جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خانواده مهمترین نهاد اجتماعی در جوامع انسانی است که تکوین و پرورش شخصیت افراد در آن شکل می‌گیرد. علی‌رغم جایگاه مهم خانواده و زندگی زناشویی، داده‌های آماری حکایت از افزایش روزمره‌ی فروپاشی این پیوند انسانی دارد. شکی نیست که نگرش مذهبی می‌تواند در ارتباط زناشویی موثر باشد، زیرا مذهب شامل رهنمودهایی برای زندگی و ارائه‌دهنده‌ی سامانه‌ی باورها و ارزش‌ها است که این ویژگی‌ها می‌توانند زندگی زناشویی را متأثر سازند. بنابراین باتوجه به افزایش روزافزون آمار طلاق در ایران و به طور خاص در قم، و نیز با توجه به تأثیر دین بر زندگی خانوادگی، درصدد آن برآمدیم تا رابطه‌ی دینداری با نگرش زوجین به طلاق را در بین کارمندان دانشگاه‌های دولتی شهر قم، مورد بررسی قرار دهیم. از روش پیمایش جهت جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. نمونه 160 نفر از کارمندان دانشگاه‌های دولتی بوده‌اند که با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی بین کارمندان توزیع شده است.مهم‌ترین نتایج تحقیق حاکی از آن است که متغیرهای مستقل اصلی، با متغیر وابسته(نگرش به طلاق) رابطه‌ی معنادار دارند؛ به این صورت که با افزایش میزان دینداری و نیز با بالارفتن سطح کارکرد خانواده، نگرش به مطلوبیت طلاق در سطح پایین‌تر و با قوت یافتن گرایش‌های دینی، نگرش به مطلوبیت طلاق در سطح بالاتر قرار می‌گیرد. در بین متغیرهای زمینه‌ای، متغیر گرایش‌های دینی با مدت اقامت در قم رابطه‌ی معنادار و مستقیم و با متغیر میزان تحصیلات رابطه‌ی معنادار دارد. همچنین متغیر نگرش به طلاق از بین متغیرهای زمینه‌ای، با متغیر میزان درآمد رابطه‌ی معنادار و مستقیم دارد. در مجموع، نتایج نشان می‌دهد متغیرهای مستقل اصلی تحقیق تقریباً 27 درصد از واریانس نگرش به طلاق را تبین می‌کنند. از بین متغیرهای مستقل، متغیر میزان دینداری و از بین ابعاد متغیر میزان دینداری، بعد پیامدی بیشترین تأثیر را روی متغیر وابسته داشته‌است، به‌طوری‌که بعد پیامدی به‌تنهایی، حدوداً 25 درصد از واریانس نگرش به طلاق را تبیین می‌کنند.

اهمیت وافر دین و دینداری برای جوامع بشری، لزوم بررسی های علمی در مورد جنبه های گوناگون این پدیده و تغییرات آن را روشن می سازد. این در حالی است که شرایط کنونی اجتماعی و فرهنگی جامعه ی در حال گذار ایران به گونه ای است که با از دست رفتن تسلط دین در برخی از زمینه ها و مورد پرسش قرار گرفتن آن، تغییرات دینداری و ایجاد طیف های مختلفی از انواع دینداری محتمل است. از جمله علل ایجاد چنین تغییراتی را می توان به تغییر در بعد شناختی افراد دانست و تفکر انتقادی به عنوان دستاورد مدرنیته و نظام آموزشی کنونی می تواند بسترساز ایجاد تحول در بعد شناختی افراد گردد. بنابراین این تحقیق به دنبال بررسی رابطه تفکر انتقادی و انواع دینداری در بین دانشجویان انجام گرفت. این پژوهش با استفاده از روش کمی پیمایش انجام شد. جامعه آماری این تحقیق را دانشجویان کارشناسی ارشد در حال تحصیل دانشگاه های دانشگاه الزهرا(س) و دانشگاه امام صادق(ع) و دانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیلی 93-1392با تعداد 10301 نفر تشکیل دادند که از طریق نمونه گیری متناسب با حجم دانشگاه تعداد 370 نفر که با فرمول کوکران محاسبه شد، به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفتند. چارچوب نظری این پژوهش را رهیافت جامعه شناسی معرفت برگر و لاکمن تشکیل داده است. این پژوهش با ابزار پرسشنامه و تحلیل داده های حاصل از آن با نرم افزار spss انجام شده است . نتایج حاکی از آن است که بین تفکرانتقادی و دینداری مبتنی بر ابعاد (به صورت جمع ابعاد) و دین‌داری باواسطه رابطه مثبت و معناداری وجود دارد وبین تفکر انتقادی و دینداری مناسک گرا رابطه معنادار و معکوس برقرار است. رابطه تفکر انتقادی با سایر انواع(باورگرا، تجربه گرا، سنتی، غیررسمی و ایدئولوژیک) معنادار نمی باشد.

