جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آزادی از مسائلی است که در مکاتب مختلف الهی و بشری مورد توجه بوده است. این مقوله از جمله در نظام اخلاقی و حقوقیِ فلسفه کانت و نیز آموزه‌های حکمیِ فلسفه اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از آنجا که تأثیر آراء کانت در مسئله آزادی بر حکمت عملیِ حاکم بر دوران مدرنیته انکارناپذیر است، توجه به دیدگاه‌های او در این بحث می‌تواند شناخت بهتری نسبت به فلسفه عملی مدرن و نسبت آن با اندیشه‌های فیلسوفان مسلمان ایجاد کند. از این رو، مسئله اصلی نوشتار حاضر، مطالعه انتقادی نگرش کانت به مسئله آزادی و محورهای فکری در نسبت با مبانی حکمی فلسفه اسلامی است. این مقاله با روشی تحلیلی ـ انتقادی، به واکاوی نگره کانت در این زمینه و مبانی او پرداخته و پس از آن با رویکردی تطبیقی، نسبت دیدگاه فلاسفه مسلمان را با او مورد سنجش قرار داده است. یافته‌های پژوهش حاکی از رویکرد انتقادی فلسفه اسلامی به کانت از دو جهت است: نخست، از جهت روش‌شناسی معرفتی در بحث همگرایی عقلانیت آزاد و دین؛ دوم، از جهت نقش آزادی در نظام حقوقی و مناقشه در جایگاه ارزشی آن. بدین‌سبب می‌توان این پژوهش را از جهت رویکرد فلسفی به مسئله و مطالعۀ دیدگاه کانت از منظر حکمت اسلامی دارای نوآوری تلقی کرد.

در تعداد بسیار زیادی از آیات قرآن کریم از «ولیّ گرفتن» کفار، نهی شده است. از طرفی در آیه ۶۰ سوره توبه، «تألیف قلوب» به عنوان یکی از مصارف زکات ذکر شده است. اما گروه‌هایی هم‌چون «سلفیه جهادی» به نوعی اعطاء‌ این سهم به کفار را به «ولیّ گرفتن» کفار تفسیر نموده‌اند. لذا هدف اصلی این مقاله تبیین رابطه این آیات دو دسته از آیات به ظاهر متناقض است. بنابراین سوال اساسی این پژوهش عبارت است از این‌که آیا آیات ناهی از «ولیّ گرفتن» غیر مسلمانان با تشریع سهم تألیف قلوب تنافی دارند؟ در این مقاله به روش تحلیلی- توصیفی و با مراجعه به منابع کتاب‌خانه‌ای به این پرسش اصلی، پاسخ داده شده است. یافته‌های این پژهش نشان می‌دهد ‌که میان این دو دسته از آیات، تنافی وجود ندارد؛ زیرا این سهم، ارتباطی با محبت و دوستی با کفار ندارد و اختصاص این سهم به کفار از روی محبت و دوستی با آن‌ها نیست، بلکه تنها به‌ جهت نرم کردن دل‌های آن‌ها برای شنیدن پیام اسلام و جذب آن‌ها به سوی اسلام است.

