جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر ضمن تبیین مبانی معرفت شناختی «دانش تجربی»، به بررسی چالش های معرفتی پیش روی «فلسفه پوزیتیویستی علم» پرداخته است. استقبال چشمگیر از نظریه تامس کوهن در زمینه «پارادایم های علمی» و به دنبال آن، پذیرش تاثیر عوامل اجتماعی در محتوا و جهت گیری معرفت علمی از سوی جامعه شناسان معرفتی، چالش های مذکور را ذیل عناوین جدیدی مانند مطالعات فرهنگی، اجتماعی و فمینیستی علم برجسته کرده است. یافته های این مقاله نشان می دهد که نسل جدید فیلسوفان علم می کوشند با ارایه الگوهای متقاطع از ابعاد اجتماعی معرفت علمی، فلسفه معاصر علم را به گونه ای ارتقا بخشند که علاوه بر توجه به تاثیرات اجتماعی فناوری، که مورد تایید جامعه شناسان علم است، تدابیر نظری لازم را در جمع بین اعتبار معرفتی گزاره های علمی و ملاحظه زمینه های سیاسی، اخلاقی و فرهنگی آن فراهم سازد.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

علم و دین در آرای علوم اجتماعی: از تعارض تا تعامل

نویسنده:

مجید موحد، احسان حمیدی زاده

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

شیراز: دانشگاه شیراز,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

رابطه علم و دین , دین شناسی جامعه شناختی , رابطه علم و دین نزد کانت , معرفت شناسی علوم اجتماعی , جامعه‌شناسی علم

کلیدواژه‌های فرعی :

ماتریالیست , دوره روشنگری , افسون زدایی , تعارض علم و دین , انقلاب علمی , علم مدرن , مکتب فرانکفورت , استقلال علم و دین , تجربه گرایی (مسائل جدید کلامی) , نظریه تکامل انواع , تعارض علم و دین , ماتریالیسم , اگزیستانسیالیسم , هستی‌گرایی = اگزیستانسیالیسم (مکتب فلسفی) , نظریه کلاسیک جامعه شناسی , نظریه مدرن جامعه شناسی , تضعیف جایگاه دین , نص گرایان افراطی , نظریه دنیوی شدن , جامعه سرمایه داری , علم بورژوازی , کاتولیسیسم , قضیه علمی , تجربه‌گرایی = آمپریزم (فلسفه) ,

شاپا (issn):

2251-6123

چکیده :

گذر از جامعه سنتی به جامعه نوین و تضعیف جایگاه دین در دوران مدرن، موجب شکل گیری معضلات نظری و اجتماعی در مورد جایگاه دین و رابطه آن با علم شده است. در این پژوهش با استفاده از یک رویکرد طبقه بندی سه بخشی در رابطه علم و دین (تعارض، تمایز و تعامل)، به بررسی آرای اندیشمندان کلاسیک معاصر علوم اجتماعی در باب رابطه، این دو حوزه معرفتی پرداخته ایم. یافته های پژوهش نشانگر تغییر رهیافت های کلاسیک مبتنی بر تعارض، به سوی رهیافت های مبتنی بر تعامل علم و دین در نظریه های علوم اجتماعی است که به نوعی هم زیستی مسالمت آمیز میان مدرنیته و علم از سویی و دین در یک چارچوب تکثرگرایانه، از سوی دیگر، منجر شده است. این [رهیافت] خود در بازنگری اندیشمندان نسبت به نظریات دنیوی شدن [حایز اهمیت] است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 43 تا 74

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

چرا ابن خلدون بنیانگذار جامعه شناسی نشد؟

نویسنده:

علیرضا شجاعی زند

نوع منبع :

کتابخانه عمومی , نمایه مقاله

کلیدواژه‌های اصلی :

ابن خلدون , جامعه شناسی , آگوست کنت , جامعه‌شناسی معرفت , بنیانگذاری جامعه شناسی , جامعه‌شناسی علم

