جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تشیع که همزاد اسلام است ، در باب ادب نیز دارای سبک خاصی بود که ادب شیعه را پدید آورد و در باب انواع شعر، "رثا" بارزترین نمونه شعر متعهد شیعه است و در زمینه سابقه رثا در ادب عربی، رثا عالی‌ترین نمونه شعر عاطفی صادق‌ترین نوع شعر، دارای ویژگیهایی است که آنرا از دیگر انواع شعر مستقل ساخته‌است و به لحاظ محتوی به "ندب "، "تابین و عزا" تقسیم شده‌است . با ظهور اسلام و تحولی که در اندیشه اعراب پدید آمد و ادب آنان را متحول ساخت ، ارزشهای شعر رثایی نیز صبغهءالهی گرفت و پرداختن به ملاکهای ارزشی اسلام مورد توجه مرثیه‌سرایان قرار گرفت و تسلی و تعزیت شاعر، به تامل در سرنوشت انسانها و معاد سوق یاقت . در دوران حاکمیت امویان و پس از آنها عباسیان که شاعران دربار هم با سیاست بیداد و تعصبات قبیله‌ای و نژادی آنها همسو و همنوا بودند، شیعه با الهام از تعالیم ائمه اطهار (ع) و بهره‌گیری از جایگاه شعر و ادب در جامعه آن روزگار، از راه شعر و ادب ، به دفاع از حقانیت تشیع، باب "احتجاج" را بسوی ادب گشوده به تبلیغ معارف اهل‌بیت و ارشاد مردم همت گمارد و در باب انواع شعر ; رثای شیعه، بارزترین نوع شعر شیعه است که از عشق شاعر به اهل‌بیت (ع) و عاطفه حزن و غضب سرچشمه گرفته‌است و در پرتو ماتمسرایی بر شهیدان بیان اوضاع سیاسی اجتماعی و تصویر وقایع، به دفاع از اهل‌بیت (ع) برخاسته و تحریض مردم به انتقام از غاصبان را در نظر دارد و شعر رثایی را از ماتمسرایی صرف بیرون برده، پیام رسان شهیدان صدر اسلام گشته‌است ، و این ویژگیها موجب شد تا شعر رثایی شیعه، از مکتمات آن ایام شود و به جز اندکی که مبنای داوری ما در متون رثایی آن ایام است بدست ما نرسد. در این پژوهش به نتایجی دست یافتیم از جمله: - رثای شیعه، شعری است که مورد توجه و عنایت ائمه اطهار (ع) قرار میگرفت . - رثای شیعه، صادق‌ترین نوع شعر است که شاعر شیعی بدون هیچ چشمداشت مادی به آن پرداخته‌است . - تصویر وقایع و زنده نگهداشتن حماسه‌های حسینی محور مراثی شیعه را تشکیل میدهد. - مراثی شیعه، در بسیاری از مضامین با مراثی شاعران دیگر آن ایام متفاوت است . - تبلیغ مصارف تشیع، پاسداری از اصل ولایت و رهبری اهل‌بیت و ستیز با حاکمان غاصب اموی و عباسی از اهداف والای رثای شیعه در دو قرن آغازین هجری بود.

