جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: موضوع و هدف: در این پژوهش به اختصار به اندیشه های قرآنی- تربیتی دو متفکر مسلمان معاصر مصباح یزدی و ابوالاعلا مودودی اشاره شده است. اهداف این پژوهش عبارتند از: کشف نکاتی در نظام تعلیم و تربیت قرآنی برای بررسی و نقد نظام تعلیم و تربیت غربی، اصلاح روش های آموزشی مدارس، دستیابی به سعادت دنیوی و اخروی. روش و یافته: روش این پژوهش توصیفی، تطبیقی و پرسشی (تفسیر موضوعی) در آثار قرآنی محققین مذکور است. مهم ترین اندیشه های مصباح یزدی عبارتند از: ضرورت تربیت جاهل، ظرفیت یادگیری انسان، نقش معلم در تربیت، نقش گروه و تقلید در یادگیری، جامعیت در تربیت، اهمیت علم بنیادین اسلامی. تحقیق با انگیزه الهی، لزوم بررسی صلاحیت معلم قبل از شروع یادگیری. و اندیشه های مودودی عبارتند از: درمان روح متعلم با تربیت صحیح، برانگیختن عواطف و فطرت زبان آموز همراه با آموزش، شفقت استاد و روش مناسب، استفاده از مثال های حسی برای آموزش فراحسی. موضوعات، معیارهای پذیرش فراگیر و نقش مشاهده عینی در یادگیری. نتیجه‌گیری: بر این اساس و با توجه به تحلیل تطبیقی این اندیشه‌ها و رویکردها، مصباح یزدی و مودودی، هر دو اسلام را دارای نظام و مکتب ارزشمندی در علوم انسانی به‌ویژه تربیت می‌دانند.

یکی از اقسام یادگیری، یادگیری اکتشافی است که یادگیرنده محور اصلی آن است. این نوع یادگیری که از دیرباز وجود داشته و مدون نبوده است، ولی مدتی است که موردتوجه بسیاری از مربیان تربیتی قرار گرفته است. یادگیری اکتشافی، یکی از مسائل علم روان‌شناسی تربیتی است که از علوم تربیتی است. یادگیری مذکور در قرآن مورداهتمام ویژه قرار گرفته و عنوان پژوهش حاضر «شیوه‌های تربیت یادگیری اکتشافی در حوزه احکام حقوقی از منظر قرآن کریم» است. هدف از این نوشتار، واکاوی و بررسی شیوه‌های یادگیری اکتشافی از منظر قرآن در حوزه احکام حقوقی است. اینکه این روش چگونه و در چه ریزموضوعاتی در قرآن کریم به کار برده شده و چه آثاری داشته است. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و تفسیر موضوعی استنطاقی (میان‌رشته‌ای) برای تبیین شیوه‌های یادگیری اکتشافی، تدوین یافته است؛ نتایج پژوهش، بیانگر آن است که در قرآن کریم، برای آموزش مباحث احکام حقوقی از شیوه‌های متنوع این روش، بهره برده شده است. در نظریه یادگیری اکتشافی جروم برونر (روان‌شناس آمریکایی) فقط به شیوه پرسش و پاسخ به‌صورت کلی اشاره شده، ولی در قرآن کریم شیوه‌های متعددی ذکر شده که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: شیوه مقایسه، تمثیل، قصه‌گویی، تقدیم و تأخیر، اجمال‌گویی. برای وصول به یادگیری اکتشافی لازم است مربی از شیوه‌های فوق استفاده کند تا متربی وادار به اندیشه‌ورزی شود، در نتیجه یادگیری عمیق‌تر شده و به خلاقیت و نوآوری منجر شود.

در کنار عواملي همچون هواي نفس و شيطان، گرايش به دنياي مذموم يکي از عوامل سقوط انسان محسوب مي‌شود. ازاين‌رو بايد دنياي مذموم و آثار آن را شناخت و براي فاصله گرفتن از آن کوشيد. شناخت دنياي مذموم، آثار و مفاسد گرايش به آن و نيز راهکارهاي دوري از آن با تأکيد بر ديدگاه‌آيت‌الله ‌مصباح‌ يزدي، مسئله مقاله حاضر به‌شمار مي‌رود. نتايج اين تحقيق که با استفاده از روش توصيفي ‌ـ تحليلي صورت گرفته، حاکي از آن است که گرايش به دنياي‌ مذموم مي‌تواند منشأ گناهان و انحرافات، محروم‌شدن از معنويات، کفر، ترس و سختي هنگام مرگ گردد. ازاين‌رو براي دوري از دنياي‌ مذموم در حوزه ‌بينشي، بايد عبرت‌آموزي و درک حقيقت ‌دنيا و اصالت ‌ندادن به‌ آن را تقويت کرد؛ در حوزه‌ گرايشي با بهره‌گيري از الگوهاي معنوي مي‌توان کشش به ‌سوي ‌دنيا را کاهش‌ داد؛ و در حوزه ‌رفتاري، همنشيني با انسان‌هاي زاهد، تلاوت‌ قرآن، توسل به معصومان(ع) و عمل به‌ ضد مي‌توان روحيه دنياگرايي را مهار کند.