انسان برای پاسخ‌گویی به نیازهای مادی و معنوی خویش، توان زیادی به کار می‌بندد و از امور مختلف و جریان‌های اجتماعی گوناگونی استفاده می‌برد. ولی بسیاری از تلاش‌های او بی‌حاصل و گاه بدفرجام است؛ چه، سبک و جریان اجتماعی‌ای که برگزیده است، بر اصول و مبانی ناسالمی استوار گردیده است. این نوشتار که به روش کتابخانه‌ای و شیوه توصیفی ـ تحلیلی سامان می‌یابد، در پی آن است که با مراجعه به قرآن و با روش تحلیل محتوا، شاخصه‌های جریان اجتماعیِ توحیدی را تبیین نماید؛ جریانی که نیازهای واقعی، مادی و معنوی انسان را می‌شناسد و به درستی پاسخ می‌گوید تا بشریت بتواند در جامعه‌ای سالم، به کمال دنیا و آخرت خویش دست یابد. این جریان نیازها بشر را تحت مدیریت عقل و شرع پاسخ می‌دهد تا انسان به مسیر رضوان الهی نائل گردد و از اضطراب و نگرانی دور باشد و با کمبودهای مادی از پای درنیاید. ضرورت این بحث آنگاه رخ می‌نماید که همیشه در مقابل جریان توحیدی، جریان طاغوت نیز مدعی پاسخ‌گویی به نیازهای بشری است و با برنامه‌هایی مادی، بسیاری را نیز به پیروی از خویش واداشته است. این جریان، پاسخ‌گویی به نیازها را در مسیر قدرت‌طلبی و لذت‌گرایی دنبال می‌نماید و به خلأهای معنوی انسان نیز پاسخی مادی می‌گوید. از این روی، همیشه با ناکامی‌های فراوان روبه‌رو می‌گردد و انسان را از فطرت پاک انسانی دورتر می‌نماید. این اثر با اشاره به نیازهای مادی و معنوی بشر، به تبیین اصول دو جریان پاسخ‌گوی آن پرداخته است و عبودیت و خدامحوری، ایمان به غیب و معاد و ولایت حق را اصول جریان توحیدی، و انسان‌محوری، مادی‌گرایی و ولایت طاغوت را اصول جریان طاغوت برشمرده و در پایان به شاخصه‌های این دو جریان پرداخته است.

«ایدئالیسم یقینی» یعنی فقط یقین، علم است و غیر یقین ارزشی ندارد. رواج این نگرش میان مسلمانان، از جمله شیعیان، تبعاتی در پی داشته است؛ از جمله اینکه تا قرن هفتم بیشتر فقیهان شیعه حجیت خبر واحد را انکار می‌کردند. فقیهان راه‌های مختلفی را برای اثبات ادله در پیش گرفتند، با وجود این به نظر می‌رسد به جای تلاش برای بی‌اثر کردن ایدئالیسم یقینی، باید در اصلِ قبول این دیدگاه تجدید نظر شود. این جستار به شیوه تاریخی تحلیلی و با تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای فراهم شده است. پژوهنده در نظر دارد که از سیر شکل‌گیری ایدئالیسم یقینی و ورودش به اندیشه اسلامی پرده بردارد و نقش یقین­گرایی در اعتبارسنجی ادله استنباط را آشکار کند. این پژوهش فلسفه یونان را سرچشمه ایدئالیسم یقینی می‌داند که میان مسلمانان، از جمله شیعیان، رسوخ کرد و بر نگاه به برخی ادله استنباط تأثیر گذاشت.

این نوشتار با هدف ژرف نگری در آیه هایی که پایه فکری شیعه در امر ولایت و امامت حضرت علی (ع) به شمار می رود و برای پاسخگویی برخی از ایرادها در این زمینه آیات یاد شده را در سه گروه بررسی کرده است، گروه نخست به ولایت و امامت علی بن ابیطالب اشاره دارد گروه دوم به عصمت آن حضرت و دیگر معصومان (ع) دلالت دارد و گروه سوم آیه های فراوانی را که برتری امام را بیان می کند برشمرده است هم چنین روایتهای بسیاری از طریق اهل سنت نقل شده که آیه های هر سه گروه را تائید می کند.

موضوع پژوهش حاضر نگاهی است به بررسی غیبت از دیدگاه قرآن و سنت و هدف کلی، شناساندن غیبت به عنوان یک معضل اجتماعی و فردی و اهداف ویژه آن بررسی و پیامدهای غیبت، اثبات حرمت غیبت از راههای مختلف، و معرفی راههای درمان و مجوزات غیبت،ایجاد انگیزه برای حرکت جامعه به سوی اخلاقیات اسلامی است. این رساله از 4 فصل تشکیل شده است که در ابتدا کلیات تحقیق اعم از تعریف و تبیین موضوع، ضرورت و اهمیت تحقیق و... می باشد. و در فصل اول مفهوم غیبت از نظر لغوی و اصطلاحی بررسی شده است. در فصل دوم این تحقیق به بررسی پیامدهای غیبت و ادلة حرمت و... پرداخته شده. و در فصل سوم به معرفی راههای درمان و کفارة غیبت، اشاره نموده و در فصل چهارم مجوزات غیبت معرفی شده و در آخر به گوشه ای از پرسشهای احتمالی که در ذهن هر خواننده ای مطرح خواهد شد با توجه به نظر فقهای شیعه مورد توجه و پاسخ داده شده است. و همچنین پیامدهایی را که این رذیله در زمینة فردی، اجتماعی اخروی به وجود می آورد، می تواند انگیزه ای برای دوری از این صفت خبیث باشد و با دانستن راههای درمان آن انسان می تواند گام به گام خود را به سعادت دنیوی و اخروی نزدیکتر کند. منابع مورد استفاده در این تحقیق متون اسلامی و تألیفات اندیشمندان و تفاسیر فقهاء عالیقدر شیعی است که با استفاده از روش تحقیق توصیفی، تحلیلی صورت گرفته است.

