جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معماری پدیده ای در ارتباط با انسان است و می بایست متناسب با وی محقق شود، از این رو پرداختن به موضوع انسان به عنوان معرفت پایه در این دانش، امری انکارناپذیر می نماید. در این خصوص فهم مراتب معماری در ارتباط با مراتب وجودی انسان اهمیت بسیار می یابد. از سویی، از آنجایی که تعریف از انسان و تلقیات از وی گاه بسیار متفاوت می نماید، تفاوت در درک از معماری نیز بسیار طبیعی خواهد بود. از این منظر مقاله حاضر به شناخت ماهیت انسان مبتنی بر آموزه های قرآن مجید و حکمت اسلامی به عنوان نظام معرفتی حاکم بر پژوهش می پردازد و رابطه حاصل این شناخت را در ارتباط با معماری در درجات مختلف مورد بازشناسی قرار می دهد که این امر به مرتبه بندی معماری متناسب با ساختار وجودشناسانه انسان می انجامد. در این مقاله، ساختار وجودی انسان در سه ساحت طبیعت، غریزه و فطرت و در سه مرتبه وجودی جسم، روح و نفس ترسیم می گردد و معماری در تناظر با این ساحات و مراتب، سطح بندی می شود تا به مراتبی نظیر بنا، سرپناه، محیط، فضا و مکان دست یابد.

در حالیکه جهان با شتاب توصیف ناپذیری به سوی صنعتی شدن و جهانی عاری از دشواری و سختی و تحولات عمیق فن آوری در حال حرکت است، همچنان موضوع بیماری ها و مشکلات روانی، موضوعی در خور توجه و نه چندان خشنود کننده به حساب می آید. از جمله بیماری روانی که دامنگیر جوامع گشته، بیماری دهشتناک اقتصادی است. این بیماری روح و روان جوامع را هدف قرار داده و آشفتگی روانی، اقتصادی و پریشان حالی را به دنبال خواهد داشت.قرآن کریم و روایات، در خصوص این موضوعات به لحاظ مبنایی و محتوایی از غنای والایی برخوردار است و نقش بسزایی در کاهش و از بین بردن فشارهای روانی و تقویت یا تامین بهداشت روانی در اجتماع، دارد. اسلام (قرآن و حدیث)، راهکارها و سفارش هایی در این بین دارد که زمینه ساز تقویت روحی و روانی افراد در اجتماع می باشد؛ آن سان که فشارهای روانی اقتصادی مردم را از بین می برد و بهداشت روانی اقتصادی آنان را در این زمینه تقویت و یا تامین می کند. از جمله مطالب یاد شده در این باره می توان از عمده ترین بیماری های روانی اقتصادی، پیامدهای آنان در اجتماع و راهکارهای قرآن و حدیث جهت درمان این بیماری نام برد.

و نُنَزِّلُ مِن الْقُرآن ماهُوَ شِفاء وَ رَحمةً لِلْموُمنین(1)و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى‏کنیمقرآن حکیم کلام وحی و معجزه حضرت محمد(ص) می باشد. در طب سنتی ایران پزشک، حکیم نامیده می شد. او که حکمت الهی می دانست، دعا و دارو را برای بهبود بیمارش ادغام می نمود به این صورت که پس از تجویز نسخه دست بر سر بیمار می گذاشت و در دل دعا می خواند دعایی که عبارت از آیات و اذکار قرآن مجید بود. می دانیم آیات و احادیث اسلامی گنجینه ای عظیم از دستور های مربوط به دعا و شفاست.  دعا درمانی در طب سنتی ما چهار رکن اساسی دارد:  1.خواندن دعا با گذاردن دست بر سر بیمار2.تعویذ (دعای مکتوب)3.انتقال دعا به آب یا مواد خوراکی4.دعا از راه دورمحققی ژاپنی به نام دکتر ایموتو در گزارش خود که به صورت چهار جلد کتاب منتشر نموده می گوید: آب قابلیت نسخه برداری و حفظ اطلاعات دارد. آب اطلاعات را ضبط می کند و همچنان که در سراسر کره خاکی می چرخد اطلاعات را پخش می کند. آنگاه که صوت ایجاد می شود شنونده ای خبره وجود دارد که صدا را دریافت می کند وقتی نوشته ای به آب نشان داده می شود، آب آن را به صورت ارتعاش دریافت می کند و پیام را با شکل بخصوص ارائه می دهد. اکنون دیگر آب صرفا ماده نیست بلکه نیروی با ابهت حیات است.آیا نظرات او یکی از تحلیلات آیه 30 سوره انبیا نیست:«وَجَعلنْا مِن الْماء کُل شیء حَی»این دانشمند که بخشی از تحقیقات خود را به آیه هایی از قرآن مجید اختصاص داده می گوید زیباترین و موزون ترین کریستال ها را در تصویر برداری از امواج قرآن دریافت کرده است.نتایج تکمیلی و مشابه در مطالعات سایر پژوهشگران نظیر «وستوم روی و حمیده بی طرف نشان داده شده است».اگر سلامت را نوعی نظم در دستگاه های مختلف بدن تعبیر کنیم، مسلما بیماری ضد آن یعنی اغتشاش و بی نظمی است. در این جا این سوال مطرح می شود که اگر دعا نظم دارد آیا نمی توان توجیه کرد که موج دعا بی نظمی بیماری ها را جایگزین می کند، زیرا بیش از 70 درصد محتویات جسم انسان آب است.

