جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در دین زردشتی و اسلام صحت طلاق منوط به احراز شرایطی است. شرایط مطرح‌شده در این خصوص خود جزئیات و مسائل خاصی دارد که پژوهش و بررسی آن ‌به روشن‌شدن بیشتر ابعاد این موضوع و مسائل حقوقی مرتبط با آن می‌انجامد. مسئله اصلی پژوهش حاضر بررسی تطبیقی شرایط و حق طلاق در دین زردشتی و اسلام و به دنبال آن مسائل مربوط به جنبه‌های مالی زوجین هنگام جدایی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در هر دو دیانت شرایط خاصی برای طلاق وجود دارد که خود حاکی از سخت‌گیری برای طلاق است. افزون بر این، اگرچه نقاط اشتراک چندی بین دو دیانت در این زمینه وجود دارد اما در قوانین طلاق دین زردشتی با توجه به اقتضای زمان تغییراتی رخ داده است که از جمله دلایل بسیار مهم آن می‌توان به تلاش برای حفظ بنیاد خانواده زردشتی در دوران حاکمیت اسلام اشاره کرد.

مسئله کرامت انسان مبحثی از علم انسان‌شناسی است که انسان را هم از لحاظ تکوینی و هم از لحاظ تکاملی دارای شرافت معرفی می‌کند. این مقوله در نگاه دینی بر دو قسم ذاتی و اکتسابی است. کرامت ذاتی قوّه و استعداد نهفته در ذات انسانی است که با عمل خلاقانه خدا به انسان اعطا شده است. اما کرامت اکتسابی با سلوک علمی و عملی خاصّ حاصل می‌شود. این مقاله به شیوه توصیفی‌تحلیلی، این مسئله را از منظر قرآن و کتاب مقدس عبری بررسی مقایسه‌ای می‌کند. این متون مقدّس انسان را از لحاظ ذاتی دارای کرامت معرفی می‌کنند، اما کرامت حقیقی و سعادت انسان را که تحقّق عینی کرامت ذاتی در هیئت کرامت بالفعل او است، در گرو کمالاتی همچون تقوا و پای‌بندی به عهد می‌دانند که او در نشئه دنیایی خویش کسب می‌کند. بنابراین، تفاوت این مسئله از منظر این دو متن مقدس «غیرساختاری» است؛ یعنی در نوع تبیین مسئله است نه در اصل آن.

نهضت اصلاحات پروتستانی، جنبشی عظیم بود که تأثیر فراوانی بر همه ساحت‌های نظری و عملی مغرب‌زمین گذاشت. لذا بعضی از متفکران جهان اسلام با ملاحظه مشکلات عدیده جهان اسلام، چاره کار را نوعی اصلاح از سنخ اصلاحات پروتستانی دانستند. در نتیجه نگاهی همدلانه و گاه توأم با شیفتگی به آن داشتند؛ اما با بررسی دقیق‌تر این تحول بزرگ در جهان مسیحی می‌توان گفت این گرته‌برداری، نوعی ساده‌اندیشی و سطحی‌نگری در این موضوع است. چون اصلاحات پروتستانی، اولاً، آنچنان مترقی، آزادمنشانه و یکسره برخوردار از عناصر مثبت و سازنده نبوده، و ثانیاً این نسخه نمی‌تواند عیناً درباره جهان اسلام صدق کند که تا حدی به دلیل تفاوت در مبانی کلامی و الاهیاتی خاص اسلام است. در قمست انتهایی مقاله، رویکرد منفی‌نگرانه به اصلاحات دینی، که آن را عامل استبداد دینی معرفی کرده، نقد شده است.

جستار حاضر، در مقام نخستین نوشته فارسی در این زمینه، سه دست‌نویس نویافته چینی را معرفی و تفسیر می‌کند که در سال 2008، در ناحیه شیاپو، استان فوجیان در جنوب شرقی چین، کشف شده‌اند. یکی از این اسناد، مانوی است و دو دست‌نوشته دیگر غیرمانوی، اما در باب کیش مانوی و مانویان چین. این میراث مهم که بسیار قدیمی است و اصل آنها حتی به دوران سونگ و تانگ باز می‌گردد، جلوه‌هایی نو از مانویت با ویژگی‌های چینی را به نمایش می‌گذارند و نمایشگر نفوذ مانویت در بطن مذهب مردم چین و هم‌آمیغی با آیین‌های دائویی و بودایی هستند. در این مقاله برخی تحلیل‌های پیشین اصلاح شده است.

جریان‌شناسی خداناباوری جدید و معضلات پیشِ روی دینداران از جمله مسائلی است که در این سال‌ها، الاهی‌دانان مسیحی را به موضع‌گیری واداشته است. خداناباوری جدید، خوانشی جدید از الحاد است که هجمه‌ای خصمانه علیه هر گونه دین‌باوری، به‌ویژه دیانت مسیحی را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده است. در سال‌های منتهی به دهه اول قرن بیست‌ویکم، دفاعیه‌های متعهدان به دین در برابر این هجمه جدید رو به فزونی گذاشته است. در این مقاله، پاره‌ای از استدلال‌های متألهان مسیحی در دو دسته کلی استدلال‌های مبتنی بر گزاره‌های علمی و استدلال‌های کلامی‌فلسفی در دفاع از دین را گزارش می‌کنیم و ارزیابی مختصری از آنها خواهیم داشت.

کسانی که درباره دین زرتشت پژوهش می‌کنند، قاعدتاً با این پرسش مواجه شده‌اند که به باور زرتشتیان، «آیا جهان و انسان، یک آفریدگار دارد یا دو آفریدگار: یکی خالق خوبی‌ها و دیگری خالق بدی‌ها؟». اندیشمندان معاصر زرتشتی، «توحید» را باور بنیادین خویش می‌شمرند و مؤکّدا «ثنویت» را رد می‌کنند؛ اما با مراجعه به منابع زرتشتی، با تفکیک بین گات‌ها و غیرگات‌ها، عبارات گوناگونی در این باره به چشم می‌خورَد که برخی از آنها با «توحید» سازگار است و برخی با «ثنویت». اندیشمندان زرتشتی دربارهٔ این مضامینی که با توحید سازگار نیست، تفسیرهایی مطرح کرده‌اند و حتی گاه آنها را با برخی باورهای اسلامی تطبیق کرده‌‌اند تا پذیرش آنها آسان‌تر شود. نیز ایشان «توحید» و «صفات خداوند» را به گونه‌ای تبیین می‌کنند که کم و بیش با نقد باورهای اسلامی همراه است. این تبیین را می‌توان بررسی و نقد کرد.