جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عهده‌داری مسئولیت اقامه امر الهی، از وظایف دینی بشر است که موفقیت در آن، منوط به رعایت شرایط ویژه‌ای است که امام علی (ع) در حکمت 110 به مهم‌ترین آن‌ها اشاره داشته‌اند. پژوهش حاضر کوشیده است با روش تبیین این شروط و بررسی ثمرات پایبندی به آن‌ها در موفقیت اقامه‌کننده امر الهی و همچنین آسیب‌های ناشی از عدم پایبندی به آن‌ها در عدم توفیق فرد، نوشته حاضر را به شیوه تحلیلی-توصیفی ارائه دهد. امام علی (ع) اجتناب سه رذیله «مصانعه»، «مضارعه» و «مطامع نفسانی» را مهم‌ترین شروط موفقیت در اقامه امر الهی دانسته است که منجر به حصول فضیلت‌هایی نظیر شجاعت، عزت و استواری شده و زمینه اساسی موفقیت فرد را فراهم می‌سازد. عدم اجتناب از هر یک از رذایل و گرفتار شدن به آن‌ها، ناهنجاری‌های متعددی را در پی داشته و مانع موفقیت فرد می‌گردد؛ چراکه مصانعه؛ موجب ضعف و زبونی شده و شجاعت و صداقت را از بین می‌برد. مضارعه، موجب بی‌هویتی شده و ذلت و خضوع در مقابل باطل را در پی دارد و پیروی از مطامع نیز موجب بندگی طمع‌های شخصی شده و ایمان و استواری فرد را از بین می‌برد. پرهیز هم‌زمان از هر سه رذیله مذکور، منجر به روحیه شجاعت و آزادمنشی و قناعت شده و فرد را از زبونی، تعظیم و دست‌بوسی عوام و طمع به مال آن‌ها رهایی می‌بخشد.

در روایات شیعه دو دسته از روایات که ظاهری متعارض دارند یافت می‌شود: روایاتی که دال بر استفاده از قوه قهریه در حکومت اسلامی هستند و روایاتی که نشان از تسامح در دین دارند. مسئله این پژوهش کشف رابطه بین این دو دسته از روایات است. این پژوهش که به شیوه توصیفی تحلیلی و با رجوع به منابع کتابخانه‌ای انجام پذیرفته است ابتدا به بیان و دسته بندی دقیق هر دو دسته از روایات می‌پردازد. روایات دال بر استفاده از قوه قهریه در حکومت اسلامی در سه حوزه عقیده، رفتار و دفاع جای می‌گیرند. روایات تسامح در دین نیز در دو دسته تسامح در حکومت اسلامی و تسامح عام در دین دسته‌بندی می‌شوند. در ارزیابی روایات با توجه به معیار قدما در سنجش روایات، برای هر دو دسته از روایات شاهدی از قرآن وجود دارد که دال بر صحت محتوای هر دو دسته از روایات است و از این رو باید وجه جمعی برای روایات یافت. به نظر می‌رسد توجه به ظرفیت انسان‌ها که در روایات تسامح بیان شده است، نکته کلیدی در جمع این دو دسته از روایات است و دامنه استفاده از قوه قهریه در حکومت اسلامی را تعیین می-کند.