مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

آیین حکمرانى از دیدگاه حکیم نظامى داراى شرایط و اهداف و اصول و فروعى است که هر حکمرانى باید بدان ملتزم باشد تا حکومتش مشروعیت، مقبولیت و مداومت داشته باشد. نظامى این آیین را گاهى در قالب نقل قول از حاکمان و گاهى به زبان نصیحت و اندرز به پادشاهان عنوان مى‌کند تا افکار خود را بیان و جامعه را بدان سو سوق دهد.

یکى از اهداف هر حکومت، تأمین امنیت شهروندان است. نگاه به امنیت ملّى از دیدگاه معصومان به ویژه آنها که حاکمیّت جامعه را در دست داشته‌اند همانند امیرالمؤمنین على 7 بسیار مهم و راه‌گشا خواهد بود. امنیت یکى از مهم‌ترین دغدغه‌هاى امام على 7 بوده است و در این راستا اقدامات امنیتى، نظامى و سیاسى مهمى را انجام داده‌اند. در این نوشتار اشاره‌اى به برخى از این اقدامات شده است.

کتاب جغرافیاى سیاسى جهان اسلام در نه فصل سامان یافته است. فصل اول: سیرى در تحولات جغرافیاى سیاسى؛ فصل دوم: پیدایش اسلام وجایگاه شبه جزیره عربستان؛ فصل سوم: جغرافیاى سیاسى مرکز جهان اسلام؛ فصل چهارم: جغرافیاى شرق جهان اسلام؛ فصل پنجم: جغرافیاى شمال جهان اسلام؛ فصل ششم: جغرافیاى غرب جهان اسلام؛ فصل هفتم: برداشت اسلام وجهان غرب از یکدیگر وپیامدهاى ژئوپولتیکى آن؛ فصل هشتم: وحدت جهان اسلام؛ فصل نهم: مناطق بحران‌زاى جهان اسلام از بعد ژئوپلتیک

مفاهیم سیاسى در ایران معاصر چنان به هم آمیخته‌اند، که سبب به وجود آمدن نوعى آشفتگى وبحران مفاهیم در این زمینه شده‌اند. منشأ این بحران به چند امر باز مى‌گردد: ویژگى‌هاى خاص رشته علوم سیاسى، خصوصیات مفاهیم سیاسى در ایران، رویارویى سنت (و دین) با تجدد وبالاخره کژتابى مفاهیم. قسمت دوم مقاله از آشفتگى مفاهیم سیاسى زیر در ایران معاصر بحث مى‌کند: سیاست وعلوم سیاسى، دولت، مشروعیت نظام سیاسى، ایدئولوژى، چپ وراست، حزب، جامعه مدنى ومردم سالارى

نظریه «زوال اندیشه سیاسى در اسلام وایران» در سال 1373 در قالب کتابى با همین عنوان به چاپ رسید واز همان زمان درباره این موضوع در مطبوعات وکتب مربوط به اندیشه سیاسى واکنش‌هاى متفاوتى نسبت به آن وجود داشته است. نظریه «زوال اندیشه سیاسى در اسلام وایران» از معدود نظریه‌هاى منسجمى است که با روش مشخص مى‌کوشید تا خطوط کلى تاریخ اندیشه سیاسى (و به طور کلى تاریخ اندیشه) را در ایران ترسیم کند. طبیعى است که این نظریه موافقان ومخالفانى داشته باشد واساساً با همین بحث ونقدهاست که اندیشه در کشور ما نشاط وپویایى مى‌یابد. در شماره 24 فصلنامه علوم سیاسى مقاله‌اى با عنوان «گزارشى از ارزیابى تحلیلى ـ انتقادى نظریه زوال اندیشه سیاسى در اسلام وایران» از دکتر سید محمدناصر تقوى انتشار یافته است که هدف از مقاله حاضر، بحث وبررسى در باب موضوعات وادعاهاى مطرح شده در آن مى‌باشد.

