مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

استفاده از علامت وقف معانقه در آیه‌ای از قرآن کریم، نشانگر وجود دو وجه قابل قبول از وقف و ابتدا در آن آیه است. در صورتی‌که بر نشانه‌ی اول وقف شود، عبارت بین دو نشانه، ابتدای جمله‌ی دوم خواهد بود؛ اما در صورتی‌که بر نشانه‌ی دوم وقف شود، عبارت بین دو نشانه، متعلق به جمله‌ی اول خواهد بود. این دو وجه از وقف و ابتدا، دو معنای متفاوت را به شنونده القاء می‌کند که این تفاوت در معنا، نشان دهنده‌ی اختلاف نظر معربان و مفسران در اعراب و تفسیر این آیات است. در این مقاله سعی شده تا ضمن بررسی تفسیری و تحلیل دو وجه وقف و ابتدا در تعدادی از مواضع مشهور وقف‌های معانقه، نشان‌داده شود که انتخاب هر یک از وجوه چه تاثیری بر تفسیر آن آیه دارد؛ سپس بر اساس نظر مفسران شیعه وجه ارجح معرفی شده و حاصل آن است که امکان حذف علائم وقف معانقه و استفاده از علائم دیگر وجود دارد.

وجاهت ذکر شده در قرآن کریم از نوع وجاهت حقیقی است نه از نوع اعتباری و ظاهری که با قدرت و امکانات مادی فراهم می شود. وجیه کسی است که خدا به او روی کرده و او هم به خدا روی نموده است و توجه او در بین دو توجه و رویکرد خداوند قرار دارد. این رویارویی و توجه با وجه، که معنای نخست آن صورت و چهره است بیان گردیده، چون صورت اولین چیزی است که با هر کسی روبرو می شود و اشرف هر چیز است. وجاهت حقیقی در نزد خداوند متعال حاصل می شود و در دنیا و آخرت صاحب خود را محفوظ و سربلند می دارد زیرا خداوند حکیم ولی بندگان موجه خود می شود و از آن ها در برابر تهمت جاهلان به دفاع می پردازد و تبرئه شان می کند.

در هر دوره ابزار و وسایلی در دست دانشمندان و پژوهشگران مطالعات قرآنی وجود داشته است که با کمک آن، فضاهایی جدید کشف و استخراج می­شده­اند. دوره معاصر با آغاز روش­های نقد ادبی، زبان شناسی و معنا شناسی، ابزارهای جدید و متفاوتی را در اکتشاف گوهرهای دریای بی­کران قرآن کریم، فراروی ما قرار داده است. هرچند نشانه شناسی، روش­های مطالعات تاریخی، روش­های مطالعه و پژوهش­های جدید و بسیاری دیگر از این ابزارها در ادامه دورۀ معاصرکشف و مورد استفاده قرار گرفته­اند؛ در این میان معناشناسی جایگاهی خاص داشته و شاید بیش از همه چیز در مطالعات قرآنی کاربرد داشته باشد. براین اساس، معناشناسی واژگان «ضلال» و «غیّ»، موضوع این پژوهش، می­باشد، این بررسی نشان می­دهد که، این دو واژه به یک معنا نیستند؛ بلکه هریک برای خود معنایی جداگانه دارند، و این واژگان بر مفاهیم مختلف اعمال می­گردند، اما در مواردی هر دو با یکدیگر منطبق می­شوند.