ارتباط یک متن با متن های دیگر از موضوعات مهمی است که مورد توجه پژوهشگرانی چون ژولیا کریستوا (ت 1914)، رولاند بارت (ت 1915 م)، ژنت (ت 1930 م)، و... قرار گرفته است. این نظریه به روابط بین متونی می پردازد که باعث آفرینش متنی جدید می شوند. بر پایه این نظریه هر متنی بر اساس متونی که پیشتر خوانده ایم معنا می دهد و استوار به رمزگانی است که پیشتر شناخته ایم.مفاهیم والای قرآن و احادیث نبوی و متن هنری آنها از دیرباز مورد توجه و اهتمام شعرای شیعه بوده است. از جمله آنان طلائع بن رزیک شاعر شیعی عصر فاطمی است که مفاهیم دینی با شعر او چنان ارتباط تنگاتنگ و عمیقی یافته که فهم دقیق آن نیازمند آشنایی با متن پنهان و شناخت چگونگی رابطه آنها با یکدیگر می باشد. پژوهش حاضر در پی آن است که چگونگی انتقال مفاهیم و تعابیر قرآنی و احادیث نبوی را به شعر شیعی طلائع بر اساس نظریه بینامتنی و در سه محور بینامتنی ترکیبی، واژگانی و مضمون مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

در این تحقیق تلاش گردیده نسبت به بررسی تفاوت های جنسیتی از دو دیدگاه قرآن مجید و فمینیسم اقدام شود.در بیان دیدگاه قرآن مجید از تفسیر نمونه نوشته آیت اله مکارم شیرازی استفاده گردیده است.هدف از این تحقیق، ابتدا شفاف نمودن دیدگاه های مذکور در خصوص تفاوت های جنسیتی و سپس ارایه پیشنهادهایی جهت طراحی ساختاری منطقی و کار آمد برای جامعه امروز است.  این تحقیق امیدوار است ضمن اصلاح و بهبود باور های نسبت به موضوع جنسیت و تفاوت های جنسیتی، موجبات رشد و تعالی جامعه به ویژه زنان را فراهم آورد.روش این تحقیق، کیفی و با استفاده از متون مکتوب و منابع کتابخانه ای است.

از خودبیگانگى«alienation»  یکى از مهمترین مسائل انسان شناختى است که در رشته هاى گوناگون علوم انسانى از جمله جامعه شناسى، روان شناسى، فلسفه و حتى روان پزشکى مورد توجه قرار گرفته است. اگر چه این موضوع در جهان با نام تئوری انتقادی شناخته شده ولی در تعالیم اسلامی نیز از ابعاد مختلفی به آن پرداخته شده است. این واژه با نظریات مارکس در توصیف طبقه کارگر وارد سازمان ها شد و اگر چه از آن زمان تاکنون شکل های متعددی از «از خودبیگانگی» مورد نظر اندیشمندان چپ گرا بوده است ولی اصل موضوع همیشه بوده و به آن توجه ویژه ای شده است. در مقاله حاضر علاوه بر بیان مقدمه ای بر «از خودبیگانگی» به مقایسه بین قرآن و اندیشمندان پیشرو تئوری انتقادی از جمله هگل، مارکس و ... پرداخته شده است. در این پژوهش ابتدا با توجه به شباهت این موضوع در اندیشه صاحب نظران مسلمان و اندیشمندان پیرو مکتب هگلیان جوان پرداخته شده است. سپس ضمن بررسی این موضوع از دیدگاه قرآن نگرش های مختلف با همدیگر مقایسه شده اند. این مقایسه در قسمت نتیجه گیری ارائه شده است.

