مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

رفتار حمایتی رفتاری است که به قصد کمک‌کردن به دیگران صرفاً به خاطر نوع‌دوستی و خیرخواهی و نه به منظور رسیدن به منفعت خاصی انجام می‌شود. پژوهش حاضر به هدف شناسایی رفتار حمایتی و شیوه‌های آن از نگاه قرآن و روان‌شناسی تدوین شده است. روش پژوهش در این تحقیق تحلیل محتواست و با مراجعه به منابع روان‌شناسی و اسلامی به مفهوم‌شناسی و شناسایی شیوه‌های آن براساس اسناد موجود در این منابع پرداخته است. نتایج پژوهش نشان داد که رفتار حمایتی به سه شکل مالی، عاطفی و رفتاری صورت می‌گیرد؛ همچنین نتایج تحقیق نشان داد که از نگاه منابع اسلامی تنها هنگامی از رفتار حمایتی نهی می‌شود که اولاً، سبب تقویت دشمنان و دشمنی آنها با اسلام بشود؛ ثانیاً، به تقویت صفات منفی مانند تنبلی و احساس ذلت بیانجامد؛ همچنین شیوه‌های رفتار حمایتی عبارتند از: شیوه‌های شناختی رفتار حمایتی؛ شیوه‌های عاطفی رفتار حمایتی؛ شیوه‌های رفتاری رفتار حمایتی. در یک تقسیم‌بندی دیگر می‌توان شیوه‌های رفتار حمایتی از نگاه قرآن را به شیوه‌های عملی و کلامی تقسیم کرد.

کتاب نقش علوم ادبی در تفسیر قرآن به‌پیشنهاد شورای علمی گروه تفسیر و علوم قرآنِ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به ­عنوان متن آموزشی برای دانش ­پژوهان مقطع کارشناسی رشته تفسیر و علوم قرآن تألیف شده­ است. این کتاب دارای سه بخش است و هر بخشی به‌صورت سلسله درس‌هایی ارائه شده­ است. بخش اول آن در پنج درس، بخش دوم و سوم آن در چهار درس به­ ترتیب به چگونگی نقش‌آفرینی علوم صرف، لغت و نحو اختصاص یافته ­است. در این مقاله بخش اول آن ­جهت دست­یابی به متن آموزشی فاخر و دقیق نقد و بررسی شده ­است. نقدها ذیل دوعنوان مفهومی و محتوایی به روش توصیفی ـ تحلیلی ارائه شده‌است. به­ نظر ما دانش صرف مستقلاً در تفسیر قرآن نقش نمی‌آفریند، بلکه در کنار دانش­ ها و قرائن دیگر به­صورت هم ­افزایی نقش ­آفرین است. آن­چه که در این کتاب به­ عنوان نقش دانش صرف بیان شده در­واقع روش بررسی و تحلیل صرفی واژگان قرآن است نه نقش آن در تفسیر.

کتاب تاریخ قرآن، تألیف حجت‌الاسلام محمد­حسین محمدی است که برای دانش‌پژوهان دورۀ کارشناسی علوم قرآن و حدیث نگارش یافته و به تحلیل و بررسی مباحث تاریخ قرآن می‌پردازد. وی در این اثر طی ۱۶ جلسۀ درسی به مباحثی چون کلیات بحث تاریخ قرآن، نزول قرآن، وحی الهی و کیفیت نزول آن، اسامی و اوصاف قرآن، مکی و مدنی‌بودن سوره‌ها، اجزای قرآن، قرائت قرآن، آشنایی با قراء سبعه، نگارش و جمع‌آوری قرآن، مراحل جمع‌آوری قرآن، نگارش و تدوین قرآن پس از رحلت پیامبر(ص)، نگارش و جمع‌آوری قرآن در زمان ابوبکر و مصحف‌های معروف، نگارش و جمع‌آوری قرآن در زمان عثمان و توحید مصاحف، ویژگی‌های مصاحف عثمانی، و شیوۀ نگارش قرآن پرداخته­است.

پژوهش پیش­رو سعی در واکاوی تأثیر و تأثر مبحثی از علم کلام تحت­عنوان نظریه قرآن ازلی از یک­سو و مباحثی از علوم قرآنی از دیگر سو دارد. و با گزارش­گری نظریه قرآن ازلی، به تبیین این فرضیه مهم کلامی پرداخته و ارتباط آن را با 4 مبحث از مباحث علوم قرآنی بررسی می‌نماید. این چهارفصل شامل؛ نسخ، مکّی ‌و ‌مدنی، اسباب نزول و نزول تدریجی می‌باشند.

متن حاضر ترجمه بخش نخست مقاله «الإنسان و القرآن وجهاً لوجه (التفاسیر القرآنیه المعاصره): قراءه فی المنهج» اثر دکتر احمیده النیفر، دین‌پژوه تونسی است که در پی می‌آید. نگارنده در این مقاله بر آن است با بازخوانی روش‌های مفسران و قرآن‌پژوهان معاصر ویژگی‌های آثار آنان را بررسی و تحلیل کند.

