جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از منظر عرفان ابن عربی، هستی - که همان حق است - در مراتب و مراحل مختلف با جلوه های متعددی خود را نمودار ساخته است. ویژگی هایی در آینه است که تامل در آن ها بستر مناسبی برای تفسیر پدیداری حق و خلق فراهم نموده است. در مکتب ابن عربی؛ از جهتی حق آینه ای است که جلوه هایی را نمودار ساخته است و نظاره آن جلوات همواره با اختفا آینه توام می باشد. خلق پدیدار شده نیز چیزی جز تصویر آینه ای حق نمی باشد. مقاله ذیل پژوهشی است که استفاده از «آینه» در مکتب ابن عربی را به عنوان الگویی برای تفسیر و تبیین هستی مورد بررسی قرار داده است.

زندگی انسان به وسیله زمان محدود می شود. انسان با نگاه کردن به خود متوجه این حقیقت می شود که حیات دارد؛ آن گاه آگاه می شود که زمان وجود دارد و این زمان در تمام تار و پودش نفوذ کرده است. زمان با محدود کردن وجود ظهور خود را اعلام می دارد. رابطه انسان با زمان همیشه رابطه ای ظریف و حساس است: وقتی انسان جوان است یک رابطه دوستی و همکاری بین او و زمان برقرار است؛ اما با گذر زمان، این رابطه دوستی تبدیل به رابطه غالب از طرف زمان؛ و رابطه مغلوب (احساس ترس، اضطراب، ناامیدی، غم زمان از دست رفته و شورش) از طرف انسان می شود. انسان زخم خورده از زمان سعی می کند شرایط انسان بودنش را تحلیل نماید و بتواند معنایی برای وجودش پیدا کند. اگر هم انسان نتواند این مشکل را برطرف کند، آن وقت نوبت به نویسندگان و شاعران، این پیام آوران خوشبختی و بدبختی انسان ها، این سخن گویان زمان خود و پیشینیان خواهد رسید تا بتوانند این ماموریت را به اتمام برسانند. پس زمان در ادبیات جایگاه ویژه دارد و زمان برای شاعران سرچشمه الهام و تخیل است. به همین خاطر، در این مقاله سعی می شود درونمایه زمان را در تخیل ویکتور هوگو شاعر و نویسنده فرانسوی مورد بررسی قرار دهیم. هدف این مقاله پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا ویکتور هوگو با مفهوم زمان مساله دارد؟ و به طور کلی زمان به چه صوری در ذهن او ظاهر می شوند.

در این مقاله ابتدا موضوع مجسمه سازی در آیات و روایات به طور مختصر بررسی شده و سپس به ذکر اقوال فقها در دو قسمت پرداخته شده است. در قسمت اول نظر فقهای شیعه که به پنج قول محدود می شود، ذکر شده است که عبارتند از:1- حرمت مطلق تصویر (اعم از حیوان و غیرحیوان، مجسمه و نقاشی). 2- عدم حرمت مطلق تصویر (اعم از حیوان و غیرحیوان، مجسمه و نقاشی).3- حرمت خصوص مجسمه اعم از حیوان و غیرحیوان.4- حرمت مجسمه و نقاشی خصوص حیوان.5- حرمت خصوص مجسمه حیوان فقط.در قسمت دوم اقوال مذاهب اربعه اهل سنت ذکر شده است. سپس به ادله فقهای شیعه در مورد حرمت ساختن مجسمه حیوان پرداخته شده است. البته با توجه به عدم وجود دلیل قرآنی و عدم دلالت عقل بر حرمت «مجسمه سازی برای اغراض مفید»، قایلین بر حرمت فقط به اجماع و روایات تمسک نموده اند که هر دو دلیل مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. تمسک به اجماع با توجه به منتفی بودن اجماع محصل و قایل شدن برخی از بزرگان به جواز و نیز مدرکی بودن اجماع مردود شناخته شده است. قسمت اعظم مقاله به نقد و بررسی دلالت روایات مورد تمسک قایلین به حرمت، اختصاص یافته است. این روایات به پنج دسته تقسیم شده و به طور جداگانه از حیث سند و دلالت مورد رسیدگی قرار گرفته و با توجه به ضعف سندی برخی از آنها و ناتمام بودن دلالت بقیه، این طور نتیجه گیری شده است که این روایات تنها بر کراهت ساخت مجسمه جاندار (در آنجا که غرض عقلانی و مشروعی بر آن مترتب نبوده باشد) دلالت می کند.

