مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بى‏شک آیه‏الله سیدعبدالحسین لارى را مى‏توان یک مجتهد داراى اندیشه سیاسى با مبانى مشخص به شمار آورد. علاوه بر متن فتواى وجوب جهاد علیه انگلستان که صبغه سیاسى مشرب فقهى او را نشان مى‏دهد، پنج متن و رساله نیز از میان آثار قلمى متعدد او به بررسى مسائل و موضوعات سیاسى از منظر فقه شیعه اختصاص دارد، که یکى از این رساله‏ها به‏نام «آیات الظالمین» مى‏باشد. رساله «آیات الظالمین» در سال 1314 قمرى در شیراز با همت آقا محمدجواد صاحب خلف حاجى محمد باقر، طاب ثراه ـ در 78 صفحه به صورت سنگى به چاپ رسیده است. شیخ آقا بزرگ تهرانى در ذریعه (ج 1، ص 49 - 48) از این کتاب با نام «آیات النازلة فى ذمّ الظلم والجور» یاد کرده و نیز در نقباءالبشر (ج 3، ص 1049) به همین نام آن را ذکر کرده است. در «دوحه‏احمدیه» و «شجره طیبه» نیز این کتاب جزء فهرست آثار مؤلف ذکر شده است. «آیات‏الظالمین» به خط حسینعلى جهرمى‏نوشته شده است. شایان ذکر است که این کتاب ده سال پیش از انقلاب مشروطیت به طبع رسیده است.

مقاله حاضر دیدگاه مرحوم حاج آقا نورالله نجفى و شهید مدرس را در مورد دفاع از امنیت ایران مورد بحث قرار مى‌دهد. پرسش اصلى این است که مرحوم حاج آقا نورالله نجفى و شهید مدرس در امنیت ملى ایران چه نقشى داشتند؟ نتیجه بررسى در جواب پرسش مذکور این است که مرحوم حاج آقا نورالله با تأسیس شرکت اسلامى و تأکید بر داشتن قوه حربیه قوى در امنیت اقتصادى و نظامى ایران نقش عمده‌اى ایفا کرد. شهید مدرس با حضور در صحنه تحولات سیاسى اجتماعى ایران و مبارزه با بیگانگان و همچنین مبارزه با واگذارى امتیازات به بیگانگان همانند قرارداد 1919 و سیاست موازنه عدمى در امنیت سیاسى ایران نقش تعیین کننده‌اى داشت.

رابطه اخلاق و سیاست از موضوعات مهمى است که ذهن بسیارى از اندیشمندان را به خود معطوف کرده است و بخش مهمى از آثار این اندیشمندان مربوط به تبیین رابطه این دو مقوله حساس و تعیین کننده در حیات بشرى مى‌باشد. کتاب «اخلاق و سیاست» به دنبال بررسى رابطه اخلاق و سیاست از دیدگاه اندیشمندان است. البته مؤلف صرفاً در حد تحلیل به بررسى موضوع نمى‌پردازد، بلکه به دنبال ارایه نظریه‌اى در این زمینه است که اساس آن، وحدت و یگانگى اخلاق و سیاست مى‌باشد. این کتاب از یک مقدمه، یازده فصل و فهرست منابع تشکیل یافته و در مجموع 272 صفحه است. در مقدمه کتاب، مؤلف ضمن تأکید بر اهمیت اخلاق، به معرفى خاستگاه‌هاى آن اعم از دین، فرهنگ، عرف و تاریخ مى‌پردازد و به وجود نظریه‌هاى بسیار درباره اخلاق و سیاست اشاره مى‌کند و پس از معرفى فصول ده‌گانه کتاب، هدف خود را طرح نظریه اخلاقى سیاست معرفى مى‌نماید.

هم چنان که عرب‌هاى جاهلى بر اساس اهداف ومنافع خویش تعریفى از امنیت ارائه مى‌کردند پیامبر اکرم 9 نیز بر اساس اهداف ومنافع دین اسلام که رهبر آن به شمار مى‌رفت تعریفى از امنیت داشته است که بر اساس آن تعریف در ظرف مدتى کوتاه امنیتى ایجاد کرد که همه مسلمانان در سایه آن از هر جهت در آرامش به سر مى‌بردند. پیامبر براى ایجاد امنیت برنامه‌هایى به اجرا درآورد که هم در کوتاه مدت وهم در دراز مدت توأم با موفقیت بوده است واین برنامه‌ها علاوه بر ایجاد امنیت در جامعه به گسترش روزافزون دین اسلام نیز کمک شایانى نموده است. در این مقاله با هدف بررسى گفتمان امنیتى پیامبر اکرم 9 ابتدا به صورت مقدمه مفهوم امنیت وگفتمان‌هاى موجود در آن را به اختصار مورد بررسى قرار داده، سپس در دو بخش به بررسى دیدگاه امنیتى آن حضرت پرداخته‌ایم. در بخش اول تلاش‌ها وزمینه‌هاى ایجاد امنیت توسط ایشان در مکه وقبل از هجرت ودر بخش دوم که بحث اصلى مقاله است برنامه‌هاى پیامبر در ایجاد امنیت در مدینه وپس از تشکیل حکومت را پى گرفته‌ایم.

آنچه مى‌خوانید چکیده‌اى از نشست علمى گروه علوم سیاسى پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، با حضور دکتر عصاریان‌نژاد است که توسط آقاى مهدى صفرزاده بازنویسى و ویرایش شده است.

