جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:پایان‌نامه‌ای که در دست داریم، تلاشی است در جهت بررسی تأثیرات کتاب اثولوجیایافلوطین (منسوب به ارسطو) بر حکمت الاشراق شیخ اشراق در بحث وجودشناسی، که حاصل این تلاش تنظیم پایان‌نامه‌ای در 6 فصل است که پس از بیان کلیات ابتدا در یک فصل مستقل مفاهیم مرتبط با وجودشناسی را بررسی می‌نماید سپس زندگی، منابع و آثار و نگاه کلی در حکیم مورد بحث یعنی افلوطین و سهروردی را تشریح می‌کند و سپس به معرفی دو کتاب موردنظر و تطبیق محورهای کلی بحث‌ وجودشناسی در آن دو می‌پردازد: روش کار به صورت تحقیقات کتابخانه‌ای انجام گرفته و درباره نتیجه به دست آمده می‌توان بطور خلاصه عنوان نمود که قطعاً سهروردی علاوه بر افلوطین از منابع دیگری نیز استفاده نموده است اما نمی‌توان منکر تأثیر اثولوجیا بر او بود هر چند شیخ اشراق کتاب اثولوجیا را از آن حکیم یونانی گمنام یا ارسطو می‌دانسته است و علاوه بر آن در این بررسی می‌توان دریافت نور حقیقت در تمامی قرون و اعصار توجه طالبان حقیقت را به خود جلب می‌نموده است و تفاوت و تضارب آراء آنها وابسته به شرایط مکان و زمان و حال افراد بوده و در اصل حقیقت نور واحدی است که تنها روزنه‌های تابش آن متفاوت است.

در این مقاله با تکیه بر تفکیکِ میانِ حوزه‌هایِ معرفتیِ وجودشناسی، خداشناسی و جهان‌شناسی، موضوعِ جمعِ نقیضین در اندیشه‌یِ ابوسعید خرّاز و ابن‌عربی تبیین می‌گردد. جمعِ اضداد در شناختِ خداوند در اندیشه‌یِ ابوسعید خرّاز و بسط و انتقالِ آن توسّطِ ابن‌عربی به جمعِ نقیضین که وی از آن به هو لا هو تعبیر کرده است، بنیادِ اساسیِ اندیشه‌یِ ابن‌عربی است، و هیچ حوزه‌ای از تاثیر آن خالی نیست، بلکه محوریّتی آن به گونه‌ای است که، موضوعِ هو لا هو از مقامِ ذات الهی آغاز گشته، در تمامیِ مراتبِ وجود، بسط می‌یابد. مهمترین جنبه‌یِ این اندیشه را می‌توان در مساله‌یِ خیال نزدِ ابن‌عربی یافت، چه آنجایی که از خیال برای شناختِ تشبیهیِ خداوند سخن می‌گوید و چه خیال به منزله‌یِ تناقضِ متحقّق در سه مرتبه‌یِ ماسوی الله، عالمِ میانیِ خیال و خیال به مثابه امری میانِ حس و عقلِ انسان صغیر؛ و همزمان قوه بشری خیال، که ذیلِ جهان‌شناسی ابن‌عربی بیان می‌گردد. بدونِ فهم خیال در اندیشه‌یِ ابن‌عربی نه به شناختِ خداوند می‌توان نائل شد و فهمِ محصّلی از وحدتِ وجودِ ابن‌عربی یافت و نه چیستیِ وجودِ عالم، به عنوانِ امرِ متناقضِ متحقّق در پرتو افکنده می‌شود.

نگارنده در این رساله می‌خواهد اثبات کند که عقل عملی محض، موجود است و بدین منظور تمام قوه‌ی عملی عقل را به نقادی می‌گذارد. به تصریح وی: "عقل عملی بدون هیچ‌گونه تبانی با عقل نظری برای موضوع فوق محسوس مقوله‌ی علیت یعنی اختیار [آزادی] واقعیت عینی تامین می‌کند و همین به حکم واقع، وجود چیزی را اثبات می‌کند که در حالت نخست (یعنی در نقد عقل نظری) فقط قادر به تصور آن بودیم. از این طریق، آموزه‌ی غریب ولی قطعی فلسفه‌ی نقدی نظری مبنی بر این که ذهن اندیشمند در شهود درونی برای خودش فقط یک پدیدار است، درنقد عقل عملی کاملا به اثبات می‌رسد و این اثبات چندان تمام و کمال است که اگر هم نقد عقل نظری هرگز این قضیه را اثبات نکرده بود، از این طریق به اثبات آن می‌رسیدیم. به علاوه از این طریق می‌توانم دریابم که چرا مهم‌ترین اشکالات در خصوص این نقد که تا کنون به نظرم رسیده است، درست حول این دو مطلب می‌چرخد: یعنی از سویی واقعیت عینی مقولات در مقام تطبیق آن‌ها بر دوات معقول که در شناخت نظری، انکار و در شناخت عملی، اثبات شده است و از سوی دیگر، این تقاضای تناقض‌آمیز که باید خویش را به عنوان فاعل اختیار، ذات معقول و در عین حال از منظر طبیعت فیزیکی، در آگاهی تجربی‌ خویش، پدیدار تلقی کنیم".