سکولاریسم هم مانند هر پدیده بشرى با چالش‌هاى جدّى بلکه حیاتى مواجه است و تنها در جهان اسلام است که این چالش قابل رؤیت است. ناتوانى اندیشه سکولار از ارائه تعریف جدید و هویت مدرن براى مسلمانان، ناتوانى در شناخت صحیح و گذار جوامع اسلامى به دنیاى مدرن و از همه مهم‌تر بحران زایى صهیونیسم یهودى براى غرب؛ از جمله موارد بى‌شمار چالش سکولاریسم در جهان اسلام است. سکولاریسم غربى هم چون حمله مغولان به دنیاى اسلام به تدریج رو به اضمحلال خواهد رفت. باید توجه داشت که این رویکرد انتقادى به سکولاریسم، هرگز ماهیت پست مدرنى ندارد. گرچه، رویکردهاى پست مدرنى انتقادى است، ولى هر انتقادى هم لزومآ پست مدرن نیست.

این مقاله در صدد است با انجام مقایسه‌اى اجمالى میان نظریات ساختگرایى تعادلى (دورکیم)، ساختگرایى تضادى (دارِندورف) وگفت وگویى ـ توافقى (هابرماس)، به مسائلى چون مبناى نظم وهمبستگى اجتماعى، بحران‌هاى اجتماعى، عامل تحول، آهنگ دگرگونى اجتماعى، فرآیند تحول، راه خروج از بحران‌هاى اجتماعى ومبناى الزام واطاعت سیاسى بپردازد. در این خصوص، تحلیل نقش کنشگران خودى در ایجاد تغییر وتحول در ساخت‌هاى اجتماعىِ به ظاهر متصلب وانعطاف‌ناپذیر جوامع مدرن وشکل دادن به اخلاقیات جهان‌شمول، اهمیت به سزایى دارد. در پایان، نگاهى اجمالى وگذرا به اندیشه سیاسى اسلام (با تأکید بر دیدگاه امام خمینى‌ره) تحت عنوان مکتب تعالى‌گرایى انتخابى خواهد شد وعناصرى از آن که براى ورود در مباحث فوق ضرورى است، طرح خواهد گردید.

اتخاذ راهبرد کسب مستقیم قدرت با سلاح دیانت توسط روحانیت شیعه، پس از پیروزى انقلاب اسلامى، تحولى بنیادین در ایران به شمار مى‌آید. مقاله حاضر پاسخ به این سؤال که چرا از بین اقشار مختلف اجتماعى ایران، روحانیان حاکمیت را به دست گرفتند، را در «منابع قدرت آنان» جست‌وجو مى‌کند. بر این اساس پس از ارائه تعریف وتاریخچه روحانیت ومناسبات آن با دولت در ایران معاصر مؤلفه‌هاى زیر را، منابع قدرت این نهاد تلقى کرده ومورد بررسى قرار داده است: مکتب وایدئولوژى، سازمان وتشکیلات، نهاد مرجعیت وولایت فقیه، استقلال مالى، اخلاقى وعلمى، شخصیت کاریزماتیک علما، مردمى بودن، مهدویت، مرجعیت قرآن وسنت وظرفیت تفسیر پذیرى آنها، اجتهاد، الگوى کربلا و... .

اگر چه ایده سکولاریسم، پدیده‌اى غربى و خاستگاه معرفت‌شناختى آن مغرب زمین است، اما پس از پیدایى و نضج گرفتن در سایر ممالک نیز سر بر آورد. بدیهى است که این تفکر براى ورود به جوامع اسلامى به ویژه ایران که از مکتب غنى تشیّع بهره‌مند است و جدایى دنیا و آخرت در آن مطرود بوده و در بر دارنده آموزه‌هایى چون «من لامعاش له لامعاد له» است، نیاز به حاملانى داشته و دارد تا بار این کالاى وارداتى را بر دوش گرفته و به تبلیغ آن در جامعه بپردازند. روشن فکران وابسته از جمله حاملانى هستند که مقاله حاضر سعى دارد تا به نحو اختصار به فعالیت‌هاى آنها در ایران اشاره کند.

مقاله حاضر در صدد تبیین نظریه «اِشراف دین بر سیاست» از دیدگاه مهندس مهدى بازرگان است. وى دین را حاکم بر سیاست مى‌داند و بر این باور است که هدف اصلى دین، «خدا و آخرت» مى‌باشد و مسائل سیاسى جنبه دنیایى و فرعى دارند؛ از این رو بر اساس حکم عقل لازم است دنیا را بر طبق اصول توحیدى و بر پایه هدف غایى دین، سامان داد. بنابر نظریه بازرگان، دین بر سیاست اشراف کلى داشته، آن را جهت مى‌دهد ولى وارد جزئیات آن نمى‌شود.