امام خمینی"قدس‌سره‌الشریف " یکی از شخصیتهای برجسته و متمایز عصر حاضر در بین تمامی رهبران جهان و اندیشمندان نهضتهای آزادیبخش و انقلابی است که دنیا در طی چند دهه گذشته پیش از انقلاب اسلامی بخود دیده است . او بود که مجد و عظمت و عزت دیرینه را به اسلام و کرامت و کیان غصب شده را به مسلمانان، آنهم پس از طی قرنها مظلومیت و استضعاف بازگرداند. از اینرو آن حضرت (ره) چه در دوران حیات پربرکت و سرشار از عشق و فداکاری و شهادت‌طلبی و ایثار و استقامت و جهاد در راه خدا و دوستی خاندان عصمت و طهارت (ع) و احیای ارزشهای دینی و مبارزه علیه مستکبران و ستمگران و چه بعد از رحلت ملکوتی خویش به نحوی از انحاء در ادبیات دنیای اسلام بخصوص ادبیات معاصر عرب بجا گذاشته‌اند بطوریکه شاعران معاصر عرب در حدود پنجاه‌هزار بیت شعر در وصف انقلاب و مدح و رثای امام(ره) با تاثر و تالم عمیق از ارتحال جانگداز و ملکوتی آن حضرت (ره) سروده و در آن به بیان ما فی‌الضمیر و عواطف پاک قلبی با بهره‌گیری از قریحه‌ها و مضمون آفرینیهای بکر و تازه آنهم در قالب مراثی پرداخته‌اند، که بی‌شک حاکی از تاثیرپذیری شاعران از اندیشه‌های متعالی و آرمانهای والای حضرت امام(ره) می‌باشد که با آفریدن نهضت رهایی بخش خود، پیام‌آور شکوفایی و احیای فرائض و سنن الهی اسلامی در تمام ابعاد جامعه‌اسلامی همچون تحرک بخشیدن به نهضتهای فکری و دینی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شد بهمین خاطر در حرکتهایی که امروزه در کشورهای اسلامی علیه ظلم و نژادپرستی و تبعیض و اشغال و تهاجم فرهنگی غرب و شرق صورت می‌گیرد باعث گردیده تا امام راحل، طلایه‌دار حقانیت و مظلومیت اسلام و مسلمانان بشمار آیند. این تحقیق، تلاشی است در جهت تبیین و باز شناخت حجم تاثیر قیام و پیامد رحلت ملکوتی امام(ره) بر جوامع عربی و ارزیابی موفقیت شاعران معاصر عرب در میان بعد خصوصیات و صفات برجسته آن حضرت (ره) و آشنایی با دید و نگرش آنان در این زمینه و نیز تحلیل و مطالعه در بعد رابطه قیام امام‌حسین(ع) و امام‌خمینی(ره) و فرهنگ پویای عاشورا و ادب مقاومت و انقلاب است که کوشش زیاد بعمل آمده تا با سیر و تفحص در لابلای سوگ سروده‌های شاعران معاصر عرب موارد قابل طرح بگونه روشن ارائه گردد.

رساله حاضر مشتمل است بر ترجمه فصل سوم کتاب با ارزش و محققانه / محاضرات تاریخ‌العرب / تالیف دکتر صالح احمدعلی / و تحقیقی کوتاه و مختصر در زمینه تاریخ و تاریخ نویسی که تحت عناوین ذیل موضوع را مورد بحث و بررسی قرار داده است : واژه تاریخ - تعریف تاریخ - پیدایش تاریخ نویسی در اسلام - سیره نویسی سیره نویسان، تاریخ نویسی و تاریخ نویسان، زندگی پیامبر و دعوت اسلامی در مکه - زندگی پیامبر اسلام (ص) پیش از بعثت - وحی - مبادی اولیه اسلام - ادله براهین قرآنی بر پیشرفت دعوت اسلامی - اولین مسلمانان - مقاومت مشرکان در برا دعوت اسلامی - مبارزه بر علیه مشرکان .

جبران خلیل جبران در اصل لبنانی بود اما بیشتر سالهای عمرش را در آمریکا و چندسالی را نیز در فرانسه گذراند. او دوازده ساله بود که به خاطر فقر اقتصادی به همراه خانواده‌اش مجبور به مهاجرت به امریکا شد. زندگی دوران کودکی او در کنار مسلمانان لبنان و بعد از آن کنار مسیحیان امریکا و یهودیان فرانسه اثری از این دینها در ذهن او باقی گذاشت . او به همه ادیان به دیده احترام می‌نگریست و خواهان تسامح دینی بود و از تعصب دینی بدش می‌آمد. جبران معتقد بود که دین حقیقی در سینه مردم جای دارد و به همین خاطر به کشیشانی که دین را وسیله‌ای برای تسلط بر دیگران قرار داده بودند، حمله کرد و در مقابل کشیشان نیز او را به کفر متهم کردند. بر خلاف دیگر مسیحیان که مسیح (ع) را انسانی ضعیف می‌دانند، جبران او را انسانی قوی می‌داند که به هنگام مرگ ابهت بسیاری داشت . جبران آثار زیادی به دو زبان عربی و انگلیسی دارد که (النبی : پیامبر)شاهکار او به حساب می آید. جبران پیشرفت خود را مدیون زنان است بخصوص مادر و خواهرش و ماری هاکسل زنی که هزینه تحصیل او در فرانسه را تامین نمود و کمک فراوانی در راه ترقی جبران کرد. جبران معتقد است که خدا در تمام هستی وجود دارد و برای پیداکردن او نباید به حل چیستان پرداخت بلکه خدا در اطراف ما وجود دارد. او به مسیح (ع) و پیامبر اسلام (ص) و علی (ع) به دیده احترام می‌نگرد. جبران در فلسفه خود از دانشمندان و ادبای مشرق‌زمین بخصوص مولوی تاثیر پذیرفته است .