در قرآن کريم امکان سعادت و رستگاري انسان، بدون دارا بودن قلب سليم نفي شده است. به همين دليل، وجهة همت بسياري از انديشمندان حوزة اخلاق، بررسي عوامل دستيابي به قلب سليم و دوري از موانع آن بوده است. هدف اين پژوهش، مفهوم‌شناسي قلب سليم و دست يافتن به عوامل دخيل در تحقق آن، با روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از آيات قرآن کريم و روايات معصومان است. يافته‌هاي تحقيق حاکي از اين است که قلب، همان روح و نفس انساني است که سلامتي آن، به‌معناي دارا بودن تمام بينش‌ها و گرايش‌هاي بايسته و عاري بودن از تمام بينش‌ها و گرايش‌هاي نبايسته است. بررسي و تحليل آيات و روايات، منتهي به يافتن عوامل مؤثر بر تحقق سلامتي قلب، همچون زهد، توکل، توبه، خوف و رجاء، خشيت، صمت، گوش دادن به موعظه، مباحثه علمي و قرائت قرآن شد.

سنّت آزمايش، يکي از سنّت‌هاي الهي است که خداوند متعال با فراهم آوردن زمينه‌هاي آن، بندگان خود را به سمت رشد و تکامل معنوي هدايت مي‌کند. در تربيت اخلاقي، به‌عنوان يکي از ابعاد تربيتي انسان، تلاش مي‌شود زمينه‌هاي گرايش به فضايل و روي آوردن به اخلاق حسنه، براي رسيدن به سعادت و کمال جاودانه فراهم آيد. به همين منظور، اين پژوهش با روش تحليل و بررسي اسنادي و كتابخانه‌اي، به تبيين آثار تربيتي – اخلاقي سنت آزمايش و نقش آن در تربيت معنوي و اخلاقي انسان، از ديدگاه آيت‌الله مصباح يزدي(ره) پرداخته است. يافته‌ها حاكي از اين است که از نگاه آيت‌الله مصباح(ره)، سنت آزمايش که خود يکي از اهداف آفرينش محسوب مي‌شود، در شکوفايي استعدادهاي دروني انسان، تطهير گناهان، تنبّه و بيداري، توبه و بازگشت به خداوند، رشد و تکامل معنوي و قرب الهي وي تأثير به‌سزايي دارد.

مقابله با هواي نفس، از وظايف ضروري هر فرد براي رشد اخلاقي است. راه‌کارهاي گرايشي و کنشي براي مهار هواي نفس مؤثر است. اما اينکه راه‌هاي بينشي چه تأثيري در مقابله با تمايلات نفساني داشته و چه مصاديقي دارد، سؤالي است که اين مقاله در‌صدد پاسخ به آن است. بنابراين، تبيين راه‌هاي بينشي مقابله با هواي نفس از ديدگاه علامه مصباح يزدي(ره)، هدف اين مقاله است كه به روش توصيفي ـ تحليلي و با گردآوري، تنظيم و تحليل آثار اخلاقي علامه مصباح يزدي(ره)، به نگارش درآمده است. نتايج تحقيق حاکي از اين است که اولين گام در مقابله با هواي نفس، غفلت‌زدايي است که با کمک راه‌هاي بينشي حاصل مي‌گردد. منظور از راه‌هاي بينشي، صرفاً افزودن بينش‌هاي جديد نيست، بلکه تأکيد عمده بر يادآوري و مرور بينش‌هاي صحيح در ذهن مي‌باشد، به‌گونه‌اي‌که حضوري تأثيرگذار داشته باشند. بينش‌افزايي و يادآوري بينش‌ها، عمدتاً از راه تفکر و ذکر حاصل مي‌شوند.

اين پژوهش، با هدف بررسي مباني انسان‌شناختي و اهداف تربيت اخلاقي، از ديدگاه علامه طباطبائي با تأکيد بر تفسير الميزان و با روش توصيفي ـ تحليلي انجام شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد که علامه طباطبائي ضمن اشاره به دو ساحت جسماني و روحاني، «روح» را مبدأ حيات انسان مي‌داند. مفطور بودن به فطرت الهي، عقل، کمال‌جويي و حد يقف نداشتن آن، تفاوت در قابليت‌هاي فردي، اجتماع‌گرايي، اختيار و اراده، سعادت و رجوع الي‌الله و غيره، از جمله مباني انسان‌شناسي هستند که در ديدگاه علامه مورد توجه قرار گرفته است. علامه طباطبائي، هدف غايي تربيت اخلاقي را رسيدن به مقام قرب الهي دانسته و درک وابستگي تام انسان به خداوند و مرآتيت (حيثيت آينه بودن) ماسوي‌ الله، مقدمه قرار دادن دنيا براي آخرت، تبعيت از حق در گفتار و رفتار، دوري از صفات رذيله، تشخيص جايگاه خود در همة امور، تسخير محيط و استفاده از امکانات مادي، تصديق عملي يوم‌الدين و عدم وثوق به عمل خود را نيز به عنوان اهداف مياني و مقدمات نيل به قرب الهي معرفي کرده است.

