جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اهمیت وافر دین و دینداری برای جوامع بشری، لزوم بررسی های علمی در مورد جنبه های گوناگون این پدیده و تغییرات آن را روشن می سازد. این در حالی است که شرایط کنونی اجتماعی و فرهنگی جامعه ی در حال گذار ایران به گونه ای است که با از دست رفتن تسلط دین در برخی از زمینه ها و مورد پرسش قرار گرفتن آن، تغییرات دینداری و ایجاد طیف های مختلفی از انواع دینداری محتمل است. از جمله علل ایجاد چنین تغییراتی را می توان به تغییر در بعد شناختی افراد دانست و تفکر انتقادی به عنوان دستاورد مدرنیته و نظام آموزشی کنونی می تواند بسترساز ایجاد تحول در بعد شناختی افراد گردد. بنابراین این تحقیق به دنبال بررسی رابطه تفکر انتقادی و انواع دینداری در بین دانشجویان انجام گرفت. این پژوهش با استفاده از روش کمی پیمایش انجام شد. جامعه آماری این تحقیق را دانشجویان کارشناسی ارشد در حال تحصیل دانشگاه های دانشگاه الزهرا(س) و دانشگاه امام صادق(ع) و دانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیلی 93-1392با تعداد 10301 نفر تشکیل دادند که از طریق نمونه گیری متناسب با حجم دانشگاه تعداد 370 نفر که با فرمول کوکران محاسبه شد، به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفتند. چارچوب نظری این پژوهش را رهیافت جامعه شناسی معرفت برگر و لاکمن تشکیل داده است. این پژوهش با ابزار پرسشنامه و تحلیل داده های حاصل از آن با نرم افزار spss انجام شده است . نتایج حاکی از آن است که بین تفکرانتقادی و دینداری مبتنی بر ابعاد (به صورت جمع ابعاد) و دین‌داری باواسطه رابطه مثبت و معناداری وجود دارد وبین تفکر انتقادی و دینداری مناسک گرا رابطه معنادار و معکوس برقرار است. رابطه تفکر انتقادی با سایر انواع(باورگرا، تجربه گرا، سنتی، غیررسمی و ایدئولوژیک) معنادار نمی باشد.

شناخت و روش شناخت اجتماعی، از موضوعات مهم و اساسی در حوزه علوم اجتماعی است که در دوره‌های مختلف تاریخی ـ از گذشته تا کنون‌ـ رویکردهای مختلفی نسبت به آن وجود داشته است. روش‌شناسی بنیادین، گونه‌ای از روش‌شناسی‌ است که در مقابل روش‌شناسی کاربردی قرار دارد و انواع مختلف روش‌های اجتماعی را می‌توان در ذیل آن قرار داد. روش‌شناسی بنیادین مبتنی بر مبانی هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی است و به لحاظ بنیادین به بررسی روش‌‌های اجتماعی می‌پردازد. در علوم اجتماعی با سه روش‌ بنیادین پوزیتویسم، تفهمی و رئالیسم انتقادی‌ سر و کار داریم. هر یک از این روش‌ها از مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی خاص خویش بهره گرفته و در تقابل با یکدیگر قرار دارند. قرآن نیز ـ که محور اصلی در این رساله است ـ به واسطه برخورداری از مبادی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی ویژه خویش، از روش‌ بنیادین «رئالیسم توحیدی» بهره می‌گیرد. «رئالیسم توحیدی» یعنی واقع‌گرایی بر مبنای یک حقیقت واحد؛ یعنی خداوند. ویژگی‌های خاص اندیشه قرآن روش‌شناسی قرآنی را از مکاتب روش‌شناختی مدرن متمایز می‌سازد. قرآن هستی را دارای دو بعد مادی و معنوی دانسته و آن را یکپارچه و با محوریت خداوند حکیم متصور می‌سازد. همچنین به انسان نگاهی خاص و ارزشمند دارد و کمال نهایی وی را در میزان قرب الهی می‌داند. قرآن به تمامی ابزارهای حسی، عقلی و وحیانی مرجعیت می‌بخشد، اما مرجعیت آن‌ها را در چارچوب مبانی خویش می‌پذیرد. همه چیز در اندیشه قرآن بر محور ایمان به خداوند