جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الرسالة الوعائية، اثر احمد بن زین‎الدین احسایی، رساله‎ای است کوتاه و مختصر پیرامون ظروف سه‎گانه ابد، دهر و زمان که توسط صالح احمد دباب، تحقیق شده است. / کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب بدون تبویب و فصل‎بندی، در موضوعات و عناوین متعدد و مختلف، سامان‎دهی شده است./ نویسنده در این کتاب، به بحث پیرامون سه مقوله ابد، دهر و زمان پرداخته و آنها را ابتدا از دیدگاه عامه مردم و سپس از نظر متکلمین بررسی نموده و در نهایت، قول حق در این‎باره را که همان قول اهل‎بیت(ع) می‎باشد، بیان نموده است. / در مقدمه، زندگی‎نامه تقریبا مفصلی از نویسنده ذکر گردیده و به موضوع کتاب، اشاره شده است. / نویسنده در ابتدای کتاب، به این موضوع اشاره دارد که اوقات به قول مطلق در کلام عامه مردم، پنج بخش می‎باشد که عبارتند از: ازل، سرمد، ابد، دهر و زمان؛ اما در نزد متکلمین، سه مورد اول، ظرف زمان قدیم بوده و ازل اول است و ابد آخر و سرمد مابین این دو که نویسنده آن را قبول نداشته و آن را اشتباه می‎داند./ وی در ادامه، با ذکر روایاتی، از جمله خطبه 65 نهج‌البلاغه: «لَمْ تَسْبِقْ لَهُ حَالٌ حَالًا فَيكونَ أَوَّلًا قَبْلَ أَنْ يكونَ آخِراً وَ يكونَ ظَاهِراً قَبْلَ أَنْ يكونَ بَاطِناً» (خداوندى را که پیشى نجسته است صفتى یا حالى از او، صفت یا حالى دیگر را. بدین معنى، که اول باشد پیش‎تر از آنکه آخر باشد و آشکار باشد پیش‎تر از آنکه نهان باشد)، به بیان نظریه حق در مسئله، که همان نظر اهل‎بیت(ع) می‎باشد، پرداخته است و «ازل» را خود ذات صرف و خالص که همان خود «ابد» است، دانسته و در ادامه به توضیح اصطلاحاتی همچون: «سرمد»، «دهر»، «لوح محفوظ»، «طبقات لوح محفوظ»، «قضاء و قدر» و «عالم ذر»، «علم»، «مشیت»، «اراده»، «علم متقدم بر مشیت»، «بداء»، «شقاوت و سعادت» و... همت نهاده است./ نویسنده مطالب کتاب را با بیان تعداد فرشتگان حامل عرش و سر چهار عدد بودن آنها، با اشاره به آیه شریفه 40 سوره روم: اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يمِيتُكُمْ ثُمَّ يحْييكُمْ هَلْ مِنْ شُرَكَائِكُمْ مَنْ يفْعَلُ مِنْ ذٰلِكُمْ مِنْ شَي‎ءٍ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى عَمَّا يشْرِكُونَ (خدا همان کسى است که شما را آفرید، سپس به شما روزى بخشید، آنگاه شما را مى‎میراند و پس از آن زنده مى‎گرداند. آیا در میان شریکان شما کسى هست که کارى از این [قبیل] کند. منزه است او و برتر است از آنچه [با وى] شریک مى‎گردانند) و نیز معرفت حقیقت نور سبز، به پایان برده است.

اين مقاله كوشيده است تا با رويكردی تفسيری ـ روايی، برداشت های تفسيری علامه طباطبايی درباره لوح محفوظ و موارد مرتبط با آن مانند خزائن الهی و برخی از وي‍ژگی های لوح محفوظ مانند اتصاف آن به حكيم بودن را مورد بررسی قرار دهد. به شهادت آيات و روايات، محفوظ بودن لوح، به معنای مصونيت حقيقت ماورايی قرآن از دستبرد و مس و شهود نامحرمان درگاه الهی است و به معنای محفوظ بودن آن از تغيير نيست. همچنين صفت «حکيم» در آيه 3 و 4 زخرف، به مرتبه لوح محفوظ ارتباطی ندارد، بلكه وصف همين قرآنی است كه به زبان عربی نازل گشته است و همچنين عبارت «مفاتح الغيب» كه در صدر آيه 59 انعام آمده است جمع مفتاح به معنای كليد بوده و ميان مفاتح الغيب در صدر آيه و كتاب مبين در ذيل آيه دوگانگی وجود ندارد، بلكه براساس شواهد قرآنی و روايی می توان صدر آيه را اجمال تفصيلی دانست كه در ذيل آن آمده است.