جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر، شرحی معتبر از سیر تحول شیعه را به قلم یکی از ممتازترین مورخان اسلامی معاصر فراهم آورده و همزمان از بسیاری سوءتعبیرات و تصورات غلط رایج که بر بسیاری از برداشت‌ها سایه افکنده، ابهام‌زدایی کرده است. نویسنده ابتدا با ارجاع به یافته‌های گوناگون پراکنده در پژوهش‌های اخیر به توصیف مقطع شکل‌گیری شیعه پرداخته است که طی آن جمعیت‌ها و مکاتب فکری کثیری از مسلمین، به شرح و بسط تعالیم و معتقدات خود روی آورده بودند. فصول بعدی کتاب به تاریخ فرقه‌های مختلف شیعه، ازجمله شیعه اثنی عشری یا دوازده‌امامی، اسماعیلی، زیدی و نزاری اختصاص دارد که تقریباً کل جمعیت دویست‌میلیونی شیعیان جهان را تشکیل می‌دهند.

الموسوعة التاريخية للخلفاء الفاطميين اثر عارف تامر، نگاهی است اجمالی به تاریخ دویست و هفتاد ساله خلفای فاطمی در شمال افریقا و مصر تا بغداد و معرفی هریک از خلفای این سلسله که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. ازآنجایی‌که خلفای فاطمی، بر قسمت وسیعی از جهان اسلام و عرب در فترت تاریخی نسبتاً طولانی- در حدود دو قرن و نیم- حکومت می‌کرده‌اند، بررسی تاریخ آن‌ها دارای ویژگی خاصی بوده و لذا کتاب حاضر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در ده جلد، تنظیم شده است. هر جلد، به معرفی یکی از خلفای فاطمی، اختصاص یافته است. نویسنده در هر جلد، ابتدا به معرفی نام و تاریخ و مکان ولادت، مدت خلافت و زمان وفات اشاره نموده و سپس، ضمن بیان ویژگی‌ها و خصوصیات هر خلیفه، به بیان وقایع و حوادث مهم دوران خلافت وی پرداخته است. "جلد اول" به معرفی اولین خلیفه فاطمی و عبیدالله مهدی، اختصاص یافته است. در ابتدای این جلد، پس از ذکر نام خلفای ده‌گانه سلسه فاطمیه، نظرات مختلف در چگونگی انتساب خلفای فاطمیه به امام صادق (علیه السلام) مورد بررسی قرار گرفته است؛ لذا نویسنده ضمن اشاره به شجره‌نامه فرقه اسماعیلیه مستعلیه و نزاریه، به توضیح مختصری از این دو فرقه پرداخته است. در ادامه، ضمن اشاره به چگونگی قیام دولت عباسیان و بنای آن بر انقراض بنی‌امیه و تقسیم شیعه به اسماعیلیه و موسوی، به بیان وجه‌تسمیه فاطمیون به این نام پرداخته شده و سپس رابطه عبیدالله مهدی و قرامطه (قرامطه فرقه‌ای از اسماعیلیان است) و نیز رابطه وی با دولت عباسیان بررسی گردیده است. در ادامه، به بیان زندگی‌نامه عبیدالله مهدی، نخستین خلیفه فاطمی و بررسی شخصیت وی پرداخته شده است. وی در سال 259ق، در شهر «سلمیه» سوریه دیده به جهان گشود و در 36 سالگی، در سال 322ق، دار فانی را وداع گفته و در شهر «المهدیه» دفن گردید. وی مدت 25 سال، از سال 297 تا 322ق، حکومت نمود. از جمله خصائصی که برای وی ذکر شده، عبارت‌اند از اینکه وی بسیار سخنور بوده و قدرتی عجیب بر اقناع داشت و به خاطر داشتن هیبت و شکوه خاص، کلامش در مخاطب بسیار تأثیرگذار و مؤثر بود

«تاريخ الاسماعيلية»، تأليف عارف تامر، از جمله آثار مفصلى است كه تاريخ و عقايد و افكار فرقه اسماعيليه را مورد بررسى قرار داده است. كتاب در چهار جلد به زبان عربى نگارش شده است. نويسنده، هدف خود از نگارش اين اثر را تأليف دائرة المعارفى دانسته كه تمامى اطلاعات تاريخ اسماعيليه را در بر داشته باشد. در اين جلد تاريخ دولت نزاريه ذكر شده است. اين جلد از كتاب با معرفى «حسن بن صباح» آغاز شده است. وى كسى است كه دولت اسماعيليه «نزاريه» را در قلعه الموت بنيان نهاد. پس از الآمر بأحكام‌ الله، شئون دولت فاطمى به الحافظ كه از خانواده فاطمى بود، اما از نسل ائمه فاطمى نبود به عنوان وصى واگذار شد. در ادامه اين بخش، اسامى چهار وصى الآمر بأحكام‌ الله و پس از آن توضيحاتى درباره اسماعيليه مستعليه و داعيان آن و نيز اسماعيليه نزاريه ذكر شده است.

کتاب «تاریخ اسماعیلیان» اثری است که از تلفیق دو کتاب برنارد لوئیس مستشرق مشهور معاصر انگلیسی ترجمه و منتشر شده است. این دو کتاب یکی به پیدایش و خاستگاه اسماعیلیه و دیگری با عنوان فدائیان اسماعیلیه به تاریخ نزاریان پرداخته است. لویس در طی دوران مطالعه و تحقیق خود به موضوعات متنوعی پرداخته است. علاقه او در ابتدا به تاریخ اسلام در سده‌ های میانی و به ویژه جنبش‌ ها و حرکت‌ های مذهبی نظیر اسماعیلیه بود. سپس به خاورمیانه معاصر روی آورد و پس از آن تاریخ امپراتوری عثمانی را موضوع اصلی پژوهش‌ های خود قرار داد. در نهایت به این نتیجه رسید که این سه موضوع را از طريق بررسی تاریخ روابط اروپا و اسلام از اوایل عثمانی تا به امروز، با یکدیگر تلفیق کند.

هدف اصلی نویسنده در كتاب بررسی چگونگی وضعیت جامعه اسماعیلی پس از فتح ایران به دست مغولان در اواسط سده هفتم هجری/ سیزدهم میلادی است. مولف پس از ذكر خلاصه‌ ای از سیر تاریخی تكامل سازمان دعوت اسماعیلی، به بررسی نقش اساسی این سازمان در توانا ساختن اسماعیلیان ایران برای حراست از هویت مذهبی و همبستگی جامعه اسماعیلی در آن دوران دشوار، برآمده است. نویسنده در این كتاب، به بررسی آثار «نزاری قهستانی»، به‌ ویژه سفرنامه او اهتمام نموده كه شرح مسافرت شاعر از قهستان به ماوراء‌ النهر در حدود سال 678 ق/ 1280میلادی است، مولف بر آن است وجود سازمان دعوت و تداوم سنت اسماعیلی در ایران در دوران حكومت مغول را به اثبات برساند. در واقع موضوع دیگر كتاب همین بررسی و تجزیه و تحلیل زندگی و آثار منظوم این شاعر و جایگاه آن در تاریخ اسماعیلیان است كه بخش اصلی كتاب را به خود اختصاص داده است.