پژوهش حاضر به منظور تبیین اهداف، اصول و راهبردهای تأثیرگذار بر تربیت اقتصای در حوزه مصرف با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع دینی تدوین شده است. ازآنجاکه در فرایند فعالیت‌های اقتصادی، حوزه مصرف نقش مهمی در شکل‌دهی سبک زندگی و رشد و تحصیل کمالات نفسانی انسان ایفا می‌کند؛ در این پژوهش موضوع مصرف مورد توجه قرار گرفته است. ازاین‌رو، در جهت تربیت این بعد به منظور جهت‌دهی مصرف متربیان در راستای هدف آفرینش، به بایستگی اصلاح باورها، توجه به ارزش‌های شرعی و تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری همگانی، اشاره شده است. در ادامه با هدف دستیابی به میانه‌روی در مصرف، بایستگی آشنایی با عوامل اسراف، انواع اسراف و پیامدهای آن مورد توجه قرار گرفته است و در پایان بایستگی آشنایی با راه‌کارهای مؤثر در حوزه هزینه و مهارت‌آموزی در کیفیت خرید و موانع سامان‌بخشی معیشت به عنوان اصول و بایدهای رسیدن به هدف مدیریت اقتصای کارآمد در خانواده مطرح گردیده است.

این پژوهش به بررسی اصول و روش هایی پرداخته است که پیامبر گرامی (ص) در مواجهه با خاطیان نسبت به حقوق شخصی ایشان داشته اند. در قرآن کریم، پیامبر به عنوان الگو و اسوة همة مؤمنان معرفی شده اند. سیرة شخصی ایشان راهنما و راهگشای مناسبی در برخورد با خطاکاران در جامعة اسلامی است. بدین منظور، با استقراء ناقصی که در سیره و تاریخ نبوی در منابع اسلامی صورت گرفت، روشن شد که از اهداف اولیة رسول مکرم، جذب حداکثری مردم به اسلام بوده است. پیامبر اکرم (ص) متناسب با شرایط گوناگون، برخوردهای متفاوتی داشته اند. از این رو، در برخوردهای خود بر اساس اصل «رحمت» با افراد خطاکار برخورد می نمودند و در اجرای اصل بیان شده نیز از روش گذشت بهره می بردند.

بررسی برخی از روش‌های تهذیب نفس از دیدگاه امام خمینی(ره) هدف اصلی این تحقیق است ولی از منابع دیگر مانند قرآن و روایات نیز در تبیین کامل مباحث استفاده می‌شود. اولین روش مطرح در این زمینه تفکر است؛ تفکر در عظمت خلقت، نعمت‌های الهی و وظیفه انسان در قبال خدا جایگاه والایی در تعالیم اسلامی داشته و آیات و روایات متعددی بر آثار تربیتی آن تصریح نموده است. این مسأله در دیدگاه امام خمینی(ره) هم مورد توجه بسیاری قرار گرفته و شرط اول برای مجاهده با نفس و حرکت به جانب حق تعالی دانسته شده است. خود ایشان نیز از تفکر در مسائل اخلاقی، سیاسی و اجتماعی بسیار بهره برده است. موعظه، که موجب آثاری چون تحول فرد و جامعه می‌گردد روش مهم دیگری است که روایات و آیات متعددی بر تأثیر تربیتی آن صحه گذارده، و از منظر امام خمینی(ره) هم آثاری مانند زدودن غفلت و تحول روحی فرد و جامعه به همراه دارد؛ خصوصاً در ایام محرم، صفر و رمضان، که زمینه تفکر و تدبر در مسائل سیاسی و تهذیب نفس برای مومنین را فراهم می‌کند. روش مشارطه، مراقبه و محاسبه هم نقش مهمی در تهذیب نفس داشته و متون دینی بر اهمیت و آثار مثبت آن در تربیت انسان گواهی می‌دهند. این شیوه که در سیره فردی امام(ره) نیز مشاهده می‌شود از منظر ایشان دارای آثاری چون شکوفایی فطرت می‌باشد. همچنین دعا و نیایش با خداوند از روش‌های مورد تأکید آیات و روایات بوده و آثار فراوانی همچون دفع قضای حتمی و شفای دردها برای آن بیان شده است. از طرف دیگر، روان‌شناسان نیز بر تأثیرات مهم آن تأکید نموده‌اند. نقش دعا از منظر حضرت امام در تهذیب نفس بسیار مورد توجه بوده و می‌توان گفت یکی از رموز موفقیت امام در مراحل مختلف زندگی، مانند مبارزه با استکبار، بهره‌گیری از دعا و انس دایم با آن بوده است.