جدید دو رویکردی است که تا اندازه‌ای مبانی آن را می‌توان در تفکرات حنفی مشاهد نمود. وی به دنبال روشن‌نمودن کوتاهی‌های الهیات سنتی در ابعاد ساختارهای اجتماعی، نگاه معاصر، آینده، کوتاهی‌های گفتاری و زبانی است. در مقابل تلاش دارد با استفاده از مبانی اصلی الهیاتی، نگرشی جدید با توجه به مبانی گفتمانی پدید آورد. الهیات سنتی، الهیاتی ماورایی و متناسب با آغاز تمدن اسلامی دانسته شده است و به دنبال تبدیل این الهیات به الهیاتی قابل فهم برای این دوران و متناسب با ایجاد تمدن‌ نوین ‌اسلامی است. این ‌پژوهش با توجه به مبانی و خاستگاه‌های الهیاتی و با روش تحلیل گفتمانی و بهره‌بردن از دیرینه‌شناسی و تبار‌شناسی نیچه ـ فوکویی و توجه به رویکردهای ساختارگرا، برساخت‌گرایی ـ نیز پدیدارشناسی حنفی ـ بررسی شده است