جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چرا نظام مشروطه خواسته‌ها و آرزوهای مشروطه‌خواهان را برنیاورد؟ این نوشتار با گزینش برخی از دورن‏مایه‌های موجود در مقالات روزنامه‌های عصر مشروطیت اصفهان (1325 تا 1332ق)، مانند وظیفه شهروند در دولت مشروطه، نهضت خودکفایی اقتصادی، مدرسه و تأثیر آن در نظام مردم‌سالار، پرهیز از بی‌کاری، امنیت و نظام اداری ناقص و دردسرساز، پاسخ‌های فراوان این روزنامه‌ها را بدین پرسش برمی‌رسد و زمینه‌های فکری پیدایی خودکامگی (دیکتاتوری) رضاخان را از پس واژگان و جملات این مقالات آشکار می‌سازد؛ زیرا گزارش‌هایی درازدامن درباره آغاز شور و شوق مشروطه‌خواهی تا پایان هرج و مرج و آشفتگی چند ساله پس از مشروطه، در آنها می‌توان یافت.

برخورد خشونت‏بار رژیم غرب‏گراى پهلوى با قیام مردم ایران در خرداد ماه 1342، تنها گروه باقى مانده در میدان مقابله با رژیم، یعنى جریان مذهبى را موقتا از عرصه سیاسى ایران کنار نهاد و صحنه فرهنگى ـ سیاسى کشور را به دور از اغیار در اختیار گرفت. فرصت پیش آمده، زمان مغتنمى بود تا رژیم پهلوى سلطه سیاسى ـ نظامى خود را در ایران به سلطه فرهنگى مبدل کرده، از این طریق، تضمینى برضرورت تداوم حضور غرب در ایران بیابد. در اصفهان که از جمله مهم‏ترین شهرهاى ایران بود، ضرورت اعمال تغییرات اجتماعى ـ فرهنگى در جهت تعمیم غرب‏گرایى، احساس مى‏شد، از این رو، رژیم پهلوى با همه توان، تلاش گسترده‏اى را در به‏کارگیرى ابزارى، چون گسترش لژهاى فراماسونرى، شبکه‏هاى امریکایى لاینز و روتارین‏ها و احزاب دولتى، براى ایجاد استحاله فرهنگى در اصفهان آغاز کرد. همکارى و مساعدت‏هاى مصرانه کارشناسان امریکایى در کارگردانى و حتى اجراى فرایند فرهنگى مورد نظر در اصفهان، چشم‏گیر و مؤثر بوده است.

مسجد مکانی برای عبادت جمعی است. سابقه ساخت آن به خانه پیامبر بازمی‌گردد این مکان با کارکردهای خاص خود باعث شد تا مسجد به عنوان نمادی از آن ویژگی‌ها در اذهان مسلمانان جای گیرد. بعد از پیامبر ساختار ساده این مکان همراه با مواجهه مسلمانان با فرهنگ‌ها و معماری ممالک دیگر دستخوش تغییر شد. آنها با کمک هنر معماری سعی کردند تا پیامهای معنوی دین خود را در قالب مسجد به شکل بصری بیان کنند با وجود بهره‌گیری از عناصر معماری ممالک دیگر اعتقاد به تأثیر اسلام بر همه عرصه‌های زندگی معماری را هم در برگرفت و با ارایه اصول و معیارهای اصلی بر شکل بنای مسجد تاثیر گذاشت. این تاثیر با روش‌های گوناگونی قابل پیگیری است. پژوهشگران بسیاری این تأثیر را از طریق سنت، عرفان و اشراق مورد بررسی قرار داده‌اند اما تحقیق جدی و مستقلی از طریق اصلی‌ترین منبع یعنی قران صورت نگرفته است. این پژوهش بر آن است تا تأثیر قرآن بر معماری مسجد را نشان دهد. این تأثیر با ارایه برخی از معیارهای فرازمانی و فرامکانی، در قالب عناصر قرآنی بیان می‌گردد امکان این تأثیر از طریق ارتباط میان قرآن و معماری اسلامی بررسی می‌شود این ارتباط از طریق تناظر کتاب تکوین و قرآن از یک سو و کتاب تکوین و معماری از سوی دیگر شکل می‌گیرد تناظر میان کتاب تکوین و کتاب تدوین از طریق تناظر میان برخی از واژه‌های کلیدی آن دو و تناظر میان عناصر کتاب تکوینو معماری اسلامی در روندی پدیدارشناختی برقرار می‌شود. با حذف کتاب تکوین به عنوان واسط در این ارتباط، ارتباط میان قرآن و معماری اسلامی شکل می‌گیرد. اما این ارتباط به صورت جزیی‌تر با تناظر میان عناصر این دونظام مشخص می‌شود این عناصر در معماری عبارتند از: مفهوم، فضا، مکان، رنگ، سازه و فرم که متناظر با درون‌مایه، فضا، زمینه متن، رنگ، ساختار و بافتار در قرآن هستند.

