جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف رساله ی حاضر آن است تا به بررسی و نقد اشعار پروین اعتصامی که از بزرگ ترین شاعران ادبیات فارسی مخصوصاً در دوران معاصر است ، از حیث اخلاق و مسائل اخلاقی بپردازد و با توجه به این که تا کنون هیچ اثری که به بررسی و نقد این موضوع در کل دیوان پروین پرداخته باشدگرداوری نشده است ، نگارنده به تفحص و تحقیق ، شناسایی منابع و مآخذ ، فیش برداری ، تحلیل مطالب و دسته بندی آن ها پرداخته است تا موقعیت و جایگاه ممتاز این شاعر را در ادبیات تعلیمی بیشتر نمایان سازد و منبعی برای شناخت بیشتر این شاعر گران قدر معاصر فراهم آورد و در پایان این گونه نتیجه می گیرد که دیوان پروین اعتصامی اثری تعلیمی و طبق بررسی های انجام شده ، حاوی هفتاد و یک نکته ی اخلاقی است که سی و سه تای آن ها جزء ناپسندها و سی و هشت تای آن ها جزء پسندهای اخلاقی می باشد . پروین در بیان این مضامین – چه پسندها و چه ناپسندها - از کلام وحی و تعالیم اسلامی بهره گرفته و این نکات را با بسامدهای مختلف در دیوانش مطرح نموده است .

ارزش و ارزش‌گذاری رویه‌ای عمیق در مناسبات انسان با جهان خویش است. کل تاریخ بشری چنان بهحنای ارزشی رنگین شده که هر کنش و واکنش احساسی از جانب آدمی بدون تأثر از آن محال شده است. ارزش‌ها نه تنها یکی از عوامل شکل‌دهی به عادات و اخلاق بشری اند، بلکه در جوامع پیچیده‌ی امروزین تفهیم و تفاهم منظم در بین اعضا بدون این ویژگی غیرممکن شده است. حوزه‌ی بحث از ارزش‌ها در تمام علوم انسانی خصوصاً در فلسفه از اهمیت بسزایی برخوردار است. ارزش و ارزشداوری هسته‌ی چالشی و میدان زورآزمایی و نظریه‌پردازی فلاسفه خصوصاً فلاسفه اخلاق است. از میان فلاسفه اخلاق آن که بیش از همه در حوزه فرا اخلاق به دنبال مفاهیم ارزش و معنا در زندگی و فلسفه بوده است نیچه می‌باشد. وی که فیلسوف اگزیستانسیالیستی و نیای پست‌مدرن است به مانند دیگر فلاسفه وجودی شدیداً به عقل‌گرایی انتزاعی بی‌اعتقاد بود. از منظر وی حیات و زندگی به مثابه وضعیتی فیزیکی است که موجود زنده به مانند شرکت‌کننده نه تماشاگر در آن نمودار می‌شود. تعریف ارزش برای نیچه منفصل از تعریف موجود نیست زیرا زمانی که نیچه به تعریف ارزش و موجود می‌پردازد هر دو تعریف را در نظریه‌ی اراده‌ی معطوف به قدرت ترکیب می‌نماید. از نگاه وی موجود و زندگی از رهگذر ارزش داوری و اراده‌ی معطوف به قدرت است که معنا می‌یابند. زندگی از منظر وی یگانه ارزش و تنها منشأ ارزش‌ها است که باید اصل حیات و ارزش‌گذاری از بطن آن استخراج شود. نیچه روش تبارشناسی را به عنوان معیار سنجش ارزش خاستگاه و خاستگاه ارزش‌ها به کار می‌گیرد. وی در این روش برای بازبینی ارزش‌ها رو به بیرون داشته و خاستگاه ارزش‌ها را در تاریخ بشر و زبان وی جستجو می‌نماید . از منظر وی اخلاق و ارزش همیشه دارای رویه‌ای متکثر بوده است؛ زیرا اولاً از بدو تشکیل جامعه بشری همواره دوگونه اخلاق فروتباری و والاتباری در جامعه حکم‌فرما بوده است و ثانیاً ساحت نیازهای مادی و روانی متفاوت افراد و روش مفهوم پردازی متفاوت آن‌ها مهر تأییدی بر این دیدگاه بوده است. نیچه به مانند پست‌مدرن‌ها کثرت‌باوری را طریقه درست فلسفیدن می‌دانست، زیرا به زعم وی اولاً حقیقت مطلق در مفاهیم و شناخت مفهومی وجود نداشت و ثانیاً وی اخلاق‌پردازی‌های مطلقی را که رویدادها را ذیل مدل‌هایی قرار می‌دادند که فقط می‌بایست با آن انطباق داشته باشند به شدت مورد نقد قرار می‌داد. با توجه به همین رویکرد می‌توان وی را یک فیلسوف ضد عینیت‌گرا در باب اخلاق و ارزش‌ها معرفی کرد.

یکی از مسائل مهم مطرح در فلسفه اخلاق، سقط‌جنین است. حکم به روا بودن یا نبودن سقط‌جنین از منظر اخلاقی، پیامدهای بسیار مهم و حساسی خواهد داشت؛ کشته شدن مادر یا جنین، به دنیا آمدن کودکان عقب‌مانده ذهنی و جسمی، بچه‌دار شدن بچه‌ها و بسیاری شرایط ناگوار ممکن است در نتیجه تصمیم ما درباره اخلاقی بودن یا نبودن سقط‌جنین روی دهد. به همین دلیل بررسی اخلاقی دقیق و موشکافانه سقط‌جنین لازم و بسیار ضروری است. یکی از نظریه‌های موجود در فلسفه اخلاق، اخلاق مراقبت است که عشق، همدلی، مراقبت و توجه به دیگران را اساس اخلاق قرار داده است. ما در این رساله می‌کوشیم ضمن معرفی این نظریه اخلاقی، نشان دهیم متفکران برجسته آن، چه موضعی در قبال سقط‌جنین اتخاذ می‌کنند. کرول گیلیگان، ویرجینیا هلد، نل نادینگز، انت بَیر و مایکل اسلوت، از متفکران برجسته این نظریه هستند. در این پایان نامه به جهت بررسی آثار این نویسندگان از روش تحلیلی- توصیفی و کتابخانه‌ای بهره برده‌ایم و با نشان دادن استدلال‌های له و علیه سقط‌جنین در نهایت به این مطلب دست یافتیم که آنها با این ایده که زن حق دارد برای بدن خود تصمیم بگیرد و مختار است که به بارداری خود ادامه یا پایان دهد، موافق هستند. پژوهش ما نشان داد این متفکران تصمیم‌گیری درباره ادامه یا پایان دادن به بارداری را بر عهده مادر می‌گذارند و معتقدند چه مادر به بارداری ادامه دهد و چه خیر، در صورتی که دلایل اخلاقی قانع کننده برای خود داشته باشد، عمل اخلاقی انجام داده است؛ در نتیجه اخلاق مراقبت سقط‌جنینی را که مادر با استدلال‌های اخلاقی قانع‌کننده به آن دست بزند، اخلاقی و روا می‌داند.