جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الامامه و السیاسه» یکی از قدیمیترین و موثقترین آثار نوشته شده به زبان عربی است. این کتاب بخشهایی از آن را در تاریخ طبری و کامل ابن اثیر می توان دید. کتاب‌ پس‌ از خطبه‌ ، با ذکر فضایل‌ دو خلیفه نخست‌ آغاز می‌شود، سپس‌ به‌ مسأله سقیفه‌ و خلافت‌ ابوبکر می‌پردازد، اما به‌ طور کلی‌، اخبار و روایات‌ مربوط به‌ دوره خلافت‌ ابوبکر و عمر بسیار مختصر و تنها با اشاره‌های گذرا آمده‌ است‌. مؤلف در این کتاب تنها به بیان رویدادها پرداخته است و تقریباً در هیچ جای کتاب - مثلاً آنجا که به موضوع جانشینی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می پردازد - دست به داوری و قضاوت نزده است. نویسنده‌ از دوره خلافت‌ امیرالمؤمنین‌ علی‌ (علیه السلام) روایات‌ متعدد و مفصلی‌ آورده‌ است. مولف که فردی سنی ماجرای سقیفه و رویدادهای دوران امام علی (علیه السلام) را به آن خوبی به تصویر می کشد و در جای جای کتاب خود حق رابه جانب آن امام می دهد و حتی در یک مورد واژه «امام» را درباره امیر المومنین به کار می برد. البته در این مورد نیز باید توجه داشت که مؤلف از عالمان اهل سنت شمرده می شود و در بیان پاره ای از وقایع تاریخی راه احتیاط پیموده است و چنان که باید آنها را به تصویر نکشیده و از نقل پاره ای از حوادث خودداری ورزیده است. اما به یقین می توان گفت که وی از آن حوادث بی اطلاع نیست چرا که برخی از آن موارد را در کتاب «المعارف» آورده است. ذکر حوادث‌ مربوط به‌ ادوار خلفای بنی‌امیه‌ تا واپسین‌ ایشان‌، به‌ اختصار ادامه‌ می‌یابد. موضوع‌ ظهور عباسیان‌ را مؤلف‌ با عنوان‌ «بدء الفتن‌ و الدولة العباسیه‌» آغاز کرده‌ است‌. در این‌ بخش‌ نیز همچون‌ بخش‌ نخست‌، مؤلف‌ به‌ اختصار، به‌ ذکر حوادث‌ دوران‌ حکومت‌ چند خلیفه نخست‌ عباسی‌ پرداخته‌ است‌ و در پایان‌ ذکر وقایع‌ خلافت‌ هارون‌الرشید می‌گوید که‌ در نقل‌ اخبار مربوط به‌ خلافت‌ عباسی‌، پس‌ از هارون‌الرشید، سودی نمی‌بیند، زیرا از این‌ پس‌ « زنادقة عراق‌ » بر خلافت‌ استیلا یافتند. با این‌همه‌، در کوتاه‌ترین‌ عبارات‌ از ماجرای جانشینی‌ مأمون‌ و جنگ‌ او با امین‌ بر سر خلافت‌ یاد کرده‌ است‌. جلد دوم مربوط به دوران خلافت یزید معلون تا دوره حکومت مامون عباسی می باشد

أخبار الدولة العباسية و فيه أخبار العباس و ولده، اثری است تاریخى از مؤلفى ناشناخته، احتمالاً مربوط به نیمه نخست سده 4ق، که به سبب داشتن اخبار دعوت عباسى، از اهمیت بسیاری برخوردار است. کتاب به زبان عربی نوشته شده و در سال 1971م، به کوشش عبدالعزیز دوری و عبدالجبار مطلبى در بغداد منتشر شده است. این اثر، بى‌گمان یکى از مهم‌ترین نوشته‌های برجای‌مانده از سده‌های نخستین هجری درباره عباسیان و به‌ویژه اخبار مربوط به دعوت عباسى است. مى‌توان گفت از زمان انتشار این کتاب، بسیاری از زوایای تاریک آن دوران روشن شده و محققان، جزئیات اخبار آن را بررسى کرده‌اند.

دولت عباسی که پیدایش خویش را مرهون بهره برداری زیرکانه از احساسات ضد اموی جامعه اسلامی و به ویژه دوستداران اهل بیت(ع) می دید، طراحی خاصی برای تثبیت حکومت و گسترش سیطره بر همه جغرافیای جهان اسلام در پیش گرفت. آنان در دوره اول حیات حکومتشان با استفاده از ابزارهای متعددی، همه گرایش های سیاسی و فکری پرطرفدار آن روز را به سمت خویش متمایل ساختند و از به کاربستن همه ابزارهای ممکن برای مشروعیت بخشی و تحکیم جایگاهشان دریغ نورزیدند. مجموعه اقدامات سیاسی، عقیدتی و فرهنگی ایشان در دوره شکل گیری و تثبیت، شبهاتی را پیرامون مساله امامت و حوزه های پیرامونی آن پدید آورد. این مقاله به بازخوانی ابزارهای عباسی در چالش آفرینی مسیر امامت شیعه برای نیل به اهدافشان پرداخته است.

در پژوهشی با عنوان «جریان‌شناسی کلامی- سیاسی» باید جریان‌هایی شناسایی شوند که هم‌، پشتوانه کلامی و هم، کنش سیاسی داشته و چشم به قدرت دوخته باشند. هر دوره‌ای را که برای تاریخ اسلام فرض بگیریم، می‌توان جریان‌های کلامی- سیاسی را در آن دوره رصد نمود. شناخت این جریان‌ها از آن رو که فضایی از شرایط سیاسی آن دوره را ترسیم می‌کنند، بسیار موجه است. تمرکز این نوشتار، بر مقطعی از تاریخ اسلام است که در آن به مدت بیست سال، امام رضا˜ هدایت معنوی و سیاسی جریان موسوم به شیعیان اثنا‌عشری را بر عهده داشتند. در حقیقت، بررسی کنش‌های سیاسی این جریان در کنار سایر جریان‌های آن روزگار که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: «جریان عباسی»، «جریان‌های علوی»، «جریان‌های نژادپرستانه» و «جریان خوارج»، فضای بازتری را در شناخت خاستگاه، بسترها، رویکردها و کنش‌های سیاسی هر یک از جریان‌های موجود می‌گشاید. این نوشتار خاستگاه، مبانی کلامی و عمل‌کرد سیاسی جریان‌های کلامی- سیاسی دوران امامت امام رضا˜ (183-203ق) را بررسی و تحلیل می‌نماید.