جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مجموعه مناظرات مکتوب در باب نصوص امامت، میان سیّد عبدالحسین شرف الدین و شیخ سلیم بِشرى ـ دو دانشمند معروف شیعه و سنّى ـ در طول سالهاى 1329 تا 1333 قمرى، کتاب «المراجعات» را سامان داد که در یکصد سال اخیر، اهمّیّت و جایگاه ویژه اى یافته است. نویسنده این مقاله ـ که استاد سنّى مصرى است ـ در این گفتار، در باب شیوه هاى صحیح مناظره سخن مى گوید که گاه تحت تأثیر تعصّبهاى مذهبى، گروهى و سیاسى قرار گرفته است. آن گاه به اهمّیّت این سلسله مناظرات در دهه سوم و چهارم قرن چهاردهم هجرى مى پردازد و نکاتى درباره کتاب المراجعات باز مى گوید.

نویسنده در پاسخ به نامه و درخواست دکتر محمّد حمید الله حیدرآبادى در سال 1387 قمرى، نصوص امامت امام امیرالمؤمنین7 بر امامت امام حسن مجتبى 7 را در چند گروه نقل مى کند :اوّل، اخبار کلّى امامت؛ مانند حدیث ثقلین و سفینه. دوم، اخبارى که نصّ بر امامت دوازده امام را به اجمال مى رساند. سوم، اخبارى که نام دوازده امام را به صراحت یاد مى کند. چهارم، اخبارى که به طور خاصّ مربوط به حسنین 8 است. پنجم، اخبارى که در کلمات امام حسن مجتبى 7 آمده است. منابع نگارنده مهم ترین منابع حدیثى و تاریخى شیعه و سنّى است.

مقاله حاضر عهده دار تحلیل یکى از احادیث فضائل امیرالمومنین7 به نام «ردّ الشمس» است که در دو بخش سامان یافته است. در بخش اوّل، دیدگاه محدّثان و اندیشمندان اهل سنّت درباره حدیث ردّ الشمس مورد نقد و بررسى قرار گرفته است و در بخش دوم، از منظر عالمان و محدّثان شیعه به مطالعه این حدیث پرداخته شده است. شواهد و مویّدات حدیث ردّ الشمس، در خاتمه ارائه شده است.

زیارت جامعه کبیره از مهمّترین متون در جهت امام شناسى است که از امام هادى 7 روایت شده است. نگارنده در این گفتار، پس از مقدّمه اى کوتاه در باب امامت و معرّفى مختصر زیارت جامعه، عبارات آن را در هفت موضوع تقسیم کرده است: سلام، شهادت، ابراز علایق، دلیل عرض ارادت، دعا و توسّل، معرّفى امام و مقام امامت، شئون ائمّه.

مهدویّت در آموزه هاى وحى، تنها بر محور «توحیدباورى» معنا و مفهوم مى یابد. در تبیین درست اندیشه مهدویّت، راهى جز جامع نگرى به تمام عرصه هاى دین نخواهیم داشت. به نظر مى رسد (درخصوص این موضوع) بتوان این عرصه ها را در چهار قلمرو اصلى ترسیم کرد : «مهدویّت و هندسه تعالیم وحى»، «مهدویّت و حرکت اصلاحى انبیا»، «مهدویّت و جایگاه امامت» و «مهدویّت و اهل بیت». در یک نگاه جامعِ پیوسته به این عرصه ها، آفاقى جدید در این موضوع گشوده مى شود و ابهاماتى زایل مى شود.

نگارنده آیه «و لقد وصّلنا لهم القول» (قصص (28) / 51) را از آیاتى مى داند که بر امامت اهل بیت : دلالت دارند. وى ابتدا مفردات آیه شریفه را تبیین مى کند و سپس اقوال مفسّران را نقل مى کند و پس از آن اشاره مى کند که قرآن به تنهایى براى تذکّر دادن کافى نیست و به مبیّن معصوم نیاز دارد. پس از آن، پنج روایت نقل مى کند به این مضمون که مراد از پیوستگى قول در آیه، تداوم امامت است.

آیه 33 سوره احزاب (آیه تطهیر)، موضوع پایان نامه کارشناسى ارشد نگارنده بوده و در این گفتار، خلاصه اى از آن رساله را ارائه مى کند. بخش اوّل به بررسى آیه تطهیر، از حیث : اهمّیّت، مفردات و معناى اهل بیت در نظر دانشمندان شیعه و سنّى مى پردازد و به مناسبت، نگاهى به شخصیّتِ عکرمه مى افکند. امّا بخش دوم و اصلى این رساله، پیگیرى آیه تطهیر در شعر شاعران عرب است که به دلیل جایگاه رفیع شعر و شاعران، سخن آنان مورد استناد بوده و است. نویسنده آیه تطهیر را در شعر عربى، از قرن دوم تا سیزدهم هجرى قمرى به ترتیب زمان، پى مى گیرد و در این مقاله، نمونه هایى از آن را مى آورد؛ ازجمله: عبدى کوفى، سید حمیرى، ذکوان، ابونواس، دیک الجنّ، دعبل، وامق مسیحى، ابن دُرَید، صنوبرى، ابوفِراس، ابوعلى ضریر خوارزمى، خطیب حصکفى، ابن عودى نیلى، ابن طلحه شافعى، ابن ابى الحدید.

نگارنده بدل سازى در احادیث فضایل اهل بیت : را از شیوه هاى مخالفان اهل بیت برمى شمارد. وى یک نمونه بدل سازى را درباره حدیث ثقلین مى داند که به جاى «عترتی» در متن حدیث، «سنّتی» آورده اند. نویسنده منابع این قرائت بدلى را به ترتیب زمانى ـاز قرن دوم تا دهم هجرى ـ برمى شمرد و در هر مورد، به نقد و بررسى آن از جهت سند مى پردازد. پس از آن، این نقد و بررسى را از جنبه دلالت و ارزیابى حدیث شناسان ادامه مى دهد و نتیجه مى گیرد که قرائت صحیح در حدیث ثقلین، «کتاب الله و عترتی» است نه «کتاب الله و سنّتی».

میرحامد حسین هندى (1246 ـ 1306 ق) از دانشمندان شیعه قرن سیزدهم در هند است که کتاب «عبقات الانوار» او در اثبات امامت، جاوانه است. وى مجموعه اى از نامه ها و نوشته هاى متفرّقه خود را در کتاب «الدرر السنیّة» گرد آورده است. این کتاب که تاکنون چاپ نشده، گوشه ها و زاویه هایى از زندگى میرحامد حسین را بازمى گوید که تاکنون در جایى گفته نشده است.کتاب یادشده در زمان حیات مؤلّف توسط محمّدجعفر ظهیرى گرد آمده است. نگارنده در این مقاله، جنبه هایى از زندگى علمى و عملى میرحامدحسین را براساس آن کتاب بیان مى دارد؛ از جمله: جمع آورى کتابهاى نفیس، گردآورى کتابهاى ضدّ شیعه و پاسخ گویى به آنها، گزارش سفر حج و عتبات عالیات در سال 1282 قمرى، وصیت نامه اخلاقى، مشکلات و بیماریها.نویسنده مقاله، نمونه اى از خطبه هاى میرحامدحسین را براى نشان دادن سجع در نگارش وى و نوشتارى در استغاثه به حضرت ولى عصر ارواحنا فداه را نیز آورده است.