آرامش، تعادل روحی و نبود تشویش و اضطراب است که برآیند آن برخورد درست با مسائل و گرفتاری هاست. آرامش در اقسام مختلف آن (طبیعی، روانی و اعتقادی) از مولفه های سعادت است که به دو شکل آرامش روحی و امنیت اجتماعی ظهور می یابد.از آن رو که عموم فعالیت های افراد به امید دست یابی به آرامش می باشد، این نوشته در پی ارائه عوامل آرامش به بررسی آموزه های اسلامی پرداخته و برخی از آنها را گزارش نموده است. این عوامل عبارتند از: ایمان، عامل اصلی آرامش که دیگر عوامل را نیز در سایه خویش دارد؛ ذکر، دعا، نماز، روزه و حج، که از مصادیق عبادی دینداری و زمینه ساز آرامش فردی و اجتماعی اند؛ توبه، توکل، امید، صبر و انس با قرآن از مصادیق اخلاقی و روانی ایمان؛ عفت و پاکدامنی، دوستی با نیکان و دلداری دادن که از مصادیق اجتماعی ایمان و بسترساز آرامش روح و روان فرد و جامعه می باشند.

موضوع این پایان نامه رضایت از زندگی از دیدگاه کتاب و سنت می باشد. اهدافی که این موضوع دنبال می کند ارائه الگویی زیبا برای داشتن یک زندگی موفق و سرشار از نشاط و شادی و خشنودی، از دیدگاه اسلام می باشد و راه ها و عوامل رسیدن به رضایت از زندگی از این منظر را مورد بررسی و مطالعه قرار داده، تا با این رویکرد بتوانیم کمی از مشکلات درونی افراد کاسته و پاسخ هایی مناسب و دقیق برای نسل امروز جامعه بشری داشته باشیم. تا از این رهگذر ثابت کنیم که دین اسلام کاملترین دین و بهترین راهنما و دارای جامع ترین برنامه ها برای یک زندگی تکامل یافته و به عبارتی بهتر برای رسیدن به حیات طیبه می باشد که آموزه های دین ، غنی و سرشار از این حقایق زندگی ساز است. این موضوع از دامنه ی نسبتاً وسیعی بر خوردار است، و ما در این تحقیق مختصر با توجه و فرصت نیز توانمندی خود، سعی کرده ایم فقط به صورت اشاره و فهرست وار، از کنار مطالب گذشته و هر جا که احساس کرده ایم نیاز به توضیح بیشتری دارد، مطالبی را کمی شرح و بسط داده ایم . بسیاری از دانشمندان و نیز روانشناسان معاصر در این باره قلم فرسایی کرده و تلاش بسیار نموده اند، ما نیز از آثار و نوشته های ایشان در ارائه این تحقیق کمک گرفته ایم و منابع موجود بیشتر آیات و روایات و تفاسیر می باشند. مجموعه حاضر شامل پنج بخش می باشد که توضیحی مختصر در مورد هر بخش ارائه می دهیم. بخش اول: که شامل کلیات می باشد در این بخش به تعریف رضایت، زندگی و به طور کل رضایت از زندگی پرداخته شده است . بخش دوم: راه های رسیدن به رضایت از زندگی. در این بخش به نقش ایمان و باورها در رسیدن به رضایت و نیز شناخت دنیا در این راستا اشاره شده و در پایان این بخش در فصلی با عنوان مهارت های زندگی، راه کارها و فنون کلی را برای رسیدن به خشنودی و رضایت از زندگی ارائه داده و فهرست وار آنان را نام برده ایم . بخش سوم : ره آوردها و آثار رضایت از زندگی می باشد که در این بخش به توضیح و شرح اولین اثر و ره آورد رضایت از زندگی که رسیدن به مقام رضا به قضا و قدر الهی می باشد پرداخته شده، و آثار و برکاتی که برای صاحب این مقام می باشد را بر شمرده ایم . بخش چهارم : که شامل موانع و مشکلات رسیدن به رضایت از زندگی می باشد . در پی فصولی به این موانع پرداخته شده که عبارتند از: مصائب و مشکلات، آرزوهای طولانی، غم روزی، حسادت، غم و اندوه در نتیجه افسردگی. که در مورد هر کدام از این ها سعی شده تعریفی ارائه شود و نیز آثار و پیامد های سوئی را که به دنبال دارند، مورد برسی قرار گرفته است. بخش پنجم: راه برخورد با موانع و رفع آن ها می باشد . ما در این بخش در طی چند فصل همان موانع بخش قبل را مورد بررسی قرارداده با این تفاوت که در این بخش سعی شده که راه کارها و راه حل هایی برای برخورد و رفع موانع یاد شده ارائه داده و با استفاده از کلام وحی و کلام ائمه معصومین(ع) که سراسر نور و حکمتند، راه صحیح مقابله با موانع و مشکلات و گرفتاری ها را نشان دهیم. و در پایان نیز « عشق به خداوند و زندگی کردن برای خدا» را به عنوان نتیجه این تحقیق آورده ایم امیدواریم که این تحقیق مورد رضایت حضرت حق قرار گرفته و علاقه مندان مستعد، بتوانند از آن بهره گیرند، باشد که با استفاده از آموزه های معرفتی دین، زندگی سعادت مندانه در این دنیا و در سرای آخرت داشته باشند.