اهمیت زراعت و کشاورزی در آیات متعدد قرآن کریم و روایات مورد تأکید قرار گرفته است. واژگان تبیین کننده مفهوم کشاورزی در قرآن شامل زرع، حرث و نبت می­باشند. واژه زرع به معنای رویاندن، کاشتن و بذرافشانی است که در 11 آیه قرآن کریم به صورت حقیقی و فقط در یک آیه به صورت تشبیه (مجاز) به­کار رفته است. مهمترین عامل زرع خدائند است و برخی عوامل مادی زرع نیز عبارتند از باران، زمین و نور. همچنین، از جمله مصادیق زرع می­توان به خرما، انگور، زیتون و انار اشاره کرد. آثار مادی آن رویش، زیبایی و پرداخت زکات و میراث ارزشمند است و از آثار معنوی آن عبرت و خداشناسی است. از موانع مادی آن، بی آبی و از موانع معنوی آن کفران نعمت و غرور است. از واژه‌های جانشین زرع، حرث به معنی کاشتن، شخم زدن و زراعت و در آیه 22 سوره قلم به معنی باغ (تاکستان) آمده است. در 11 آیه قرآن، واژه حرث تکرار شده که در سه مورد به صورت تشبیه (مجاز) و در بقیه موارد به صورت حقیقی به کار رفته است. برای حرث بر خلاف زرع در قرآن عوامل، مصادیق، آثار و موانع ذکر نشده است. زرع فعل خدا و حرث فعل انسان است، یعنی انسان عملیات کاشت و کشاورزی انجام می­دهد اما رویاندن و رشد دادن کار انسان نیست. یکی دیگر از جانشینان زرع واژه نبت است که به معنی کاشتن، روییدن و جوانه زدن است. در 21 آیه قرآن به صورت حقیقی و در دو آیه به صورت تشبیه (مجاز) به­کار رفته است. عوامل نبت نیز خدا، باران و زمین و از مصادیق آن خرما، انگور، زیتون و روغن آن، انار، سبزی­ها، دانه­ها و ... می­باشند. از آثار نبت رویش و زیبایی، از کیفیت و شرایط آن زوجیت گیاهان و گستردگی زمین و موزون بودن گیاه و هر چیز می­باشد. در دو واژه زرع و نبت به اصل توحید، معاد و رستاخیز طبیعت اشاره شده است.

در شکل­گیری هویت جوان، عناصر پیدا و پنهان بسیاری مؤثر هستند، اما تأثیر گروه­های مرجع بر روند هویت­سازی جوانان و جامعه‌پذیری آنان چندان شفاف نیست. موضوعی که تاکنون از منظر آسیب‌شناسی اجتماعی مورد بررسی قرار نگرفته است و این پرسش که گروه‌های مرجع به‌عنوان یک عامل اجتماعی چه تأثیری بر هویت جوان دارد، همچنان نیازمند پاسخ‌گویی است. با توجه به علل درونی و بیرونی تأثیرگذار در تکوین هویت جوان، نقش گروه‌های مرجع در جامعه پذیری جوان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. غرض از این پژوهش، شناخت آسیب‌های اجتماعی ناشی از تأثیر گروه‌های مرجع بر جوانان و مصونیت­بخشی به آنان می­باشد. این مقاله با رویکرد درون دینی و در مراجعه به آراء، استنادی و در تحلیل محتوا، توصیفی- تحلیلی است. مهم‌ترین راهکارهای پیشنهادی در مواجهه با آسیب­های اجتماعی (مریدپروری، بحران هویت) ناشی از فقدان الگوهای مناسب، را می‌توان به تحقیق و شناسایی جامع و همه جانبه از مسأله، کنترل اجتماعی، ایجاد خودباوری، افزایش توان تفکر و تعقل در میان جوانان، ارائه الگوهای دارای اعتبار و جذابیّت ( الگوهای عملی)، توجه به تغییر و تحول عنصر زمان و مکان، بهره­گیری از شیوه­های علمی و روش­های معقول و مشروع تبلیغات رسانه­ای دانست.

دوران جوانی از نگاه قرآن‌کریم دارای ویژگی‌هایی منحصر به فرد است که بی‌توجهی به آن، موجب آسیب‌های فراوان و گاه جبران ناپذیر در زندگی آینده انسان می شود. غرض از این پژوهش، شناخت روش قرآن در مواجهه با دوران جوانی و آسیب‌های آن می‌باشد. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به این موضوع می‌پردازد. لذا تقویت باورهای اعتقادی و همچنین کنترل و نظارت رفتارهای او از جمله مسائلی است که مورد توجه جدی در قرآن می‌باشد. برای پیشگیری از آسیب‌های این دورة حساس، قرآن با مقاوم سازی جوان از طریق فراهم آوردن قدرت مواجهه با مسائل از طریق تقویت باورها (ایمان) از یک سو، و نیز دعوت به تقوی از سوی دیگر، نقش بی بدیل خانواده را مورد توجه قرار داده است. ضرورت کنترل‌های درونی و بیرونی، انتخاب همنشین خوب، به همراه مراقبت‌های دوران رشد، خوف و خشیت از خدا، رویکردی از قرآن است که در این مقاله به آن پرداخته می‌شود.