جاحظ در فرازی از کتاب خود با ذکر قصص داستان سرایان توانسته است الهام‌بخش هنرمندان ما بوده و با جمع‌آوری اشعار و لغات و اقوال بسیار، مدارک معتبری را برای لغت‌نامه‌نویسهای ما فراهم سازد تا آنها را با مقوله‌ها و اصطلاحات دینی و اخلاقی و فلسفی و اسامی جغرافیائی آشناتر سازد. اصطلاحاتی که بیانگر احساسات و روحیات و مظاهر گوناگون حیات مردم آن دوره بوده و در طول زمان، زبان به زبان گشته و مذاق جان را در قلب اشعار و امثال دلپذیر شیرین نموده است . امثالی که همچون واعظی شیرین و مهربان، خوانندگان خود و افراد یک ملت را با لسانی ساده و بیانی دلچسب به فراگرفتن آداب و صفات پسندیده و فروگذاردن عادات و افعال نکوهیده دعوت کرده و افکار آنان را به بهترین وجه تهذیب و تعدیل می‌نماید. و در این رهگذر به شایستگی کلیدار خزائن الهی بوده و توانسته است با قلم سلیس خود تجلی بخش گفتاری چون "ان لله خزائن الحکمه و السنه الشعراء مفاتیحها" و "الشعراء امراء الکلام و تلامیذ الرحمن" باشد. و چه زیبا از این گنج مکنون پرده برداشته و با نگارش اشعار آنان بر صفحه تاریخ پیام آنان را به فراسوی عالم انتقال داده است . قافیه سنجان چو علم درکشندگنج دو عالم بقلم درکشندو براستی حد همین است سخندانی و زیبائی را. و در فراز دیگر از کتاب خود روزنه‌ای جدید از "سکوت و گفتار" باز نموده است . و با قلم فرسائی خودگوئی "سکوت " را قلعه‌ای برای مردم تصور می‌کند و "گفتار" را لغزش از آن قلعه، و بار دیگر گفتار را ترجمان دل و اندیشه میداند و "سکوت " را واماندگی و ناگفتاری زبان معرفی می‌کند. و در بخشی دیگر از "معلم" به عنوان شخصیتی محروم و ارتجاعی یاد می‌کند و بناگاه زبان توبه می‌گشاید و با ذکر معلمین صاحب نامی شروع به انتقاد افرادی می‌کند که از فهم و درک منصب تعلیم و تدریس غافل و ساهی بوده‌اند. و در آخرین فراز کتاب خود از "حجاج" و همگنان او یاد می‌کند و با ذکر اشعاری پرده از جنایات و اعمال تبه‌کارانه آنها برداشته و بداندیشی آیندگان را نسبت به آنها یادآور می‌شود.

غرض اصلی از پرسش ، طلب اخبار و آگاهی، برای رفع جهل و ناآگاهی است تا حدی که می‌توان تمدن و فرهنگ بشری راه دستاورد و نتیجه پاسخ به سئوالها و پرسشهای انان دانست . در حوزه ادبیات ، ادبیات بهترین زبان و وسیله برای انتقال مفاهیم و مقاصد مذهب می‌باشد اولا بدین سبب که مانند مذهب فطری است ، ثانیا به لحاظ این که ابزار و امکاناتی که از زبان ادبی برای ایجا بهترین ارتباط - بلاغت - در اختیار دین و مذهب می‌گذارد، هیچ زبان دیگری - علمی، فلسفه - نمی تواند فراهم کند، لذا خداوند متعال نیز زبان ادبی را با تمام شیوه‌ها و امکانات آن برگزیده است تا به اقتضای حال و مقام از بیشترین و بهترین تاثیر کلام - رسایی و بلاغت - استفاده کرده باشد. حال در این محدود اهمیت ویژه استفهام، به عنوان یکی از امکانات و توانائیهای کلام ادبی معلوم و هویدا است و حاصل سخن این که به قول "رابرت فراست " که در ادبیات "چیزی بگویند و ما چیزی دیگر بفهمیم" در بخش معانی و خصوصا استفهام، این سخن بسیار ارزنده و ملموس خواهد بود. این رساله پیرامون ادوات استفهامی و کاربرد آن در قرآن مجید است که در سه باب و به شرح زیر تنظیم شده است : -1 باب اول: که در این باب به تعریف استفهام و بیان ارکان و انواع آن و به ذکر نظریات علمای نحو و بلاغت ، درباره اودات استفهامی به طور تفصیل سخت به میان آمده است . -2 باب دوم: این باب شامل دو فصل می‌باشد، فصل اول، که در آن به ذکر معانی مجازی ادوات استفهامی از دیدگاه دانشمدان بلاغت و تفسیر، پرداختیم و فصل دوم که به بیان معانی مجازی آیات استفهامی در قرآن به ترتیب سوره‌های قرآنی، بسنده کردیم. -3 باب سوم: که در فصل اول آن، درباره کاربرد ادوات استفهامی در قرآن، و در فصل دوم درباره نکاتی پیرامون معانی مجازی استفهام پرداختیم.

