جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این بحث شامل مجموعه ای از دیدگاه، تئوری ها و نمونه های عملی در حرکت سیاسی اسلام بوده، که زمان پیامبر(ص) و دوره های نخستین حکومت اسلامی را در بر می گیرد و تلاش می کند به منظور یافتن روش واقعی عملکرد سیاسی در اسلام. ما گوشه ای از وضع سیاسی و اجتماعی جامعه عرب قبل از اسلام را در این بحث ارائه داده ایم و در آن روشن ساختیم که چگونه پیامبر اسلام(ص) برخورد سیاسی گونه را شروع نمود و چگون توانست با ایجاد پایه های فکری و اعتقادی، کم کم واقعیت های بی ارزش را به جریانی از اصلاحات سیاسی و اجتماعی کامل و همه سویه مبدل سازد، پیامبر اسلام(ص) کارش را با پی ریزی و مؤسسات دولتی و وضع قوانین و مقررات آغاز نمود و بدین ترتیب نشانه های رشد و بالندگی جامعه سیاسی را در سایه سلطه ای سیاسی و حکومت اسلامی نوین آشکار گردانید، ما هدف کلی را در واقع نقش حکومت در بسط حاکمیت قانون و اقامه عدل دانسته ایم، و لازم دیده ایم که مشخصات رهبری سیاسی در اسلام را نیز توضیح دهیم، چرا که رسیدن به این هدف، بر پایه ای رهبری استوار است. امت که به عنوان رکن دوم پیکره ای جامعه اسلامی به شمار می رود، هدف پی ریزی این پیکره بر اساس دید الهی است می بایست نقش متمایز و منحصر به فرد در انتخاب رهبر و برقراری نظام سیاسی، که با آزادی انسان از بند غیر و زنجیر آغاز می گردد و سرانجام به حصول آگاهی سیاسی و فرهنگی او، که همان تحقق مفهوم خلافت در زمین است ختم می گردد می بایست نکات برجسته نظام سیاسی را با تکیه بر تکلیف شرعی مستند بر قاعده اخلاق است، بیان کرده این قاعده درون روش جای می گیرد که تصمیم گیری گاهی به صورت انتخاب دیدگاهی مبدأی و سر نوشت ساز و گاهی به اتخاذ دیدگاهی به پا خاسته از آن، رابطه مثبت میان دولت های اسلامی و گروهای مخالف موجود در آن به منظور ایجاد تکامل در عملکردهای سیاسی و یافتن اشکالات و بر طرف ساخت خطاها و اشتباهات، مشارکت مخالفات در تحقق وحدت امت و پیوند میان اقشار مختلف جامعه اسلامی به منظور حفظ نظم عمومی و جلوگیری از آشوب و فتنه انگیزی، همچنان که اسلام بر عدم تحت فشار قرار دادن مخالفان با توجه به نقش مثبت و مشروع آنان در عملکرد سیاسی تأکید دارد ... بعد از آن میان مبدأ جداسازی قدرت ها در اسلام که از تفکر سیاسی وضعی پیشی گرفته است، و نیز میان آزادی ها وحقوق اجتماعی شهروندان مقایسه ای صورت گرفته است. سرانجام بحث را با ارائه ای مشکلاتی که دانشمندان مسلمانان در پاسخ گویی به بسیاری از مسائل جدید و نوگرایانه با آن روبرو هستند، به پایان رسانیدیم که روش به کار رفته در این بحث از طریق توضیح ثابت ها و متغیر ها در دین، فکر و سیاست، همچنین معتبر شمردن اسلام به عنان دین واقعی و موضوعی که در تطبیق روش عملکرد سیاسی بر واقعیتی جدید است شکل می گیرد، واقعیتی که با شتاب در خط تغییرات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، و امنیتی پیش می رود، نمونه بارز آن را می توان در وضع کنونی حرمت اسلامی عراق و واقعیت جدید آن مشاهده کرد.

عصر صدر اسلام از زمان دعوت پیامبر خدا (ص) به اسلام، آغاز می شود و تا عصر اموی که زمان تثبیت تاثیرات اسلام بر ادب و فرهنگ است، ادامه می یابد. بعضی از مورخین از این عصر چشم پوشیده و آن را به عنوان یک دوره مستقل در تاریخ ادبیات بر نمی شمرند؛ ولی باید درنظر داشت که اسلام در حقیقت تغییری بنیادین در زندگی اجتماعی، سیاسی، عقیدتی و ادبی اعراب ایجاد کرد و در همان اوایل آثاری از خود بر جای نهاد که به وضوح قابل لمس است. عرب خواه ناخواه پذیرای این تحول شد. طبیعی است که در زمان انتقال به دوره جدید، آمیزشی بین این دو عصر رخ دهد که این مقاله به بررسی تاثیر ابتدایی ولی بنیادین اسلام بر شعر و ادب پرداخته است.

جامعه ی عرب در روزگاران پیش از اسلام به حیث ماهیت قبیله ای و نابرخورداری از حاکمیت سیاسی و نظم مدنی،متأثر از سنت هایی بود که روابط درونی و بیرونی قبیله را تنظیم می کرد.سطح متفاوت قدرت و اقتدار قبایل عدیده ی جزیرة العرب در روزگار جاهلی و زندگی مشحون از جنگ و ستیزی که طبیعت خشن عربستان بر ساکنان خود تحمیل می کرد و سنت و آدابی که جامعه ی قبیله ای عرب با خود داشت زمینه را برای افزایش بحران های اجتماعی هموار می کرد. پرسش اساسی که این مقاله حول محور آن سامان یافته،این است که در چنین شرایطی جامعه ی قبیله ای عرب،چه راهبردی را در مهار و یا فرو کاستن بحران اتخاذ می کرد؟یافته های این نوشتار بر این مفروض مبتنی است که جامعه ی قبیله ای عرب در نبود نظم و حاکمیت سیاسی متمرکز- که بتواند با سازوکارهای خویش به تنظیم و تعدیل مناسبات اجتماعی بپردازد- به اندیشه ی پی افکندن سنتی روی آورد که از آن به عنوان حلف یاد شده است. در این نوشتار سعی بر آن است تا با تکیه بر داده های تاریخی، به تبیین حلف و مکانیزم انعقاد گونه های مختلف آن و نیز کارکردهای ویژه ای که در جامعه ی عرب جاهلی از آن برخوردار بوده است،پرداخته شود.