عباسیان از سال 132 ق. تا 656 ق. زمام خلافت جهان اسلام را بدست گرفتند. آنان با شعار طرفداری از اهل بیت علیهم السلام و یادآوری ظلم امویان نسبت به آنان، توانستند مردم را به خلافت فرد نامعلومی‌از خاندان پیامبر (ص)، دعوت کنند. آنان با دعوت سرّی خود که کاملاً حساب شده و محتاطانه بود، سرانجام موفق به تشکیل حکومت شدند.چون عباسیان از ابتدا همراه با علویان بودند و هر دو جزئی از بنی‌هاشم به حساب می‌آمدند، تا حدود سال 100 هجری اختلافی بین آنها نبود ولی رفته رفته با تشکیل حکومت، عباسیان رسماً قدرت را بدست گرفته و برای حفظ قدرت با نهایت بی رحمی‌به مقابله با علویان برخاستند. اما در طول چند قرن حکومت آنان، برخی از خلیفگان به تشیع متمایل شده و اقدامات مفیدی انجام دادند که باعث گسترش تشیع شد. به نظر می‌رسد برخی از آنان دارای تشیع محبتی، و برخی دارای تشیع معتزلی و حتی برخی دارای تشیع امامی‌بوده اند. البته برخی از آنان در باطن چندان گرایشی به تشیع نداشته اند ولی فضای موجود در جامعه به گونه ای بوده که برای حفظ حکومت خود اظهار تشیع می‌کردند که به آن تشیع سیاسی گفته می‌شود. اثبات گرایش شیعی خلفا و تعیین نوع آن از اهداف اصلی این پژوهش می‌باشد.

زهد و پارسایی، یکی از رفتارهای بشر برای پرهیز از دنیاطلبی و منفعت‌جویی است که در نزد بیشتر جوامع و ادیان الهی دیده‌می‌شود؛ امّا زهد و پرهیزکاری زهاد اسلامی در عین دارا بودن ویژگی مذکور، دارای شاکله‌های متفاوتی چون توجّه به دین و دست نکشیدن کامل از زندگی دنیاوی است. در برهه‌ه‌ای از تاریخ اسلام، به دلیل دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی و همچنین بینش زهد مداراسلامی، زاهدان و نسّاکانی قد علم کردند که مشی زندگی و آثار قلمی آنان نمونه و الگو بوده‌است. ابوالعتاهیه و ناصرخسرو، دو شاعر آشنا با تعالیم و آموزه‌های اسلامی هستند که هر کدام مدّتی از عمر خود را در اشتغال به نفسانیات تلف کرده و بعداً به دلایلی راه زهد را پیشه ساخته‌اند. در این پژوهش ضمن پرداختن به موضوع ادبیّات تطبیقی، به تبیین سرچشمه‌های زهد در جهان اسلام و سیر ورود این باور به ادب عربی و فارسی توجّه شده و سپس به شرح زندگی و بیان اشتراکات و افتراقات دو شاعر در زمینه‌هایی چون علل گرایش به زهد، زندگی سیاسی، مذهب، عقیده و... اشاره شده‌است. از آن‌جا که هدف این رساله، تطبیق مصادیق زهد است، بخش عمده‌ای از آن به بررسی اشتراک فکری ناصرخسرو با ابوالعتاهیه اختصاص دارد و در پایان هم فصلی به توضیح تفاوت‌های دو شاعر‌ با محور تفکّر و گرایش مذهبی پرداخته شده‌است. در دیوان ابوالعتاهیه و ناصرخسرو، مفاهیم زاهدانه‌ی منبعث از تعالیم دینی و قرآنی در راستای نفی دنیا، توجّه به دین و آخرت‌گرایی انعکاس یافته‌است، امّا پرهیز از دنیا و منفی انگاشتن آن در شعر ناصرخسرو دارای شدّت بیشتری است. ناصرخسرو به دلیل آشنایی با علوم متداول زمان و اصرار شدید برگرایش مذهبی، شعر را به شکل ابزاری در خدمت مفاهیم یاد شده در می‌آورد، در حالی‌که شعر ابوالعتاهیه چون از این خصیصه مبرّا است و در نتیجه ذوقی‌تر و احساسی‌تر به نظر می‌آید.

