جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسيحيت از منظر هگل در سه دوره قابل بررسي مي‌باشد: برن، فرانكفورت و ينا. برن و فرانکفورت متعلق به دورة جواني هگل يا نوشته‌هاي كلامي او محسوب می‌شوند، اما ينا به دوره كمال هگل تعلق دارد و او در آنجا فلسفة خويش را بنا مي‌سازد. هگل در برن مسيحيت را در تقابل با يونان باستان قرار می‌دهد و بیان می‌کند که برخلاف يونان كه دين آزادي است، مسيحيت به واسطة ايجابيتي كه در ذات آن می‌باشد، به مجموعه‌اي از قوانين الزام‌آور تبديل شده، كه نفي آزادي را به همراه مي‌آورد. او در اين دوره، مسيح را با سقراط مقايسه مي‌كند و می‌گوید: برخلاف مسيح كه به رستگاري فرد مي‌انديشد، سقراط عموم و رستگاري جامعه را مدنظر دارد، و به اين دليل سقراط را برتر از مسيح مي‌داند، اما در فرانكفورت نگاه او تعديل مي‌شود و تلقي مثبتي از مسيحيت پيدا مي‌كند. او آنجا تأکید دارد كه مسيح عشق را جايگزين احكام تنجيزي يهوديت مي‌كند و اين رستگاري انسان را به همراه دارد و سرانجام در ينا كه متعلق به كمال و پختگي اوست، هگل می‌گوید مسيحيت حقيقت مطلق است، همچنان‌كه فلسفه حقيقت مطلق است. تفاوت اين دو، تنها در نحوة بيان است. مسيحيت حقيقت را به شكل تمثيل و كنايه بيان مي‌كند و فلسفه به شكل انديشة ناب. البته او در انتها نتيجه مي‌گيرد كه نياز به فراروي از مذهب و رفتن به سمت‌وسوی فلسفه حس می‌شود؛ چراکه مسیحیت انديشة مجسم است نه ناب، و تنها فلسفه است كه حقيقت را به شكل ناب عرضه مي‌كند. مقاله حاضر به روش تحليلي ـ توصيفي به بررسي اين سه دوره مي‌پردازد.

این نوشتار تلاشی است برای نشان دادن این امر که چگونه نقد سوم کانت مستعد پاسخ‌گویی به پرسشی است که می‌توان آن را مسئلۀ اساسی فیلسوف استعلایی نامید: چطور می‌توان قواعدی داشت که از یک سو دارای اعتبار کلی و ضروری باشد و از سوی دیگر با واقعیت‌های عملی زندگی انسانی سازگار باشد؟ می‌توان گفت کانت در نقد قوۀ داوری این مسئله را به این صورت مطرح می‌کند که چگونه می‌توان برای احکام زیبایی‌شناختی به کلیت و ضرورتی دست یافت که با کلیت و ضرورتِ عینیِ احکام طبیعی و اخلاقی متفاوت باشد. توانایی نقد سوم در حل این مسئله به استفادۀ کانت از مفهوم حس مشترک بازمی‌گردد. بنابراین در این نوشتار با تمرکز بر مفهوم حس مشترک نشان داده می‌شود که چگونه نقد سومِ کانت می‌تواند بستری مناسب برای حل مسئلۀ یادشده فراهم کند، به طوری که پیامدهای آن در فلسفۀ هگل و رویکردهای ویتگنشتاین، به ویژه ویتگنشتاین متأخر نیز دنبال شود.

مارکس در دست­نوشته­های اقتصادی-فلسفی 1844 صراحتاً دستاورد بزرگ هگل در پدیدارشناسی روح را کشف ذات کار اعلام می­کند. اما در همان جا بیان می­کند که فهم هگل از کار یک­سویه و انتزاعی است و وی فقط جنبۀ مثبت کار را دریافته است. مدعای ما در این مقاله آن است که مارکس در آثار اولیۀ خود بنیانی فلسفی مبتنی بر مفهوم کار (پراکسیس) در افق فکر هگل برمی­نهد و به میانجیِ آن حلّ و رفعِ دیالکتیکیِ (Aufhebung) فلسفۀ نظرورزانۀ هگل را رقم می­زند. در این راستا، ابتدا فهمِ بنیادین و متافیزیکیِ هگل از مفهوم کار را با عطفِ نظر به بخش «خدایگانی وبندگی» پدیدارشناسی صورت­بندی می­کنیم. یعنی نشان خواهیم داد که چگونه کار در هگل مبنایی برای پیوند سوژه و ابژه است. سپس درصدد خواهیم بود تا نشان دهیم مارکس چگونه با اقتضائات منطقِ دیالکتیکیِ هگل، یک­سویه­گی اندیشۀ هگل را نقد کرده و پراکسیس را به­مثابۀ تنیدگیِ سوژه و ابژه تألیف می­کند.

در مقاله حاضر برهان وجودی و برهان صدیقین به این دلیل مورد بررسی مقایسه ای قرار می گیرند که هریک نظرگاه مابعدالطبیعی خاصی (اصالت ایده و اصالت وجود) را نمایندگی می کنند. فرض بر این است که با لحاظ این نمایندگی تصور صحیح تری از نسبت میان این دو برهان حاصل می شود. با توجه به ابتنای برهان وجودی بر اصالت ایده، و با توجه به تحول بنیادین اصالت ایده در دوران جدید نسبت به پیش از آن، تقریری که از این برهان در دو دوره ی مذکور ارائه می شود متفاوت خواهد بود و بر این اساس نمی توان غایات واحدی را به هردو تقریر از برهان وجودی نسبت داد. از این رو در بررسی مقایسه ای میان برهان صدیقین و برهان وجودی لحاظ این نکته ضروری است. طرح دو تقریر متفاوت از برهان وجودی به ما کمک میکند تا نحوه تناظر و تباعد میان این دو برهان را بهتر به فهم آوریم و همچنین فهم بهتری از بنیانهای مابعدالطبیعی برهان وجودی پیدا کنیم. بر این اساس تباعد میان برهان وجودی با تقریر آنسلمی و تقریر هگلی آشکار خواهد شد و همچنین به تناظر برهان صدیقین با برهان وجودی آنسلمی و تباعد آن با برهان وجودی هگلی پی خواهیم برد.

در کتاب حاضر، تلاش بر آن است با معرفی سه کتاب اصلی «ویلهم فردریش هگل»، یعنی «پدیدارشناسی روح»، «منطق» و «دایره المعارف علوم فلسفی»، برخی از افکار و اندیشه‌های او بررسی و نقد شود. در این کتاب، افکار هگل در موضوعات: «نظریة وجود»، «فلسفة طبیعت»، «فلسفة حق»، «نظریة ذات» و....، مورد توجه بوده است. همچنین در این نوشتار دربارة توجه خاص هگل به یونان باستان و فلاسفة آن سرزمین و به نحو اختصاصی‌تر دربارة نظر او نسبت به «فلسفة افلاطون» صحبت شده است. در پایان نیز نظرگاه «اریک وی» استاد فرانسوی هگل دربارة «فلسفة حق»، با نگاهی انتقادی به آن، ارائه شده است.