جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این تحقیق به پدیده وحی و رابطه ی دیالکتیکی آن با واقعیت و محیط اجتماعی پرداخته شد و بر نقش حسن حنفی و نصر حامد ابوزید و نحوه ی چگونگی بحث آن دو در این موضوع و مهمترین دیدگاه هایشان در بررسی رابطه ی دیالکتیکی بین وحی و محیط اجتماعی تاکید شده و مهمترین روش های علمی مورد استفاده ی آنها مورد بررسی قرار گرفت که اهم آنها عبارتند از هرمنوتیک، زبان شناسی تاریخی و رویکردهای تاریخی. و سپس، از این ارتباط از دیدگاه مستشرقان سخن گفته شد که در مطالعات شرق شناسانه حوزه ی وسیعی پیرامون بررسی این رابطه صورت گرفته است. و لذا توضیح دادیم که چگونه آنها سوره های قرآنی را باتوجه به توالی تاریخی و اهمیت اسباب نزول در این رابطه و میزان همبستگی میان آن دو تقسیم کردند. در این راستا، آنچه را که میان دیدگاه ها و رویکردهای میان شرق شناسان و مدرنیست های عرب تطابق داشت و اینکه یافته های آنها در مطالعه ی تاریخی متن و میراث دینی چه هستند و چگونه از خلال دیالکتیکی که بین آن دو است بر واقعیت تاثیر و تاثر گذاشته است، روشن ساختیم. این تحقیق چند نتیجه را در پی داشت: ازجمله اینکه وحی در محیط اجتماعی تاثیر گذاشته و از آن تاثیر پذیرفته است و اینکه مدرنیست های عرب از رویکردهای غربی ای استفاده کرده اند که توسط مستشرقین در مطالعه ی پدیده ی وحی مورد استفاده قرار گرفته است. و به منظور همگام ماندن با واقعیت و یک توسعه متمدن در ایجاد تفاسیر جدید، روش تاریخی بر متن و میراث اسلامی اعمال شده است.

حسن حنفی (1935-) از روشنفکران معاصر مصری است. او سه دهه است که با انتشار کتب متعدد، می‌کوشد تا فهمی امروزین از اسلام و مسلمانی عرضه کند. حنفی پروژه‌ای فکری را دنبال می‌کند که بر اساس آن معتقد است در خوانش میراث اسلامی باید میان ابعاد روشن و تاریک اسلام تمایز نهاد.

پرسشی که همیشه ذهن نواندیشان مسلمان را به خود مشغول داشته، پرسش از علل عقب‌ماندگی جهان اسلام است. علاوه بر ایران، البته جهان عرب نیز به این مهم پرداختند. متفکران برجسته‌ای به این مهم توجه دادند. در مصر این توجه بیش از دیگر کشورهای عرب بود و متفکران این کشور، ایده پردازی‌های بسیاری در این زمینه به انجام رساندند. کتاب " اسلام و تجدد در مصر" را نصرالله آقاجانی در راستای به تصویر کشیدن همین موضوع به رشته تحریر درآورده است. وی در این کتاب توجه اصلی را به روی آراء حسن حنفی قرار داده است. در این کتاب، تاریخچه نواندیشی نشان داده شده و آراء طهطاوی، احمد لطفی السید، علی عبدالرازق، طه حسین، خالد محمد خالد، سید جمال، محمد عبده و دیگرانی نیز به بحث گذاشته شده و مورد واکاوی قرارگرفته است. قسمت عمده این کتاب اما آراء حسن حنفی را به بحث گذاشته است.

نصرالله آقاجانی عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در جلد پنجم مجموعه مقالات نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی ـ اسلامی، حسن حنفی از روشنفکران معاصر مصر معرفی می کند که، سالیانی از عمر خود را به تألیف آثار گوناگونی در حوزه «اسلام و تجدد» و یا به تعبیر او «التجدید و التراث» (بازسازی و میراث) گذرانده و عکس‌العمل‌های متفاوتی را برانگیخته است.

حسن حنفی از جمله روشنفکران مصری است که به احیاء تمدن اسلامی می‌اندیشد. وی ایده‌هایی را برای برون‌رفت از احوال امروز جهان اسلام پیشنهاد داده است. او در منظومه فکری خود، موضعش را نسبت به رابطه سیاست و دین نیز عنوان کرده است.