زیباشناسی تصویر زن در نگارگری ایرانی، برآمده از جایگاه زن از منظر دین اسلام و از نگاه ادیبان و عارفان مسلمان است که منبع الهام هنرمندان نگارگر قرار گرفته است. سیمای زن در نگاره ها مبین توجه نگارگر به حقیقت زیبایی معنوی او و مبتنی بر توصیفات ادبی و عرفانی از اوست. این تصویر زیبا، گذشته از وجه ظاهری، کنایتی از معنای عرفانی این توصیفات نیز است، چنان که ترسیم چشم زیبا مصور مقام نظاره حق، و لب زیبا نشان دهنده مقام حکایت دل و بیان سر درون، با تمسک به گفت وگو یا تبسم است.این مقاله با بررسی اشعار فارسی و مصادیقی از آثار نگارگری اصیل ایران، زمینه مطالعه در چگونگی انطباق معیارهای زیبایی شناسانه نگارگران با تعاریف ادبی و عرفانی از وجود زن را فراهم می آورد و نشان می دهد که نگارگران چگونه درصدد بیان تصویری خصایص مطلوب در وجود زنان بر مبنای تفکر اسلامی جاری در ادبیات ایران بوده اند.

بر این پایه که یکی از ویژگی های زبان عرفان، هم چون زبان شعر و هنر، تصویر و تمثیل است؛ نیز بر این بنیاد که عرفان با اسطوره پیوندهایی دارد، در این گفتار پس از گزارش کوتاهی درباره زبان تمثیلی عرفان، نیز پیوند عرفان با اسطوره، بهره گیری عارف - شاعران از یک داستان اسطوره ای نشان داده است: داستان زال و رودابه. آن جای داستان که رودابه گیسوان بلند خویش را هم چون طنابی از بام فروهشت تا زال که - در پایین پشت درهای بسته مانده بود و راهی برای برشدن نداشت - به یاری زلف یار، خویش را به بالا برکشد. با آوردن نمونه هایی باز نموده ایم که شاعر - عارفان بر بنیاد این داستان، فروهشتن گیسو را رمز و نمادی آورده اند از مهر و لطف، و فیض و فضل فراگیر خداوند که هماره دست گیر بندگان است. نیز رمز و نماد همه شیوه ها و راه هایی که خداوند از روی مهر و بنده نوازی، پیش پای همه یا پاره ای از بندگان نهاده است. شیوه هایی هم چون: جذبه و کشش، دین و شریعت، عشق و طریقت، توبه و ...جز این ها و یکی دو نکته دیگر، در پایان به شیوه تطبیقی، به دو نمونه از گیسو فروهشتن در دو داستان دیگر اشارتی صورت گرفته است: داستان ایرانی دختر نارنج ترنج، و داستان فرنگی راپونزل، نیز داستان گیسو بریدن رابعه.

این مقاله برگرفته از پژوهشی در باب زیبایی شناسی کلام شیخ احمد غزالی (عارف قرن 5 و 6) در شاهکار عرفانی - ادبی او، «سوانح العشاق» می باشد. در این پژوهش برآنیم که نحوه بیان و انتقال مفاهیم عرفانی و عاشقانه شیخ را از رهگذر کلام شیوای او تحلیل کرده و نحوه سخن گفتن و تصویرهای شاعرانه وی را در این اثر تحلیل کنیم. بنابراین، پس از درآمدی موجز، دیدگاه شیخ را درباره مقوله زیبایی و زیبایی شناسی به اختصار بررسی کرده ایم. در خلال این بررسی است که دامنه سخن به «زیبایی شناسی عرفانی» کشیده می شود و تفاوت زبان اشارت و عبارت بیان می گردد. سرانجام برای نمایش زبان آوری شیخ احمد غزالی، تصویرآفرینی او در قالب های تشبیه، استعاره، کنایه، تشخیص و پارادوکس با ذکر نمونه هایی، معرفی شده است.

تابلوهای زیبای تشبیهی نهج البلاغه، از طرح های ابتکاری، رنگ آمیزی متنوع، وسعت و عمق بینش، مناظر پویا و پر تحرک، دقت و ظرافت، هماهنگی و تناسب شگفت آور، موسیقی سحرانگیز، وحدت و انسجام فوق العاده ای تشکیل شده که از خیالی قوی و عمیق و عاطفه ای جوشان و صادق و اندیشه ای غنی و خلاق سرچشمه گرفته است. از مهم ترین زوایای هنر امام (ع) در استفاده از تشبیه این است که ایشان مفاهیم مهم و اندرزهای انسانی را با استفاده از تشبیه در اختیار درک و فهم مخاطب قرار می دهد. قرآن کریم، اهل بیت، اسلام، دنیا و متعلقاتش، تقوا و طاعت الهی، موضوعاتی هستند که بیشترین تشبیهات را به خود اختصاص داده اند. هنر و ادبیات امام (ع) و از جمله تصاویر ادبی وی برای خود هنر و ادبیات نیست و همه وجود ایشان در خدمت انسان سازی، هدایت گری و ارشاد و نجات مردم است.