در قالب پی دی اف

نشر سوفيا به تازگي كتاب «درآمد به متافيزيك» را با برگردان انشاءالله رحمتي منتشر كرده است. نشست هفتگي شهر كتاب روز سه‌شنبه سوم مهر 1397ش. به نقد و بررسي اين كتاب اختصاص داشت و با حضور بيژن عبدالكريمي و انشاءالله رحمتي برگزار شد. در ابتداي نشست، علي‌اصغر محمدخاني، معاون فرهنگي شهر كتاب، ضمن مرور ساختار و محتواي كتاب، اظهار داشت: « در سال‌هاي اخير، ترجمه‌هايي از آثار هايدگر يا كتاب‌هايي درباره او در ايران منتشر شده است. چنان‌كه كتاب مهم او، «وجود و زمان»، نزديك به سه برگردان فارسي دارد. دشواري درك مباحث هايدگر هميشه مطرح بوده است؛ چنان‌كه هنوز نتوانسته‌ايم مفاهيمي مثل «دازاين» را به فارسي برگردانيم. محور اصلي مباحث هايدگر درباره وجود است. اين كتاب نيز با همين پرسش آغاز مي‌شود. گرچه عنوان كتاب «درآمد به متافيزيك» است؛ چنان‌كه در مقدمه نيز به آن اشاره شده است، اين «درآمد» به معناي مقدمه نيست. سوال اصلي كتاب «چرا موجودات هستند، به‌جاي اينكه نباشند؟» پرسش مهم فلسفي‌اي است كه هايدگر در حد اعلا به آن پرداخته است. به اين تعبير، «درآمد به متافيزيك» به معناي درآمد به پرسيدن از پرسش بنيادين است» آنچه در ادامه مي‌خوانيد روايتي از سخنان بي‍ژن عبدالكريمي و انشاءالله رحمتي است.

در این نوشتار به دیدگاه اوتو دربارۀ وحدت و کثرت عرفان پرداخته شده است. وی از سویی به کثرت و تنوع عرفان و از سوی دیگری به همگرایی انواع (همگرایی تیره‌های معنوی) معتقد است. به اعتقاد او گونه‌های عرفان یا تیره‌های معنوی در ساحتی فراتر از فرهنگ‌ها، نژادها و سرزمین‌های مختلف شکل می‌گیرد و می‌توان این واقعیت را بر مبنای ساحت «پیشاتجربی» امر قدسی تبیین کرد. در این نوشتار این موضوع از دیدگاه اوتو به تفصیل بررسی می‌شود. در حقیقت اوتو، که بحث خویش را از یک عزیمتگاه کانتی آغاز می‌کند، در نهایت به لحاظ سنت فلسفی به فیلسوفان افلاطونی، و به لحاظ سنت دینی به الهی‌دانانی چون لوتر نزدیک می‌شود. به علاوه، نشان داده شده است که بر این مبنا می‌توان مقایسه یا حتی تطبیق سازنده‌ای میان این دیدگاه وی با آنچه در سنت اسلامی پیرامون ازلیت نفس و انتخاب ازلی مطرح است، انجام داد.

در این نوشتار موضوع هویّت ایرانی، نه برطبق مبانی نژادی یا جغرافیایی، بلکه برطبق مبانی فرهنگی مورد تأمل قرار گرفته است. مفهومِ «اسلام ایرانی»، مفهوم مهمی در آثار مختلف هانری کربن است و بدان معناست که اسلام آنگونه که بر ذهن و ضمیر ایرانیان پدیدار شده است، اوصافی مخصوص به خویش دارد؛ البته اینگونه نیست که تحریفی در آن واقع شده باشد، بلکه نبوغ خاص ایرانیان، تأویل آنان، که از صرف تأویل متن بسی فراتی می‌رود و به تأویل نفس (تأویل خویشتنِ خویش) می‌انجامد، آنان را به درک حقیقت دین، حقیقت توحید نزدیک ساخته است. این ویژگی را در گستره ایران زمین، چه ایران پیش از اسلام و چه ایران پس از اسلام، می‌توان یافت. تأویل به روح ایرانی گشودگی خاصی بخشیده است و به لطف همین دریافته‌اند که اگر لازم است آدمی راز سپهر آسمان را بجوید، این مهمّ نه از طریق رفتن به آسمان‌های ظاهری (آنگونه که در مورد کیکاوس دیده می‌شود)، بلکه از طریق ره سپردن در آسمان‌های باطنی، دست می‌دهد. جستجوی حقیقت از طریق نوعی سیر آفاقی- انفسی دست می‌دهد و این معنایی است که برطبق تمثیل‌هایی ایرانی، کیخسرو به آن متحقق بوده است. از این روی، حکیمان اشراقی، حکمت خویش را، حکمت خسروانی می‌خوانند. در این نوشتار این مضمون در پرتو آثار مختلف هانری کربن، و با مراجعه به منابع حکمت اشراقی و به ویژه نوشته‌های تمثیلی سهروردی، بررسی شده است.