سبك زندگی در جامعه ی قرآنی، از نظر اهداف، مبانی جهان بينی و انسان شناختی تفاوت هايی بنيادين با سبك زندگی غربی دارد. تمايز در اهداف و مبانی، در سبك زندگی اقتصادی نيز تأثير مستقيم خود را بر رفتارهای افراد برجای می نهد، به گونه ای كه دو سبك متمايز از يكديگر را در فعاليت های توليدی، تجاری و نيز مصرف شكل می دهد. در سبك زندگی غربی و متأثر از مكتب سرمايه داری، كمال مطلوب انسان در ارضای هرچه بيشتر خواسته‌های مادی بوده هدف از فعاليت های اقتصادی، دست يابی به حداكثر مطلوبيت (در مصرف) و حداكثر سود (در توليد و سرمايه‌گذاری) تلقی می شود. در حالی كه در سبك زندگی قرآنی، مطلوب نهايی انسان، در نزديك شدن هرچه بيشتر به سرچشمه ی كمال هستی، يعنی قرب الهی و هدف متعالی اش، تكامل اختياری است. در اين ديدگاه، برای دست يابی به هدف نهايی ياد شده، اهداف ميانی، و به تعبير بهتر، راه كارهای تحقق هدف نهايی و رسيدن به كمال مطلوب نيز مطرح می گردد، به گونه ای كه انجام فعاليت های اقتصادی به هدف كسب سود و نيز رفاه اقتصادی، اگر در جهت هدف نهايی صورت پذيرد، با آرمان تعريف شده و كمال آدمي منافاتی پيدا نخواهد كرد. در مورد مبانی جهان بينی و انسان شناختی نيز، مكتب سرمايه داری براساس اصولی همچون دئيسم، ناتوراليسم و اومانيسم استوار گشته كه نتيجه ی آنها، اتكا به خرد انسانی به جای وحی، نفی ارتباط خدا با عالم طبيعت پس از خلقت، جدا شدن انسان از آموزه‌های انسان‌ساز اديان الهی، ليبراليسم اقتصادی، رهايی از تمام قيود محدودكننده ی فرد، سكولاريزم و جدايي اقتصاد از اخلاق متعالی و ارزش های والای انسانی بوده است. اما از ديدگاه قرآن رابطه ی خداوند با انسان، رابطه ی خالقيت، ربوبيت و مالكيت است و نتيجه ی آن، حق حاكميت الهی و نقش او در تشريع قانون برای انسان می باشد كه سبك زندگی اجتماعی و اقتصادی مبتنی بر دين و وحی را شكل می دهد. از اين منظر، انسان جانشين خدا در زمين و دارای ويژگی هايی همچون هدفداری، مسؤوليت الهی و هويت فردی و اجتماعی بوده از زندگی جاويد برخوردار است. روشن است كه اين دو نگاه در مبانی و اهداف، دو نوع سبك زندگی متمايز از يكديگر را موجب می گردد. اين نوشتار با تمركز بر آيات قرآن در اين رابطه و بهره گيری از پژوهش های مرتبط، به مقايسه ی دو نوع سبك زندگی قرآنی و غربی با تأكيد بر اهداف و مبانی در عرصه ی اقتصادی پرداخته است.