این اثر در چهار فصل تدوین شده­است که فصل نخست به کلیات می‌پردازد و طرح، فرضیه‌ها، مفهوم‌شناسی واژگان و گفته‌های مفسران در این فصل گنجانده شده­است. فصل دوم با عنوان برخورد قرآن با کتب و متون مقدس یهود و نصارا مشتمل بر تورات و انجیل در این فصل اشاره شده­است و مطالبی در­زمینه این­که آیا تورات و انجیل تحریف شده و مباحثی این چنینی در این فصل مورد بررسی قرار می‌گیرد. فصل سوم این کتاب منطق قرآن در برخورد با عقاید و باورهای پذیرش عقاید درست و مشترک و برجسته کردن آن­ها و گوشزد کردن خطاهای اعتقادی و پاسخ به برخی از شبهات این فصل را تشکیل داده­است. فصل چهارم منطق قرآن در برخورد با اخلاق و رفتار یهود و نصارا بوده که در تایید و تمجید کارها و صفات پسندیده یهود و نصارا است. تعلق پاداش به رفتار نیک و شایسته یهود و نصارا و گوشزد کردن خطاهای اخلاقی و رفتاری یهود و نصارا در این فصل از ویژگی‌های ممتاز این اثر است.

یکی از راه‌های عمدۀ شناخت افکار اندیش­مندان و سیر تطور و تحول آن بررسی آثار مکتوب به­جامانده از آن­هاست. در­این­میان نخستین نگاشته­ها اهمیت به­سزایی دارد. علامه طباطبایی که به­سبب نوشتن تفسیر سترگ المیزان شهره است، در دهه چهارم حیات­شان، تفسیری بنام البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن نگاشته­اند. این اثر، تفسیری ترتیبی از ابتدای قرآن که تا آیه­ 57 سوره­ یوسف است. نگارنده با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی شکل ساختاری تفسیر پرداخته­است. ساختار کلی البیان به­ترتیب دارای چهار مشخصه است؛ آوردن دسته آیات، توضیح تفسیری، ذکر روایات تفسیری، شرح و توضیح روایات که ممکن است به تناسب محتوایی آیه این موارد تغییر کند. در ساختار جزئی البیان علامه ضمن ذکر توضیحات مختصر تفسیری متناسب با عدم یا وجود روایت به بیان غرض سوره­ها، تفسیر آیات در جایگاه مناسب، بیان شبهات پیرامون آیه، نام­گذاری برخی آیات و غیره می­پردازد. صاحب البیان در زمینه روایات نیز به­صورت ساختارگرا عمل می کند و در­این­راستا، به ذکر سند به­طور کامل نمی­پردازد، او تنها از روایات معصومان(ع) استفاده کرده­است، پر­بسامد­ترین کتاب روایی در البیان، کافی و پر­کاربردترین تفاسیر روایی تفسیر عیاشی و تفسیر قمی است.

کتاب حاضر درباره روش­های تأویل قرآن تألیف شده­است. مؤلف که یکی از قرآن­پژوهان معاصر است در زمینه علوم قرآن تألیف‌های فراوانی دارد. نگارنده در این کتاب مسئله تأویل را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده­است. وی برای فهم تأویل قرآن شرایطی قائل است و می­گوید تا دانش­های لازم برای تأویل قرآن وجود نداشته­ باشد نمی­توان قرآن را تأویل کرد و ازآن­جاکه پیامبر(ص) و امامان(ع) دارای دانش لازم برای تأویل قرآن هستند، لذا تأویل تمام قرآن اختصاص به آن‌ها دارد، گرچه انسان­های دیگر نسبت به علومی که دارند می­توانند از دانش تأویل قرآن بهره­مند باشند، ولی تأویل آن‌ها ناقص است. نگارنده مصحف حضرت علی(ع) را یکی از منابع مهم تأویل قرآن می­داند که توسط ائمه(ع) تأویل‌هایی از آن درباره قرآن نقل شده­است.

بخش زیادی از آیات قرآن کریم به تکالیف شرعی انسان‌ها در موضوعات مختلف اختصاص دارد که این آیات به «آیات‌الاحکام» شهرت یافته­است. مفسران و فقیهان اسلامی از آغاز تدوین تفاسیر آیات‌الاحکام و منابع فقهی به استخراج این آیات از قرآن کریم و تفسیر و استنباط احکام از آن­ها اقدام کرده‌اند؛ ولی ظرفیت تشریعی قرآن بسیار فراتر از کارهای انجام‌گرفته­است و در قرآن کریم آیات و موضوعات متعدد دیگری نیز وجود دارد که مربوط به تکالیف شرعی انسان‌هاست. این تحقیق با پژوهشی نو در­صدد است تا با واردکردن این آیات و موضوعات به حوزه آیات‌الاحکام و مباحث استدلالی فقه، استنباط احکام از قرآن کریم را توسعه دهد و این کتاب الهی را بیشتر به صحنه زندگی عملی بشر وارد نماید.