جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعتبار خبر علاوه بر عرصه فقه و احکام شرعی در دو عرصه دیگر نیز نیازمند تحقیق و بررسی است. یکی اعتبار خبر در امور اعتقادی و دیگری در امور حقیقی که تعبد به معنای تنجیز و تعذیر در آنها بی‌معنا ست. اگر چه مشهور عدم اعتبار خبر در اعتقادات است اما ادله حجیت خبر از جمله سیره عقلاء، شامل این دسته از اخبار نیز هستند و عدم اعتبار خبر در آنها ادعایی است که قابل اثبات نیست. در اموری که تعبد در آنها بی‌معنا ست حجیت خبر باید بر اساس آثار مترتب بر آنها مورد بررسی قرار بگیرد. بنابر مبنای جعل منجزیت و معذریت ادله حجیت خبر از شمول این دسته از روایات قاصرند اما بر مبنای جعل طریقیت، آثار قابل ترتب بر چنین اخباری عبارتند از اعتقاد، اخبار و اسناد. در این نوشته اثبات می‌شود که ادله حجیت خبر از اثبات لزوم اعتقاد به مفاد خبر ناتوان هستند و هم چنان که از جایگزینی خبر به جای علم در جواز اخبار از مضمون خبر ناتوانند اما با توجه به اینکه بنای عقلاء بر اسناد بر اساس خبر است، مضمون خبر به «مخبر عنه» مستند است.

در میان مکاتب کلامی شیعه، حله تأثیرگذارترین مدرسه کلامی در روش و آرای کلام معاصر شمرده می شود. این نوشتار به بررسی نقش «حدیث اعتقادی» در «استنباط کلامی مکتب حله» با تأکید بر شاخص ترین اندیشمندان تأثیرگذار در این مکتب، یعنی سیدبن طاووس، خواجه طوسی، ابن میثم بحرانی و علامی حلی پرداخته است. جریان های کلامی حله برخی نقل گرا و برخی عقل گرا و عده ای نیز به دنبال راهی میانه بودند. این جریان ها در شاخص های مختلف روشی، اختلافات مهمی داشتند. از روش های استنباطی جریان نقل گرا می توان به مواردی چون: طرد عقل بسندگی، حضور حداکثری نقل، اعتبار مضمونی و نه رجالی، فهم ترکیبی قرآن و حدیث اشاره نمود. از روش های استنباطی جریان عقل گرا نیز می توان مواردی مانند: مبناگروی عقلی، ساختارسازی در مقام تنظیم، توجه به بطون معنا و تاویل مخالف ملزومات عقل را برشمرد. جریان عقل گرای حله به ویژه روش علامه حلی، کلام امامیه را وارد مرحله جدیدی کرد که سیطره تأثیرگذاری آن تا زمان حاضر ادامه یافته است.

ابان ابن تغلب از اصحاب جلیل القدر امام باقر و امام صادق علیهم السلام است که منابع فرقین اورا به نیکویی ستوده اند. برآیند داده های تاریخی نشان می دهد که وی بیش از همه به فقه اهتمام داشته است. با این همه, نوشتار حاضر تلاش نموده با رویکردی تحلیلی نشان دهد که وی علاوه بر تفقه، در دانش کلام نیز تخصص داشته و به خوبی آن را به کار می بسته است؛ این مهم با بررسی اتکای او به منبع وحیانی در تبیین دقیق مبانی فکری شیعه و دفاع از آموزه های آن، توانمندی در پاسخ گویی به پرسش های شیعه و غیر آن، مواجهه صحیح با شبهات ، حجم زیادی از روایت های اعتقادی صورت می گیرد تا در انجام دغدغه های کلامی او را به نظاره بگذارد.