جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن‏سینا بر مبنای مفاهیم معقول و تقسیم­ناپذیری آن، برهانی براثبات تجرد نفس ارائه داده و این برهان مورد نقد و بررسی غزالی قرار گرفته است. غزالی در کتاب کیمیای سعادت برهانی را برای اثبات تجرد نفس عرضه می‏کند که با برهان ابن‏سینا متفاوت و بر مفهوم خدا و معرفت الهی مبتنی است. مفاهیم معقول که ابن‏سینا به انواع آن اشاره می‏کند، به نحو مطلق شامل هر نوع مفهوم معقولی می‏شود که قابلیت تقسیم عقلی و معنایی دارد؛ ولی قابلیت تقسیم کمی ندارد. غزالی معرفت الهی را که به دلیل بساطت و وحدت ذاتی نه قابل تقسیم عقلی و نه قابل تقسیم کمی است، جایگزین مفهوم معقول می‏کند. مقدمه دوم تقریر غزالی، یعنی محل صور معقول انقسام­ناپدیر است، با مقدمه دوم برهان ابن‏سینا یکی است. به همین دلیل اشکالاتی که غزالی بر این مقدمه وارد کرده است، بر تقریر او نیز وارد است. منحصر کردن صور معقول به معرفت الهی هرچند مسیر عقل و کشف را به هم نزدیک می‏کند؛ ولی مخاطبان خود را منحصر به گروه خاصی می‏کند، در حالی­که مخاطب ابن‏سینا عقل مشترک انسانی است.

در طول تاریخ تفکر، برهان و شهود دو روش دست‌یابی به حقیقت تلقی شده است. در این راستا آنچه در وهلۀ اول اندیشمندان را به فکر واداشته این است که کدامیک از این دو طریق معتبرتر و کاربردی‌تر است. بررسی این دو روش نشان می‌دهد که، گرچه هر یک از آن‌ها به تنهایی از مزایای خاصی برخوردار هستند، ولی در عین حال حصر‌نظر به یکی از دو روش برهان و شهود، در مسیر حقیقت‌یابی، چندان راهگشا نبوده، و توانایی حل بسیاری از معضلات فکری اندیشمندان را نداشته است. لذا تلفیق این دو روش مورد توجه برخی متفکران قرار گرفته است. در واقع این دسته از متفکران اسلامی، فلسفه‌ای شهودی را ابزار کار خود قرار داده‌اند، که از جملة آنان می‌توان به ملاصدرا اشاره نمود. پرسش پایه این جستار عبارت است از: چگونه شهود ملاصدرا با فلسفة او سازگار است؟ در این مقاله ضمن اشاره به پاره‌ای انتقادات در باب کاربرد شهود در فلسفه و پاسخ به آن‌ها با توجه به نظام حکمت صدرایی نشان خواهیم داد که صدرا توانست به نحوی از شهود در فلسفه استفاده نماید که نه تنها به حیثیت تعقلی فلسفه خدشه‌ای وارد نگردد، بلکه چنین کاربردی با تفکر فلسفی صدرایی کاملاً هماهنگ باشد.

چکیده: در این پایان‌نامه حقیقت ولایت تکوینی اولیای الهی از دیدگاه سه اندیشور معاصر علامه طباطبایی، شهید مطهری و آیت الله جوادی آملی مورد واکاوی قرار گرفته است، به همین منظور در ابتدا در سه فصل جداگانه مبانی نظری هر یک به تفصیل جمع‌آوری گردیده و بعد از تحلیل، دیدگاه‌ها مورد مقایسه و تطبیق قرار گرفته است. هر سه اندیشور مفهوم قرب را در معنای لغوی ولایت پذیرفته اند اما نوع نگرش به نحوه لحاظ قرب در بین ایشان متفاوت است؛ حقیقت ولایت از دیدگاه علامه، شهود باطن، از دیدگاه شهید مطهری تقرب به خداوند متعال و از دیدگاه آیت الله جوادی آملی تجلی صمدیت حضرت حق در وجود سالک است؛ که طبق نظر هر سه دانشمند این حقیقت در نهایت درجه خود، منجر به تصرف در عالم هستی می‌گردد. بنابراین با توجه به این که الگوی سلوکی هر یک بر اساس تصوری است که از حقیقت ولایت تکوینی دارند، سه الگوی سلوکی مختلف به فراخور دیدگاه هریک شاهد هستیم، الگوی جناب علامه معرفت محور، الگوی شهید مطهری عمل محور و الگوی آیت الله جوادی آملی بر هر دو محور معرفت و عمل استوار است. البته این به معنای این نیست که با پذیرش یکی منکر دیگری شده اند بلکه مقصود این است که تاکید و اهتمام بیشتری بر یکی دارند. اما پایان راه ولایت تکوینی از دیدگاه هر سه اندیشمند رسیدن به مقام قرب الهی است و عبد با رسیدن به این مقام به فنای ذاتی و صفاتی و فعلی می رسد و قدرت تصرف در عرصه هستی را پیدا می کند. کلید واژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬‌ها:ولایت تکوینی، ولایت تشریعی، شهود، قرب، تجلی