چکیده ندارد.

سفیان بن مصعب عبدی کوفی از شعرای اهل بیت (ع) در قران دوم هجری است که تاریخ دقیق ولادت و وفات وی مشخص نیست . وی از اصحاب امام صادق (ع) بشمار می‌رود که به حضور آن حضرت می‌رسید و قصائدش را قرائت می‌نمود و امام (ع) نیز افراد خانواده‌اش را فرامی‌خواند تا به اشعار وی از پشت پرده گوش دهند. همراهی عبدی با امام (ع) تنها در انس و الفت با آن حضرت یا رفت و آمد به نزد ایشان خلاصه نمی‌شد بلکه وی نزد امام (ع) از مقام و منزلتی برخوردار بود که ناشی از مودت و ایمان خالصانه وی نسبت به اهل بیت (ع) بود به طوری که امام (ع) در مورد او می‌فرمایند: "ای شیعیان، شعر عبدی را به فرزندان خود تعلیم دهید چراکه وی در راه خداست " در عین حال برخی از علماء مانند ابن شهرآشوب تصور می‌کنند که این روایت در مورد علی بن حمادعدوی یا عبدی است و این اشتباهی است که آنها مرتکب شده‌اند چراکه علی‌بن حماد در قرن دوم زندگی می‌کرده‌اند. از سوی دیگر بنظر می‌رسد که وی خود را وقف اهل بیت (ع) نموده است چرا که تمامی اشعاری که از او بدست آمده در این راستاست . هنگامی که اشعارش را مورد مطالعه قرار می‌دهیم متوجه می‌شویم که وی آنها را به مدح اهل بیت (ع) بطور عموم و امام علی (ع) بطور خصوص و نیز رثاء امام حسین (ع) و سیره حضرت فاطمه (س) اختصاص داده است . همچنین قدرت شعری وی تاحدی بود که به محض شنیدن روایتی در فضائل اهل بیت (ع) آن را به نظم درمی‌آورد و از اینرو می‌بینیم که اقتباس در جای جای اشعارش به چشم می‌خورد به گونه‌ای که تعدادی از احادیث و آیات قرآنی را در قالب شعر درآورده است . نوشته‌ای که پیش روی خوانندگان گرامی است بررسی شرح حال شاعر و نقطه نظراتش در قبال اهل بیت (ع) می‌باشد و مشتمل بر مقدمه و دو باب و خاتمه است و باب اول به بحث پیرامون اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبی زمان شاعر می‌پردازد و باب دوم مشتمل بر زندگی شاعر و مدیحه‌های وی در مورد اهل بیت (ع) و نیز اشعاری که به آنها دست یافتم، می‌باشد.

از مهمترین ویژگیهای رثای اهل بیت در این دوره سیاسی بودن اغلب آنهااست . بطوریکه مرثیه سرایان در حین بیان حزن و اندوه خود در سوگ بزرگان‌دین، عشق و علاقه خود را نسبت به پیامبر و خاندان مبارک آن حضرت ، ونیز خشم و ناخشنودی خود را در برابر غاصبین خلافت اظهار می‌داشتند. 1 -اغلب قصاید رثایی معمولا با توصیف جاری شدن اشک از دیدگان و گریه‌زاری‌در مصبیت اهل بیت آغاز می‌شود. 2 - بیان مناقب و فضایل اهل بیت واشاره به قرابت آنان با پیامبر را در اغلب مرثیه‌ها ملاحظه می‌کنیم. 3 -وارد شدن معانی جدید شعری به تاثیر از اوضاع سیاسی این دوره 4 - اشاره‌به مساله خلافت و سفارش پیامبر مبنی بر دوستی عترت آن بزرگوار 5 - هجوو ذم بنی‌امیه و اهل کوفه و بازگویی ظلم و ستم بنی‌امیه در حق اهل بیت 6- طلب مغفرت و رحمت الهی بر شخص در گذشته که البته در مراثی عصرجاهلی هم به نحوی وجود داشته است . 7 - مرثیه‌هایی که در سوگ امام حسین‌آمده نسبت به دیگر مراثی از سوز و گداز بیشتری برخوردار است . 8 -اظهار تاسف و حسرت و پشیمانی گروه توابین در مرثیه‌های شعرای این دوره‌کاملا مشهود است . 9 - بیشتر مراثی اهل بیت در این دوره از نوع ندب یارثای عاطفی است .