امامت و نحوه موضعگیری در قبال آن، حقیقتی است که نه تنها خط مشی انسان را در طول حیات دنیوی معین می‌کند، بلکه سرنوشت آینده او را نیز ترسیم خواهد نمود.امامت از وظایف امام است و این امری حیاتی است که در هر برهه‌ای از زمان باید مورد کندوکاو قرار گیرد و به شبهات پیرامون آن پاسخ داده شود، لذا امام? در بیانی فرمودند: «براستی امامت، جلیل القدرتر، عظیم الشّأن‏تر، والاتر، منیع‏تر و عمیق‏تر از آن است که مردم با عقول خود آن را درک کنند». نظر به اهمیت موضوع امامت که توسط امام رضا با استناد به آیات وحی طرح گردیده مسئله‌های قابل توجهی همانند نقش امامت در عینیت جامعه و... وجود دارد، لذا این مهم در سهبعد؛ شخصیت، مصادیق و جایگاه امامت ضروری به نظر می‌رسد، اما جدای از اینکه روایات تفسیری حجیت دارد و یا به صورت مشروط از حجیت برخوردار است، اینگونه روایات ممکن است از باب تطبیق، تأویل، اشاره به باطن آیه و یا به مصداق اتم و اکمل آیه اشاره داشته باشند که شناسایی نوع آن کمک شایانی به فهم دقیق آیه می‌کند. از طرفی موقعیت ممتاز امام رضافصلی نو در بازکاوی و دفاع از حریم امامت بوجود آورد و امام از این فرصت جهت تبیین جایگاه امامت در زمینه‌های متفاوتی از جمله: 1ـ فلسفه امامت؛ 2ـ جایگاه امامت؛ 3ـ تفسیر آیات امامت 4ـ مسولیت‌ها و اختیارات امام؛ 5ـ مهدویت؛ مورد بحث قرار دادند.نقش امامت در حیات جامعه اسلامی ، زنده نگه داشتن احکام الهی، ضرورت وجود حکومت در تمامی ملت‌ها و رشد، تقویت و دفاع از فرهنگ اسلام، از جمله عللی است که در بیان قرآنی امام به آن اشاره شده است. امام، مصداق بارز امانت‌داری عدالت محور و رشد یافته است که مایه قوام دین، خشم منافقین و نابودی کافرین است، لذا امامت مقامی است که پس از نبوت اعطا می‌گردد. بی تردید حضور امام در جامعه باعث بوجود آمدن حاکمیت اسلامی بر پایه عدالت و اجرای کامل و صحیح احکام و حفظ و حراست از مرزهای جغرافیایی و ... می‌‌گردد، علاوه بر این حفظ وحدت و همگرایی در جامعه از اهم وظایف امام محسوب می‌شود. بنابراین همانگونه که در رفتار سیاسی ائمه تقیه وجود دارد، در مواقعی نیز اقدام نظامی از جمله راهبردهای امام است، لذا جریان امامت در مدت 250 ساله خود بعنوان یک جریان واحد تلقی گشته و هدف امامت واحد بوده است.