زیستکره زمین فارغ از مرزبندیهای سیاسی، دینی و زبانی نیازمند مراقبت ویژهای است. این مراقبت در سایه رعایت اصول اخلاقیِ مشترکِ جهانی تحقق میپذیرد که میتوان ت
... تحت عنوان اخلاق زمین (Earth Ethics) از آن یاد کرد. شاید، اصرار بر ارائه تعریف مشترک جهانی پیرامون رابطه انسان با خدا، خودش و دیگران ضرورتی نداشته باشد، اما سلامت و حفظ زیست کره نیازمند تعریفی مشترک از رابطه انسان با طبیعت است. بحران محیط زیست که در قرن اخیر چهره خود را آشکارتر ساخته است، موجب شده است علاوه بر بازنگری نحوه تعامل انسان با طبیعت در استفاده از علم و تکنولوژی، یک بازنگری کلی در همه ادیان و نحلههای فکری، دینی و اخلاقی در مورد جایگاه انسان در جهان و اخلاق زیستمحیطی صورتگیرد. شاید، بتوان مقاله لین وایت را بزرگترین محرک در این بازنگری در جهان مسیحیت دانست؛ بهگونهای که از سال تألیف این مقاله (1967) تا کنون، به اشکال گوناگون در موافقت و مخالفت آن سخن رفته است که تحت عنوان اخلاق زیستمحیطی (Environmental Ethics) که زیرشاخهای از فلسفه است، از آن یادمیشود. در جهان اسلام نیز شاهد شکلگیری تألیفات و تحقیقات وسیع در این زمینه هستیم؛ از آن جمله، میتوان از آثار سید حسین نصر، پرویز منظور، محقق داماد، خالد فضلان و جوادی آملی نام برد. در این مقاله بر آنیم تا ضمن بیان گزارشی از این تحقیقات، به این امر تصریح کنیم که بیآنکه لازم باشد برای حفظ محیط زیست به مکتب خاصی در غرب یا شرق رویآوریم، میتوانیم به جهانیهای مشترک در اخلاق زمین دست پیدا کنیم که از مکاتب و ادیان مختلف نشئت میگیرد. با شناخت و آموزش این اصول میتوان همزمان با حفظ محیط زیست، به توافقی جهانی در بخشی از اصول اخلاقی نیز نائل شد.
بیشتر