در حوزه مباحث سیاسى، اجتماعى کشور در دهه اخیر، کمتر کسى است که از رهگذر مطالعه در آثار سیاسى، نامى از دیدگاه «زوال اندیشه سیاسى» نشنیده باشد. خصوصاً آن که این دیدگاه، همچنان در حال ادامهِ ـ ولو به صورت فربه شدن همان پیکره نخستین ـ از جانب صاحب این نظر مى‌باشد. این دیدگاه که در سال 1373 ودر قالب کتاب زوال اندیشه سیاسى در ایران انتشار یافت، جسته وگریخته ومستقیم وغیر مستقیم مورد بررسى ونقد قرار گرفت. برخى با حمله به مدعیات مطرح شده، بر نویسنده آن تاختند وبعض دیگر با «کشف» سازمان این سخن ومبانى این نگاه، آن را ایرانى شده دیدگاه‌هاى غریبان در باب زوال وانحطاط وگرته‌بردارى ناتمام از سخنان آنان دانسته وآن را حرف جدیدى ندانسته‌اند. پاره‌اى از ناقدین نیز ضمن نقدِ پیش‌فرض‌هاى نویسنده زوال اندیشه سیاسى با تأکید بر مفروضات وارداتى غربى آن، ضمن استقبال از این بحث، خواهان پرشتاب‌تر شدن سیر بحث زوال شدند.

مهدى بازرگان (1286 ـ 1373ش) در واپسین سال‌هاى زندگى خود، به تبلیغ جدایى دیانت از سیاست پرداخت و هفت دلیل به نفع آن بر ساخت. چگونگى این دلیل‌ها، شگفتى ناظران و داوران آگاه را برانگیخت. پرسش اصلى آن است که آیا مطالب مهندس بازرگان، استدلال است یا اعتراض؟ ظاهر عبارات ایشان، فرضیّه اول را تأیید مى‌کند ولى دقّت و ژرف‌نگرى در بحث‌هاى ایشان و قرائن دیگر این فرضیّه را تایید نمى‌کند و به همین جهت چاره‌اى جز پذیرش فرضیّه دوم باقى نمى‌ماند. در نتیجه نمى‌توان بازرگان را از طرفداران سکولاریسم شمرد. او از روى تلخ کامى و در واکنش به وضع اجتماعى موجود و انتقاد به مخالفان، صرفآ اعتراضى سیاسى بیان کرده و تذکّرى اخلاقى داده است.

مطالب کتاب در دو بخش کلیات و ابعاد امنیت سازمان دهى شد. مباحث بخش اول در سه فصل ارزش امنیت در اسلام، جایگاه امنیت در اندیشه سیاسى امام على 7 و مفهوم امنیت ترتیب یافت و بحث‌هاى بخش دوم در شش فصل امنیت فردى، سیاسى، اقتصادى، قضایى، مرزى و صلح و امنیت جهانى مورد توجه مؤلف قرار گرفت. از مفروضات کتاب این است که نهج البلاغه پس از قرآن کریم از مهم‌ترین منابع اسلامى به شمار مى‌رود و در بردارنده اندیشه امام على 7 است. نهج البلاغه در خصوص امنیت و شقوق آن، داراى مطالب ارزش مندى است، با توجه به این که کار مستقلى در این زمینه تاکنون صورت نگرفته است، مؤلف مى‌کوشد تا بحث امنیت و ابعاد آن را از نگاه امام على 7 در نهج البلاغه پى‌گیرى نماید.

یکی از مؤلفه‌هاى اساسى اندیشه دینى در سال‌هاى پس از دهه 1320، ظهور برداشت‌هاى روشنفکرى از دین در کنار رویکردهاى سنتى و رهیافت اجتهادى بود. این برداشت‌ها که شامل طیف‌هاى مختلفى است، با این ایده که امروزه نگرش سنتى از دین، کارآیى لازم را ندارد، به تفسیرهاى جدیدى، براساس آموزه‌هاى علمى و جامعه‌شناختى پرداختند و به این ترتیب ادبیات جدیدى را در عرصه دین موجب گشته‌اند.

با فروپاشى نظام کمونیستى، اسلام به عنوان یک گزینه فرهنگى و تمدنى، انتخاب تازه‌اى را فراروى انسان معاصر قرار داده است. به بن‌بست رسیدگان نظام فکرى شرق و سرخوردگان از لیبرالیسم غرب، راه نجات خویش را در اسلام مى‌بینند. گرایش روز افزون به اسلام زنگ خطر را براى غرب به صدا در آورده است. از سوى دیگر، در این میان برخى از غربى‌ها در صدند تا اسلام را به عنوان دشمن غرب جایگزین نظام کمونیسم سازند. این مسائل ایجاب مى‌کند که اسلام‌گرایان با اهتمام بسیار، به اسلام، اندیشه اسلامى و جنبش اسلامى بپردازند و با درک مشکلات، موانع و چالش‌هاى دنیاى معاصر، راه حل‌هاى مناسبى را به انسان‌هاى تشنه معارف اسلامى تقدیم کنند. زکى میلاد در فصل دوم کتاب تحولات و خط سیر اندیشه اسلامى معاصر با دقت بسیار تحولات اندیشه اسلامى معاصر را پى گرفته و به ویژگى‌ها، ضرورت‌ها، چالش‌ها و موانع بر سر راه آن مى‌پردازد.