واژه یونانی آیکون و معادل لاتین آن یعنی ایماژ دال بر نحوه ای از «شباهت» است. در فلسفه افلاطون این واژه مبین شباهت نمود با الگو است. بر اساس تحلیل معناشناختی این واژه که همبسته معنایی ایده است، می توان در آن از عناصری همچون ادراک، تخیل، شباهت، تصویر،محاکات سراغ گرفت یعنی قابل تقلیل به شکل یا تصویر حسی صرف نیست چرا که از پشتوانه ای ادراکی، فکری و فرهنگی (نمادین) برخوردار است که امکان دخل و تصرف آزاد را از آن دور می سازد. فرایند ایجاد آیکون یا ایماژ، نسبت خاص آن را با تخیل یا صورتهای خاص خیالی که از پشتوانه ای معنایی (نمادین) برخوردارند، نشان می دهد. بدین ترتیب آیکون را نمی توان به مثابه تصویری صرفا حسی یا عکس لحاظ کرد چرا که آیکون، آیکون یک نماد است که در ارتباط با یک نماد می تواند نقش خود را به صورت مرئی ایفاء کند.هدف از این مقاله آن است با روشی تحلیلی (تحلیل معنا شناختی ) به پیوستگی آیکون (نماد تصویری، شکلواره) با نماد بپردازد و به این پرسش اصلی پاسخ دهد که بر اساس ریشه شناسی معنایی آیکون (با اتخاذ رویکرد فلسفی)، کدام تلقی از آیکون، نشانگر هویت آن است؟

سبک شناسی (أسلوبیة) در اصطلاح علمی است در حوزة زبان شناسی و ادبیات که موضوع آن بررسی شیوه های گوناگون بیانی در آثار ادبی است. نهج البلاغه از جمله متونی است که شیوه های ادبی به کار برده شده در آن مطابق با مقتضای حال است. بنابراین با بررسی سبک شناسی نهج البلاغه می توان به معرفی الگویی مناسب در نوشتار ادبی، که راه گشای نویسندگان باشد، دست یافت. مقالة حاضر به بررسی سبک شناسی بیانات امام علی (ع) دربارة «نکوهش» پرداخته است. دلیل انتخاب نکوهش ها این است که نکوهش علاوه بر اهمیت تربیتی، از نظر بلاغی، شکل ها و اسلوب های خاصی از سخن را اقتضا می کند، که در دیگر اغراض سخن کم تر دیده می شود؛ زیرا در نکوهش سخن باید به گونه ای ایراد گردد که با جلوه ای نیکو در جان مخاطب نفوذ کند و تأثیرگذار واقع شود. بنابراین هدف از این پژوهش دست یابی به سبک امام (ع) در بیان نکوهش هاست. برای دست یابی به این هدف، مقالة حاضر ابتدا به بیان معانی لغوی و اصطلاحی سبک شناسی به عنوان پدیده ای زبان شناختی پرداخته است و سپس بر اساس پنج مسئلة مطرح در سبک شناسی (گزینش واژگان ، نظم ، آهنگ ، گسترش و تصویر) بررسی ادبی تفسیری بیانات امام (ع) را پی می گیرد. روش و منهج این جستار توصیفی تحلیلی است و با شیوة مطالعة کتاب خانه ای انجام شده است.

فلسفه تلویزیون را می ‌توان در بستر فلسفه رسانه فهم کرد و برداشت از فلسفه تلویزیون در ساحت ‌ها و ابعاد گوناگونی که فلسفه رسانه بدان تقسیم ‌بندی می ‌گردد و متفکران بدان پرداخته ‌اند، قابل بررسی است. از دیگر سوی، فلسفه تلویزیون هم از منظر فنی و هم از منظر قالب ‌های آن قابل بررسی است و لذا می ‌توان در سه بخش تصویر، واقعه و سریال ابعاد آن را مورد مطالعه قرار داد. تلویزیون با توجه به سازمان ‌بندی و شیوه عمل مختص به خود، تفکر و تجربه‌ ای را تولید می ‌کند، تلویزیون در اصل شکلی مختص به خود از تفکر و تجربه است که با عنایت به آن نه تنها جنبه فنی تلویزیون فراموش نمی ‌شود، بلکه بر آن تاکید و تمرکز نیز می ‌شود. تلویزیون عضو ماشینی زندگی انسان است که به فنی شدن و تکنیکی شدن تفکر می‌ انجامد. تلویزیون رسانه ‌ای است که ادراکی جهانی را برای انسان میسر می ‌سازد. در این نوشتار فلسفه تلویزیون در سه بخش و با در نظر گرفتن سه برداشت از فلسفه رسانه بررسی می ‌شود.