در بررسی ریشه­های لغات معمولاً به این نتیجه می­رسیم که در ابتدا لغات برای موجودات و اشیاء مادی، محسوس و ملموس به کار رفته و سپس با عنایت به ریشه آن، در صفات و امور عقلانی وغیر محسوس که با معانی اصلی و ریشه آن ارتباط محکمی دارد، به کار می­رود. به جهت اهمیت اعتقادی و کاربردی مفهوم «اسوه»، به معنای مقتدی و رهبر، در این نوشتار بر آنیم در خصوص لغت «اسوه» که یکی از مقامات و جایگاه رفیع پیامبر (ص)، انبیاء:، ائمه معصومین:، ولی فقیه، شهدا، صدیقین و صالحین می­باشد، در منابع لغت و تفاسیر تحقیق و بررسی نماییم. در این پژوهش، با آیات و روایات مربوط به لغت «اسوه» آشنا گردیده و از نظرات لغویون و مفسرین آگاهی یافته و به معنی اسوه، اشراف خواهیم یافت. همچنین در اینجا در پی یافتن معنای اولیه و ریشه مادی «اسوه» و تطور و گسترش این معنی در معانی غیر محسوس و عقلانی آن و نیز مصادیق اسوه در گذر تاریخ هستیم.

اولین شرط در سیر الی الله و باب ورود به هدایت الهی« شرح صدر» است. «شرح صدر» به عنوان موهبتی الهی حکایت از گستردگی روح و وسعت و ظرفیتِ نفسِ انسان در طلب کمال دارد و از رسیدن به توانمندی روحی و معنوی او خبر می دهد. زمانی که استعداد پذیرش نور ایمان با بر طرف شدن موانع و رفع گرفتگی ها به فعلیت برسد و ظرفیت وجودی انسان برای پذیرش حق آماده و سینه گشاده گردد، «شرح صدر» رخ داده است. «تدّبر در قرآن»، «ذکر»، «تسبیح» و«دعا» از عوامل تقویت شرح صدر و «هدایت الهی»، «آراسته شدن به نور عقل و کمال»، «دل کندن از مادیات دنیا» و «عفو و گذشت» از ثمرات شکوفایی این ملکه زیبای نفسانی در وجود انسان است.

آیات قرآن کریم بیانگر این است که تمام هستی اعم از آسمانها، زمین و موجودات عاقل و غیر عاقل در مقابل عظمت و بزرگی خدا سجده می کنند. خضوع و تسلیم بی قید و شرط عالم هستی در برابر اراده­ی حق و قوانین آفرینش سجده­ی تکوینی آنهاست که همه­ی موجودات و حتی سایه های آنها را در بر می گیرد. در برخی آیات، خداوند سجده را به فرشتگان و بسیاری از انسانها نسبت داده و این خود دلالت می کند که منظور از این سجده، نوع دیگری است که از آن به «سجــــدة تشریعی» تعبیر می شود. البته هر دو نوع سجده به معنای مطلق خضوع و خشوع می باشد اما مصادیق آن با یکدیگر تفاوت دارد. این مقاله با استفاده از آیات قرآن و تفاسیر به تبیین سجده­ی عمومی موجودات می پردازد.

دعا دری است از رحمت واسعة الهی که خداوند به روی بندگان گشوده. دری که او بگشاید کسی را یارای بستن آن نیست. دعا رابطة عاشقانه با خداست و این رابطه دوجانبه است، به نحوی که خدای تعالی هم آغازگر آن است و هم مشوق و تضمین‌کنندة اجابت آن. او خود به دعا، امر و تشویق کرده و اجابت آن را نیز بدون قید و شرط بر عهده گرفته ‌است. دعا کردن نوعی عبادت، و پرهیز از آن، تکبر و گردن‌کشی در برابر پروردگار عالم است. روح دعا، عبادت و نیایش، و شرط تحقق آن، اخلاص است. از دیگر شرایط مهم تحقق دعا، احساس نیاز و ذلت در پیشگاه بی‌نیاز است و از زمینه‌های مهم استجابت دعا، استغفار، برشمردن نعمت‌ها، شکرگزاری، توکل و واگذاری نتیجه به خود اوست. از عوامل مؤثر در اجابت دعا، پافشاری در دعا، انتظار اجابت و دعا کردن در هر حالی، چه در گرفتاری و چه درآسایش، است. دعا، خط اتصال میان خداوند و انسان است. دعا باطن انسان را پالایش می‌کند. وقتی دعا می‌کنیم، یعنی انتخاب شده‌ایم، پس جواب هم دریافت می‌کنیم؛ ضمن آنکه وقتی انسان به سختی می‌افتد خدا را می‌یابد.