قرار می‌گیرد. بنابراین قرآن به دلیل برخورداری از چنین ویژگی‌های روش‌شناختی، واجد کلیه رویکردهای تبیینی و توصیفی، خرد و کلان، تجربی، تفهمی و انتقادی می‌گردد، اما آنها را در چارچوب توحید و مبتنی بر یک عقبه الهیاتی بازتعریف می‌کند. این ویژگی ممتاز روش‌شناسی قرآن است که روش‌های سکولار فاقد آن هستند و به دلیل چنین فقر معرفتی، با تکیه بر یک ابزار سایر ابزارها را نفی می‌نمایند. علاوه بر این روش‌شناسی قرآن به دلیل بهره‌گیری از ابزار وحی، قابلیت‌های افزون‌تری نسبت به روش‌های مدرن داراست؛ قابلیت فهم و درک عمیق‌تر و دست‌یابی به ضرورت‌های بیشتری در واقعیت اجتماعی.‌

انتخاب شیوه مناسب تبلیغی همواره از دغذغه های اصلی مبلغین دین بوده است با ظهور فناوری های نوین ارتباطی، این سوال ایجاد می شود که آیا با وجود رسانه های جدید، ادامه تبلیغ به شیوه سنتی کارآمد هست؟ یا بر مبلغین لازم است که سراغ شیوه های نوین رفته و با تبلیغ سنتی وداع نمایند. ما معتقدیم تبلیغ سنتی دین به دلیل برخورداری از ارتباط چهره به چهره و مستقیم همچنان بهترین شیوه تبلیغی محسوب می شود که بر پایه فرهنگ و ارزش های های موجود جامعه بوده و به دلیل ویژگی های منحصر به فرد آن در مقایسه با تبلیغ رسانه ای از اثرگذاری عمیق تر و ماندگارتر برخورداراست. در این تحقیق به روش تحلیلی توصیفی و با مراجعه به کتاب ها، پایان نامه ها و مقالاتی که ارتباط مستقیم با تبلیغ داشته اند و همچنین بهره گیری از متون جامعه شناسی، روانشناسی اجتماعی و ارتباطات که امکان بهره گیری از آن ها در جریان فعالیت تبلیغی فراهم بود؛ عمل نموده و همچنین با بهره گیری از مشاهدات عینی نگارنده که در طول چندین سال تجربه تبلیغی، و برای یافتن راهکارهای کارآمدتر نمودن و آسیب شناسی تبلیغ صورت گرفته است به تدوین تحقیق اهتمام نمودیم. در این تحقیق به دست آمد که تبلیغ سنتی دین به دلیل ویژگی ارتباطی چهره به چهره، تناسب بیشتری برای انتقال پیام های دینی داشته و اقتضائات رسانه ها، زمینه کمتری برای تبلیغ مستقیم فراهم می نماید.و این شیوه همچنان دارای کارکردهای فراوان در عرصه فردی، گروهی و سازمانی می باشد. با نگاهی دوباره به کارکردها و بایسته های این شیوه و آموزشی نمودن تبلیغ، زمینه بهره گیری از پتانسیل های عظیم آن در فعالیت های گروهی و جنبش های اجتماعی و همچنین مقابله با جنگ نرم دشمنان فراهم خواهد شد. بنابراین پیشنهاد می شود که حوزه های علمیه تمرکز اصلی خود را بر تبلیغ سنتی قرار داده و با ارائه آموزش های لازم به مبلغین و برنامه ریزی جامع جهت ایجاد جریان های فرهنگی در کشور که در نهایت به صیانت و تقویت ارزش های اصیل اسلامی منجر خواهد شد؛ اقدام نمایند.

جنبش‌های اسلامی اعم از سنی و شیعه، در طول قرون گذشته، در پی انحطاط داخلی و هجوم گسترده غرب به سرزمین‌های اسلامی، برای مبارزه با استعمارگران اروپایی که در پی تسلط بر سرزمین‌های اسلامی، و عزم بر نابودی شریعت اسلامی داشته‌اند، با هدف احیای دوبار? اسلام و تمدن اسلامی به وجود آمدند. این جنبش‌ها بر بازگشت به ارزش‌های اسلامی و احیای اسلام اصیل به عنوان تنها راه برون رفت از بحران‌های حادث شده تأکید می‌کنند. هدف از این پژوهش، شناسایی وجوه اشتراکات و مفرقات این جنبش‌ها در نحو? مواجهه با بحران‌های موجود در جهان اسلام، و بررسی تطبیقی دیدگاه‌های نظری و عملی آنها، در روند مبارزه با مشکلات و اصل بازگشت به اسلام و احیای ارزش‌ها و اجرای شریعت اسلامی، که اصلی مشترک بین این جنبش‌ها می‌باشد، است.