دین به عنوان یک مجموعه‌ای نظامند تمام ابعاد زندگی انسان را دربرگرفته و با حرکات و سکنات و افکار و اعمال انسان ارتباطی تنگاتنگ دارد به‌گونه‌ای که بیشتر اعمال و اندیشه‌های انسانی مرتبط با دین می‌شود. انسان نیز از نظر فطری گرایش به دین و دینداری دارد و گریزان بودن از دین جریانی برخلاف فطرت و طبیعت است. دین‌گریزی یا کنار گذاشتن اصول و فروع دین اغلب به دو دلیل به وجود می‌آید: عوامل درونی و عوامل بیرونی.عوامل درونی، انگیزه‌هایی هستند که ممکن است برای بی‌دینی و گرایش به الحاد به صورت ناخودآگاه در فرد وجود داشته‌باشد، هرچند خودش از تأثیر آن‌ها آگاه نباشد؛ مانند جهل و ناآگاهی، کبر و غرور و... .عوامل بیرونی، انگیزه‌هایی هستند که در بیرون و اجتماع وجود دارد؛ یعنی اوضاع و احوال اجتماعی نامطلوبی که در پاره‌ای جوامع پدید می‌آید و ممکن است متصدیان امور دینی نقشی در پیدایش یا گسترش آن‌ها داشته‌باشند؛ مانند رفتار نادرست برخی از متولیان دین. این رساله، این دو دسته از عوامل را بررسی می‌کند.نتایج بررسی‌ها نشان داد که علاوه بر خصلت‌های ناپسند درونی (تکبّر و غرور، تعصّب، لجاجت و...) که مانع روی‌آوردن انسان به دین و امور معنوی می‌گردد و آدمی را از متدیّن شدن به دین الهی بازمی‌دارد، رفتار و کردار ناپسند متولیان دین، ممکن است موجب تضعیف، تردید و دل‌زدگی انسان به باورها و ارزش‌های معنوی شوند و انسان‌هایی را که پایبند به دین و امور معنوی هستند، سست‌عقیده و بی‌ایمان سازند. به علاوه دین‌گریزی آثار و تبعاتی دارد که هم در دنیا و هم در آخرت گریبان‌گیر فرد می‌شود. این آثار و تبعات عبارتند از: کفر، احساس پوچی و سرگردانی، از دست دادن سلامت جسمی و روحی، از دست دادن پشتوانه‌ی اخلاقی و انسانیّت، یأس و ناامیدی و... .بنابراین برای جلوگیری از این آثار و تبعات، راهکارهایی جهت مقابله با عوامل و اسباب دین‌گریزی ارائه گردید و از آنجا که هرکدام از عوامل با عامل دیگر فرق دارد لذا راهکارهای مخصوص به خود را می‌طلبد. بنابراین سعی شده حتی‌المقدور برای همه‌ی عوامل راهکار ارائه گردد.

مبحث « علم کلام و اندیشه های کلامی » یکی از بحث های مهم عقیدتی و دینی است . آگاهی از اندیشه های کلامی به درک بهتر مفاهیم سروده ها و اندیشه های شاعران و نویسندگان کمک می کند . پژوهش حاضر به بررسی اندیشه های کلامی خاقانی به ویژه کلام اشعری در قصایدش می پردازد و می کوشد ضمن تبیین اندیشه های کلامی ، استفاده ی هنری خاقانی از این اندیشه ها را نیز بررسی نماید . روش پژوهش توصیفی است و داده ها با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا به شیوه ی کتابخانه ای و سند کاوی بررسی شده است . نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد که خاقانی ، تنها به استفاده ی هنری از مباحث کلامی پرداخته است و به هیچ روی، قصد آموزش این مباحث را ندارد .

هدف: هدف پژوهش حاضر آن است که مشخص کند کاربرانی که دارای گرایش مذهبی اسلامی قوی تری هستند، در کنکاشهای اینترنتی خود از مسائل غیر اخلاقی، غیر ارزشی و عواملی که موجب انحطاط آنها می شود، دوری می کنند. روش: روش تحقیق، زمینه یابی پیماشی (survey) است. یافته ها: یافته های پژوهش به طور کلی نشان می دهد کاربرانی که گرایش مذهبی اسلامی در آنها قوی تر است، در کنکاشهای اینترنتی بیشتر به مسائل اخلاقی و ارزشی توجه دارند. در مورد عامل (R1) عقاید و مناسک، میانگین افراد متاهل از مجرد بالاتر است. بین کاربران دارای رشته های تحصیلی مختلف در خصوص عوامل یاد شده بر اساس پرسشنامه گرایش مذهبی(R ، R1 ، R2)، تفاوت معنادار مشاهده نمی شود. بین کاربران گروههای سنی مختلف در خصوص عامل عقاید و مناسک (R1)، تفاوت معنادار است؛ ولی در خصوص دو عامل دیگر(R2 و R)؛ یعنی اخلاق و جهت گیری مذهبی اسلامی، تفاوت معناداری مشاهده نمی شود. نتیجه گیری: نهادینه کردن اخلاق اسلامی در کاربران، بهترین راهبردی است که می تواند آنها را از کنکاشهای اینترنتی غیر اخلاقی دور کند. همچنین می توان ابزارهایی را در جهت دورسازی کاربران از مسائل غیر اخلاقی و غیر ارزشی به کار گرفت؛ مثل طرح قوانین ویژه اینترنت، اخذ مجوز و تعهد مبتنی بر محتوا یا قرار دادن فیلترهایی در خصوص منع کاربران، چنان که کشورهای مختلف از آنها استفاده می کنند. اما هیچ راهکاری بهتر از تقویت مبانی ارزشی، اخلاقی و دینی و ایجاد خود کنترلی و خود ایمنی نیست.