از جمله علومی که دربین سایر علوم از فضیلت والایی برخوردار است علم مربوط به فهم معانی راستین کلام‌الهی است ; کلامی که تعالیم مقدس و اهداف و آرمانهای اصیل اسلامی و انسانی نشات گرفته از آن است و نزول آن سبب پیروزی و توفیق پیامبر (ص) عرب زمان درمیدان فصاحت عرب می‌باشد. قرآن کریم که به زبان عربی نازل گردیده، مسحون از الفاظ زیبا و معانی باریک و دقیق است و مطالعه آن هر سخنور و سخن سنج را به اعجاز وامی‌دارد. زبان عربی علاوه براینکه زبان دینی ماست بیش از چهارده قرن است که با زبان فارسی پیوند مستحکم دارد و ما برای فهم معانی کلام الهی و پی بردن به عمق اعجاز، همراه با ایجاز آن ناگزیر از تعلم زبان عربی و فراگرفتن علوم و فنون مربوط به آن هستیم . علوم و فنونی که تدبر و تعقل درآن مارا در تحقق آرمانهای ملکوتی و معنوی یاری خواهد داد. و انس و الفت و آشنائی ما را با کلام وحی دو چندان خواهد کرد. نشر و گسترش علوم‌اسلامی و فرهنگ قرآنی میسر نمی‌شود مگر بوسیله پرداختن به آثار بلاغی ادبی عربی و ترجمه آنها به زبان فارسی . و دراین امر مهم بسیاری از علما و فصحی و ادبای نکته سنج و سخنور گامهای موثری برداشته هریک به نوبه خود خدمات ارزنده‌ای ارائه داده‌اند. این همه پرداختن به علوم و آثار ادبی-بلاغی و تحقیق و ترجمه آنها حاکی از اهمیت زبان عربی است که کلام وحی بدان زبان نائل شده است . ازجمله علومی که ما را در فهم عمیق معانی نغز و پرمغز کلام خدا یاری می‌بخشد علم بلاغت و فصاحت است که علمای پیشین به تفحص و تعقل درآن پرداخته نسبت به ترویج آن درمیان ملل و اقوام گوناگون اقدام نموده‌اند. در دهه علمای اخیر خصوصا بعداز پیروزی انقلاب اسلامی که هدفش نشر و گسترش علوم اسلامی در سایه پیام‌های روشنگرانه و راهنمائیهای حکیمانه قرآن کریم است تالیف و ترجمه آثار و علوم قرآنی و بلاغی از زبان عربی به فارسی و بالعکس اهمیت بسزایی یافته است . لذا ترجمه متن از بلاغی عظیم و گرانقدر جواهرالبلاغه مرحوم سید احمد هاشمی (1978-1943 م)، ادیب و محقق و استاد فقیه جامع‌الازهر را که صاحب ده‌ها جلد کتاب گرانقدر در انواع مختلف علوم ادبی است و خود او در آغاز کتاب از آنها نام برده است . درمورد سلیقه مولف به‌اختصار می‌گویم که وی کتاب خود را با خطبه‌ای در ستایش خداوند عزوجل و پیامبر بزرگوار اسلام (ص) و صحابه آغاز کرده، به دنبال آن مقدمه‌ای در فصاحت و بلاغت آورده است سپس کتاب را در سه فن معانی و بیان و بدیع نگاشته و هر فنی را به بابها و فصل‌ها تقسیم نموده‌است و در هر فصلی بعداز تعریف و توضیح عناوین، شواهدی را از آیات قرآن کریم و احادیث و آثار منظوم و منثور شعرا و ادبای عرب ذکر کرده است . دراینجا لازم می‌بینم اشاره‌ای کوتاه به نحوه ترجمه کتاب داشته باشم . ترجمه کتاب ((جواهرالبلاغه)) از چاپ سوم 1368 متن عربی با رعایت امانت و صداقت ، بدون هیچگونه دخل و تصرفی صورت گرفته است . مواردی که لازم بود در پاورقی نوشته شود شماره‌گذاری شده، به صورت مجموعه‌ای درآخر هرباب تحت عنوان یادداشت‌ها و منابع و ماخذ آمده است .