این پژوهش به دنبال آن است تا به بررسی تطبیقی کارکردهای اجتماعی دین از دیدگاه دورکیم و علامه طباطبایی بپردازد تا بدین وسیله وجوه اشتراک و افتراق دیدگاههای آنان رادر این زمینه نشان دهد. دورکیم و علامه طباطبایی با وجود اینکه دارای مبانی نظری متفاوتی هستند، اما هر دو برضرورت همیشگی دین و قوانین دینی در جامعه اذعان دارند.به اعتقاد دورکیم دین بر حسب نوع جوامع خصوصیات متفاوت پیدامیکند. ایشان برای دین دو بعد عقیدتی و مناسکی مطرحمی کند اما عنصر اصلی دین را بعد مناسکی آن می داند. آنچه که در تبیین کارکردی دورکیم از دین اهمیت دارد کارکردهای اجتماعی مناسک دینی است که عبارتند از :انضباط بخشی، وحدت بخشی، خوشبختی بخشی ، حیات بخشی و تقویت قوا . بر این اساس دورکیم کارکردهای دین را در بعد اجتماعی آن خلاصه می کند.اما علامه طباطبایی بر این باور است که دین در سه بعد عقیدتی ،اخلاقی و عملیدارای کارکردهای فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی است . از جمله کار کردهای اجتماعی دین از نظر ایشان می توانبه اصلاح جامعه، تنظیم زندگی اجتماعی، شکوفایی فرهنگ و تمدن و...اشاره کرد. به اعتقاد علامه (ره) تنها راهی که اجتماع انسانی را از تشتت و تفرقه نجات می‌دهد، دین است ؛ چرا که دین برای رفع و حل اختلاف جوامع بشری و ایجاد وحدت و همبستگی اجتماعی آمده است. بنابر این می‌توان گفت که علامه و دورکیم با وجود پیش فرض های متفاوت در بحث دین،بر نقش محوری دین در جامعه تأکید دارند و کارکردهای اجتماعی مشابهی را برای دین مطرح کرده‌اند. اما تبیین علامه(ره)از کارکردهای دین ناظر به همه ابعاد وجود انسان است که برخلاف دورکیم اولاًبا تقلیل گرایی همراه نیست. ثانیاً کارکردهای دین را در راستای سعادت و کمال انسان می‌داند و ثالثاً کارکردهای اجتماعی دین را نه تنها در ساختار جامعه بلکه در محتوای جامعه هم مطرح می‌کند.