چکیده :

این که ابن خلدون بنیانگذار جامعه شناسی نشد، واقعیتی است محرز و مساله ای است خاتمه یافته؛ اما پرسش از چرایی آن هنوز باقی است و مطالعه آن هم چنان موضوعیت و مطلوبیت دارد. البته پیش از طرح آن باید اثبات شود که او جامعه شناس بوده و به موقعیت خویش در بنیانگذاری، وقوف داشته است. این مقال در تاملی کوتاه و از طریق «خلدون شناسان»، «تلقی وی از خود» و «محتوای مقدمه»، جامعه شناسی او را احراز می کند و سپس به بررسی پرسش اصلی خویش در چارچوب جامعه شناسی معرفت و جامعه شناسی علم می پردازد که چرا ابن خلدون با وجود قابلیت های نظری و امعان نظر صریح به بنیانگذاری، نتوانست بدین عنوان نایل آید؟ به مساله از طریق بررسی مقایسه ای دو بنیانگذار بالقوه و بالفعل چنین پاسخ داده شده است که: گرچه از حیث بضاعت های فردی، ابن خلدون بر کنت فضل تقدم و حتی تقدم فضل دارد، از لحاظ شرایط ساختاری لازم برای ظهور دانش جامعه شناسی به مثابه یک علم معتبر و پایدار، این کنت بوده است که علم استقلال آن را برافراشته و آن را عملا بنیانگذاری کرده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 3 تا 38

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

علم پژوهی و تحلیل مفهوم اصالت علمی

نویسنده:

موسوی آرش

نوع منبع :

مقاله

کلیدواژه‌های اصلی :

فلسفه علم , اقتصاد (علم) , روان شناسی علم , علم پژوهی , اصالت علمی , جامعه‌شناسی علم

چکیده :

مقاله حاضر دو هدف عمده را تعقیب می کند. اول ارایه یک معرفی مختصر و سهل الوصول از آن شاخه هایی از قلمرو علم پژوهی که شناخت وجوه متنوع پدیدار پیچیده علم و مدیریت عالمانه آن را ممکن می سازند. در وهله دوم بر مفهوم اصالت علمی متمرکز می گردد و تلاش می کند، با توجه به چارچوب های مفهومی فراهم آمده در مرحله پیشین، به ارایه تحلیلی از اصالت در تولیدات علمی و عوامل موثر بر کم و کیف آن بپردازد. هم چنین راه های تبیین میزان اصالت علمی موجود در یک نظام علمی را مورد بررسی قرار داده و در نهایت، به ارایه پیشنهاداتی در باب تمهیدات سیاست گذاری موثر برای افزایش خلاقیت و اصالت در تولیدات علمی می پردازد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 141 تا 163

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

رهیافت جامعه شناسانه به فلسفة علم

نویسنده:

نواب مقربی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

کلیدواژه‌های اصلی :

ویتگنشتاین , رابرت مرتون , برنامه نیرومند , اصل تقارن , تولید امور واقع , زندگی آزمایشگاهی , فلسفه علم , بازی زبانی , جامعه‌شناسی علم

چکیده :

