مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله شاخه های علوم قرآنی که اغلب از طرف دانشمندان و صاحب نظران علوم قرآنی مورد بحث و اختلاف قرار می‌گیرد مساله‌ی نسخ در آیات قرآن کریم است. برخی منکر وجود نسخ در آیات قرآن هستند و برخی با تقسیم بندی آن به انواع مختلف برخی از انواع آن یا نوعی از انواع آن را در آیات قرآن قبول دارند. آیت الله خویی از میان مفسران قرآن، پدیده نسخ را در مورد آیات قرآن قبول ندارند و تنها آیه‌ی نجوا را از موارد نسخ قرآن به قرآن می‌دانند. از جمله آیاتی مفسران دیگر پدیده‌ی نسخ را نسبت به آن قائل هستند آیات 15و 16 سوره نساء است که علامه طباطبایی نیز در این خصوص قائل به نسخ هستند. پژوهش حاضر ضمن تحلیل و مطرح کردن نظریات این دو بزرگوار مساله عدم نسخ در دو آیه مذکور را مطرح می نماید. آیت الله خویی نسخ در آیه 15 نساء را نپذیرفته و حکم آن را به جهت پیش گیری از گناه و تکرار کار زشت می داند اما علامه معتقد است که این آیه با آیه ی 16 نساء و آیه 2 سوره مبارکه نور نسخ شده است.

یکی از موضوعات مهم و چالش‌برانگیز در طول تاریخ تفسیر و علوم قرآن، موضوع نسخ است. عالمان متقدم، بسیاری از آیات قرآن که جنبۀ تخصیص و تقیید داشته است را در محدودۀ نسخ درنظر گرفته‌اند. متأخرین با تعریفی نو، رویکردی ویژه‌ نسبت به این موضوع داشته‌اند. اگرچه همچنان بحث ناسخ و منسوخ از جملۀ موضوعات اساسی علوم قرآنی به‎شمار می‎آید، در زمینۀ تبیین و بررسی وجوه تفاوت و تشابه دیدگاه علمای متقدم و متاخر در موضوع نسخ در قرآن کریم، پژوهش‏های زیادی انجام نشده است. ازاین‌رو پژوهش پیش رو درصدد است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مقایسه‎ای به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های شیخ طوسی از عالمان متقدم در تفسیر التبیان فی تفسیر القرآن و کتاب العدة فی اصول الفقه و آیت‌الله خویی از فقهای متأخر در کتاب البیان فی تفسیر القرآن بپردازد. یافته‎های این پژوهش نشان می‌دهد شیخ طوسی و آیت‌الله خویی در انواع نسخ و موارد آن در آیات قرآن کریم اختلاف نظر دارند و آیت‌الله خویی برخلاف شیخ طوسی، تنها به نسخ یک آیه از قرآن کریم معتقد است.

مِنْهاجُ البَراعُة فی شَرْح نَهجُ البَلاغَة، اثری به زبان عربی در شرح نهج البلاغه که میرزا حبیب‌الله خویی آن را با انگیزه آسان ساختن دشواری‌های نهج‌البلاغه نگاشته است. از ویژگی‌های این کتاب، ذکر سند خطبه، نامه و حکمت‌های نهج البلاغه و اشاره به برخی حوادث تاریخی است. میرزا حبیب‌الله تا خطبه ۲۲۹ از نهج‌البلاغه را شرح کرد و پیش از اتمام آن درگذشت. حسن‌زاده آملی و محمدباقر کمره‌ای شرح او را تکمیل کردند. حسن‌زاده آملی از خطبه ۲۲۹ تا پایان‌ نامه‌ها و محمد باقر کمره‌ای کلمات قصار را شرح کرده‌اند.