چکیده:در ارتباطات میان‌فرهنگی که به‌عنوان فرایند مبادل? اندیشه‌ها، معانی و کالاهای فرهنگی میانمردمانی از فرهنگ‌های مختلف، تعریف شده است، توسل به الگویی ضروری می‌نماید که بتواند زندگی اجتماعی انسانها را برای رسیدن به مفاهیم مشترک و زندگی مسالمتآمیز همراه با احترام متقابل معرفی کند.در دنیای امروز که به عصر اطلاعات و ارتباطات شهرت یافته است، با عنایت به لزوم ارتباط ادیان توحیدی برای انسجامبخشی و وحدت هرچه بیشتر در مقابل دنیای سکولاریسم، شناخت و تبیین الگوی ارتباطی از منبع وحیانی (قرآن) میتواند در تعالی و ارتقاء روابط مومنین (اسلام) با سایر ادیان الهی حائزاهمیت باشد. در این تحقیقگردآوری مطالب بهصورت اسنادی و فیشبرداری و طبقه‌بندی صورت گرفته و همچنین با بهره‌گیری از روش توصیفی است.در این پژوهش با توجه به فاصل? نزدیک فرهنگی اسلام و مسیحیت، با بررسی بیش از 157 آیه از آیات قرآن که ناظر به ارتباط با مسیحیان است، شیوه‌های متعدد تعامل با پیروان این دین به‌دست آمد. یافتهها و نتایج تحقیق الگوی قرآنی در موضوع ارتباط میانفرهنگی اسلام و مسیحیت، حاکی از آن است که برای ارتباطی کارآمد و موثر با مسیحیت میبایست براساس کلم? توحید و نفی شرک رابطه برقرار نمود. قرآن کریم الگو و ملاک اصلی در ارتباط با مسیحیان را در یگانگی خداوند میداند و هرکجا که مسیحیان به این اصل نزدیک شدند با بشارت و احترام از ایشان یاد میکند و هرجا که از کلم? توحید فاصله گرفتند با هشدار و گاه تهدید و گاه نفرین و مباهله با آن‌ها برخورد میکند. براساس این الگو، قرآن کریم هفت شیوه و راهکار ارائه میدهد که هرکدام بهترتیب و پس از هم محقق میشود. این راه‌کارها عبارت است از: تایید برخی از مبانی مسیحیان، دعوت به وحدت، بشارت به مسیحیان حقیقی، هشدار و تهدید مسیحیان، دعوت به تفکر مسیحیان، بیان ویژگی های مسیحیان کافر و وعده عذاب، دستور به مباهله و جنگ با مسیحیان. واژگان کلیدی:ارتباطات میان فرهنگی، قرآن، اسلام، مسیحیت، الگو

ازآنجا که بررسی شیوه‌های ارتباطی پیامبراسلام «صلی الله علیه و آله» می‌تواند نوع تعامل را در تمام سطوح ارتباطی تنظیم نماید و ازطرفی موجب برقررای ارتباط مؤثر و نشر و گسترش دین مبین اسلام شود. از این رو این پژوهش تلاش دارد با بررسی حیات تبلیغی پیامبر اسلام «صلی الله علیه و آله» در دوران مکی با رویکردی ارتباطی به شیوه‌های ارتباطی پیامبر «صلی الله علیه و آله» بپردازد. برای دستیابی به این مهم از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است و از طریق مراجعه به منابع دست اول تاریخی و منابع روایی شیوه‌های ارتباطی پیامبر «صلی الله علیه و آله» و اصول حاکم بر آن را استخراج و به بررسی و نقد رویکردهای ارتباطی اندیشمندان ارتباطی پرداخته وحاصل این تلاش درباره اصول حاکم بر سطوح ارتباطی پیامبر اعظم «صلی الله علیه و آله» در دوران مکی عبارتند از: خوش خلقی، تساهل، جذابیت، تغافل ،همانندی و... در ارتباطات میان فردی و در ارتباطات گروهی:اصل اعتماد، تدریج، همدلی،خوشروئى... و اصول حاکم برارتباطات میان‌فرهنگی: مدارا، پایبندی به اصول و ارزش‌ها، احترام متقابل و اصل موعود گرایی. وشیوه‌های ارتباطی پیامبر اعظم «صلی الله علیه و آله» نیز عبارتند از: انگیزه‌بخش و جلب توجه مخاطب، بهره‌گیری از مشترکات بین فرستنده و گیرنده، اعتباربخشی ارتباط، بهره‌گیری از ابزارهای ارتباطی مورد توجه مخاطب، رسانه‌سازی، ارائه الگوی عملی، اعزام مبلغ، انعطاف‌پذیری در استفاده از شیوه‌های پیام‌رسانی. و در پایان پس از نقد و بررسی رویکردهای ارتباطی و مقایسه آن با شیوه‌های ارتباطی پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» روشن شدکه هیچ یک از رویکردهای ارتباطی نمی‌توانند شیوه‌های ارتباطی پیامبر «صلی الله علیه و آله» را بیان نمایند. بنابراین یک مدل پنجمی مطرح شد و آن را مدل دعوت نامیدیم که زیربنای آن نظریه توحید است ونظام ارتباطی بر پایه آن ساخته می‌شود، و آنچه نقش جهت‌دهی خطوط ارتباطی را در ارتباطات اسلامی دارد، ارتباط با خداست، در واقع ارتباط با خدا رکن همه ارتباطات است.