جامعه شناسی علم به منزلۀ حوزه ای جدا، جدی، و نیرومند از شناخت بشری تا دهة 1970 حضور پررنگی در مناقشه های فیلسوفان نداشت. ولی از حدود اوایل آن دهه، بسیاری از فیلسوفان به گونه ای فزاینده به این حوزه از شناخت بشری روی آوردند. این حوزه از آن زمان تاکنون پیشرفت بزرگی کرده است و دگرگونی های مهمی را پشت سر گذاشته است. در مقالة حاضر نیز، با تمرکز بر جامعه شناسی علم، سعی می شود مؤلفه های اصلی و عناصر سازندة آن و نمایندگان و آثار عمدة آن در سده های اخیر بازنمایانده شود. جامعه شناسی علم حوزه ای است که دادوستد استواری را با فلسفه آغاز کرده است. پاره ای از مسائلی که در جامعه شناسی علم مطرح شده اند، در تاریخ علم نیز مطرح بوده اند، ولی جامعه شناسی علم، یا به عبارت دقیق تر جامعه شناسیِ شناخت بشری، مدعی جانشینی، یا رشتة جانشین فلسفة علم است. مدعای اصلی در مقالة حاضر این است که آنچه موجب بروز رویدادهای علمی می شود، آنچه موجب می شود مردم نظریه ای را به جای نظریه ا ی دیگر باور کنند کنش و واکنش نیروهای اجتماعی است. علم کنشی اجتماعی است و در هیچ دوره ای متکی به دستاوردهای فردی دانشمندان نبوده و نیست. دانشمندان به شکلی جدا و منفرد کار نمی کنند که باعث پیدایش دوره های جدیدی در علم شوند، بلکه خود محصول مناقشه ها، رفع اختلاف ها، سلسله مراتب ها، نابرابری های قدرت، و عامل های اجتماعی دیگرند. تردیدی نیست که تأکید بر جنبه های اجتماعی علم و نادیده گرفتن تأثیر ساختار واقعی جهان، پیامدهای افراطی بسیاری دارد. هدف مقالة حاضر فقط تقریر مباحث عمده در جامعه شناسی علم است ولی نقد و بررسی آن، مجال دیگری می طلبد.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

معیارهای رفتار اخلاقی در انجام کار علمی (تاملی بر جامعه شناسی اخلاق در علم- فناوری مرتن و رزنیک)

نویسنده:

ودادهیر ابوعلی, فرهود داریوش, قاضی طباطبایی سیدمحمود, توسلی غلامعباس

نوع منبع :

کتابخانه عمومی , نمایه مقاله

کلیدواژه‌های اصلی :

اخلاق حرفه ای , اخلاق , معیارهای اخلاقی , جامعه‌شناسی علم

چکیده :

زمینه: این مقاله جایگاه کلیدی و اهمیت خاص موضوع علم به مفهوم عام، و آداب و معیارهای اخلاقی حاکم بر آن، و مناسبات بین علم و اخلاق را به طور خاص در مطالعات جامعه شناسی نشان می دهد.روش کار: به طور مشخص، در این مقاله سهم نظری دو جامعه شناس سرشناس یعنی رابرت کینگ مرتن و دیوید رزنیک، در آنچه که در اینجا به عنوان "جامعه شناسی آداب و اخلاق در علم- فناوری" نامیده شده است، تشریح شده و مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفته است. مرتن، علم را نهاد اجتماعی نظام مندی می داند که دارای مجموعه متمایزی از هنجارها و آداب نهادینه شده و الزام آور است که از حیث اخلاقی بر دانشمندان اعمال اقتدار می کنند. رزنیک علم را به مثابه حرفه ای می داند که دارای اخلاق خاص خود است و رعایت اخلاق حرفه ای ضمن آنکه بر کارکرد علم تاثیر مثبتی دارد، اعتماد اجتماعی نسبت به علم واصحاب علمی را افزایش می دهد. به رغم تفاوت دو متفکر اجتماعی در تعریف علم و ماهیت آن، آنها نه فقط اخلاقی بودن یا اقتدا به معیارهای اخلاقی را در شناخت و انجام کار علمی توصیه می کنند، بلکه حتی فراتر از آن، اخلاق را برای کارکرد علم و توسعه آن اساسی می دانند. به عقیده آنان، در شرایط ناهنجار و بی اخلاقی، علم قادر به تحقق اهداف خود نیست وبا ناکامیهای نهادی و حرفه ای بیشتری روبرو می شود.نتیجه گیری: از نظر هر دو صاحب نظر، اقتدا به معیارهای اخلاقی برای صیانت ازعلم- فناوری در برابر هر گونه عمل فسادآمیز و فریبکاری، ضروری است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 6 تا 17

مشخصات اثر

ثبت نظر