اساس این پژوهش بر طرح این پرسش مهم مبتنی است که مدارس دینی اصفهان در عصر صفویه چه تأثیری در گسترش و تثبیت تشیع در ایران داشته است ؟ چنان که می دانیم سیاست مذهبی سلسله صفویه بر محور رسمیت بخشی و تقویت مذهب تشیع در ایران استوار بود. تحقق این امر مستلزم به کارگیری ابزارها ، راهکارها و شیوه های مناسبی بود که هدف نهایی آن می بایست تغییر وضعیت مذهبی جامعه ازتسنن به تشیع ، تثبیت و نهادینه شدن آن در همه ی عرصه های زندگی باشد.با طرح این سیاست که حضور عالمان شیعی را برای تعیین مبانی فقهی حکومت و ترویج و تبلیغ مذهب شیعه در بستر جامعه و عرصه ی زندگی مردم ، ضروری نمود مدارس دینی به عنوان پایگاه فعالیت عالمان و مرکز نشر مبانی اندیشه ای و هدایت فعالیت های فکری و تبلیغی مورد توجه حکومت صفوی قرار گرفت . در نتیجه مدرسه سازی رشد چشمگیری را درشهرهای مختلف و به ویژه اصفهان در عصر شاه عباس اول و جانشینان او پیدا کرد. این مدارس نقش مهمی را در عرصه ی تولید اندیشه ، ترویج و تثبیت تشیع در جامعه ، پرورش عالمان صاحب نام ، ایفا کرده و به مراکزی برای مقابله با اندیشه های مخالف ، بدعت گرا و بد دینیوحتی روشنگری در برابر فعالیت های میسیونرهای مسیحی ، تبدیل شدند .یافته های این پژوهش در این نکته است که مدارس مذهبی اصفهان از عوامل عمده ی ترویج اندیشه های شیعی و ظهور و بروز تحولات مهم فکری و فقهی در ایران عصر صفوی بوده اند و کارکرد آنها در حوزه ی اندیشه سازی ، رشد کلام و فقه و معارف شیعی ، تربیت عالمان دین و مقابله با اندیشه های معارض بوده است . شکل گیری این مدارس همچنین به نوعی همکاری دو جانبه نهاد مذهبی و نهاد سیاسی است که این تعامل حوزه ی دین و سیاست از یک سو به گسترش مدارس دینی این دوره انجامید و از سوی دیگر در تثبیت پایه های حکومت صفویه موثر افتاد .

این موضوع پایان‌نامه تحت عنوان "مجمع جهانی اهل بیت علیهم‌السلام و رسیدگی به امور طلاب " انتخاب گردیده است . این عنوان برگرفته است از آیه شریفه " انما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل‌البیت و یطهرکم تطهیرا" و حدیث مشهور ثقلین از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم "انی تارک فیکم‌الثقلین، کتاب‌الله و عترتی اهل بیتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا" که مورد تائید شیعه و سنی است . ضرورت در نظر گرفتن این سایت در مجموعه زینبیه اصفهان در واقع شرایط مناسبی از جهت خصوصیات فیزیکی سایت و هماهنگی آن با امامزاده‌ای است که بتواند بعنوان بافت در این مجموعه تعریف شود.

مقاله حاضر نهمین گفت‌وگوی محمدعلی حسنی (داعی الاسلام) و یک مبلغ مسیحی ناشناس در اصفهانِ دوره قاجار است که بخش پایانی صحبت‌های ایشان به موضوع بشارت عهد عتیق در مورد امام حسین (ع) کشیده میشود. در ابتدای جلسه نماینده مسیحی پیشنهاد می‌کند راجع پیشگویی‌های عهد عتیق در مورد مسیح (ع) صحبت کنند، در این جهت وی به چهار فقره از کتاب اشعیا استناد می‌کند. داعی الاسلام با تکیه بر دانش زبان عبری، و اطلاع وسیعی که از مباحث تاریخی کتاب مقدس داشته است، ادعاهای طرف مقابل را، هم از منظر مباحث زبان‌شناختی و هم از بُعد تاریخی، مورد نقادی علمی قرار می‌دهد. و به طور خاص در مورد چهارم، مدّعی می‌شود این پیشگویی اشعیا با تاریخ امام حسین (ع) تطبیق بیشتری دارد.