جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاملات در فلسفه اولی در مقام اثری سرنوشت‌ساز و مهم در تاریخ فلسفه، همواره از منظرهای مختلفی موردتوجه مفسران و شارحان فلسفه دکارت بوده است. در این رساله می‌کوشیم این اثر را با تمرکز بر بازتعریف دکارت از عقل و معنابخشی تازه به آن و نیز اعتباربخشی به این معنا از «تأمل نخست» تا «تأمل ششم» از نظر بگذرانیم. برای این‌کار، در مقدمه، آراء و نظریات دکارت‌شناسان برجسته را در مورد تأملات بررسی می‌کنیم و پیشینه‌ای از افکار دکارت را درباره جایگاه عقل و اهمیت آن، چه در آثار دکارت و چه در زندگی او می‌آوریم. همچنین افکار موجود در زمانه دکارت را در ارتباط با مساله عقل و مباحث مربوط به آن به خصوص رویکرد ارسطوییان و مدرسیان بررسی خواهیم کرد. در فصل اول، مقدمات لازم در نظام فکری دکارت برای ورود به مباحث تأملات را مطرح می‌کنیم و به بحث روش و اهمیت آن چه در دوره دکارت و چه در نظام فلسفی او می‌پردازیم و به دنبال آن مباحث شهود و استنتاج، تحلیل و ترکیب، ماهیات بسیط و نورفطری یا نور عقل می‌آوریم و به اهمیت ریاضیات در اندیشه دکارت اشاره می‌کنیم. بقیه فصل‌های رساله مطابق با مباحث مطرح در تأملات انجام می‌شود. در فصل دوم، به بحث شک، اهمیت آن، مراحل شک در «تأمل نخست»، هدف از شک را می‌آوریم و نشان می‌دهیم هدف دکارت صرفا ردّ شکاکیت نیست و دکارت اعتبار عقل و اهمیت آن را از همان «تأمل نخست» می‌پذیرد. در فصل سوم اولین اصل یقینی دکارت یعنی کوگیتو را با تمرکز به دو جنبه عقل و اراده در آن بررسی می‌کنیم و اهمیت عقل را در گزاره کوگیتو نشان می‌دهیم. در همین فصل به اهمیت و جایگاه خداوند در نظام فلسفی دکارت و براهین اثبات وجود خدا می‌پردازیم و برهان وجودی و مساله دور دکارتی را نیز بررسی می‌کنیم و نشان می‌دهیم در نظام فکری دکارت، بحث خدا برای اعتباربخشی به عقل و رسیدن به معیار وضوح و تمایز و ادامه مسیر تأملات و بازسازی عالم خارجی اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد. در فصل چهارم به رابطه عقل و اراده و مساله خطا از وجوه گوناگون می‌پردازیم و نشان می‌دهیم که اراده‌ای از نوع تازه در این‌جا در برابر اراده مطرح در «تأمل نخست» ظهور می‌کند که معنای تازه‌ای به عقل می‌بخشد و به جایگاه عقل و اراده در اخلاق مدنظر دکارت نیز اشاره می‌کنیم. در فصل پنجم، جایگاه عقل در اثبات عالم خارج و اعتبار بخشی حواس توسط عقل را دنبال می‌کنیم و نشان می‌دهیم عالمی که دکارت اثبات می‌کند عالمی است برخلاف عالم حس‌بنیاد مدرسیان به این معنا که عقل با اعتباربخشی به حس آن را از نو پی می‌افکند. در این فصل اهمیت و جایگاه عقل را در مساله نفس و بدن و تمایز آنها از یکدیگر مطرح می‌کنیم و به بحث عقل در کنار دو قوه احساس و تخیل نیز می‌پردازیم. در همه این فصل‌ها، دیدگاه و نظریات مفسران و شارحان فلسفه دکارت را در موضوع فصل‌ها تا حد امکان بررسی می‌کنیم و می-کوشیم موضع خود را با تکیه بر آثار دکارت بیاوریم که در نهایت، همه آن‌ها را در بخش نتیجه خواهیم آورد.