مقوله «جهاد» به دلیل حساسیت و آثار گسترده ای که بر تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی و همچنین نظم نوین جهانی داشته، موضوع تحلیل های بسیاری قرار گرفته که در نتیجه آن، دیدگاه های مختلفی تولید و عرضه شده است. برخی آن را به مثابه اقدامی نظامی و همسان با قتال دانسته و برخی دیگر با رویکردی حداقلی، تنها جنبه های تدافعی جهاد را مدنظر قرار داده اند. بررسی آیات قرآن کریم و گونه شناسی انواع مختلف جهاد در دین مبین اسلام نشان می دهد که این مفهوم همواره به مثابه راهبردی عام، مطلق و نرم افزاری در راستای تاسیس، تثبیت و تداوم سبک زندگی اسلامی مطرح شده و در این راستا مصادیق متعددی پیدا کرده است. شناسایی گونه های مختلف جهاد در قرآن کریم و راهبردهای مطرح شده ذیل آنها، موید این است که هدف خداوند متعال از تبیین این مفهوم، ایجاد تغییر در ماهیت انسان و به تبع آن، تغییر در جهان بینی و ایدئولوژی او به منظور تثبیت حضور افراد و جوامع اسلامی در مسیر هدایت و توحید و در نهایت ترسیم سبک زندگی توحیدی مبتنی بر اصل جهاد بوده است .در این مقاله ابتدا مبانی مفهومی تحقیق تعریف شده و پس از شناسایی گونه های مختلف جهاد در قرآن کریم و تبیین راهبردهای هر کدام، الگوی مطرح جهت نیل به سبک زندگی اسلامی طراحی و ارائه شده است.

سلامت انسان در تمام حیطه ها به شدت متاثر از سبک زندگی اوست. و از طرفی سبک زندگی و اعمال و رفتار از فرآیندهای ذهنی، روانی و سبک اندیشه انسان نشات می گیرد و کانون کنترل شخصیت انسان یکی از مواردی است که تاثیر مهمی بر شیوه تفکر و رفتار افراد می گذارد. شواهد پژوهشی نشان می دهد بسیاری از مسائل و مشکلات انسانها ناشی از اعتقاد به احاطه کنترل بیرونی بر افراد است لیکن تاثیر مثبت کنترل درونی بر افراد به چه میزان است؟ و آیا کنترل بیرونی نقش مثبتی در این زمینه ندارد؟ بررسی مفاهیم قرآنی و به خصوص مفاهیم مرتبط با جبر و اختیار نشان می دهد که گفتمان قرآنی بر نفی اختیار محض و تاثیر محدودی از جبر بیرونی بر افراد است لذا نگرش به کانون کنترل از زاویه دید قرآن کریم، طریقی میان کنترل درونی و بیرونی را نشان می دهد.

تلقی عصر حاضر به عنوان عصر عقل گرایی، اهمیت پرداختن به مقوله عقلانیت و لزوم توجه به آن را به وضوح نمایان می سازد. با توجه به اهمیت و گسترش مطالعات میان رشته ای در حوزه قرآن کریم، در این پژوهش با دو رویکرد فلسفی و قرآنی به تبیین عقل و عقل گرایی و بیان تفاوت این مقوله از دیدگاه قرآن و فلسفه می پردازیم.با بررسی نظرات فلاسفه و نیز کاوش در آیات قرآن که ناظر به این مساله است، می توان دریافت که عقل فلسفی ابزاری برای معرفت است که کاربردش ادراک کلیات است؛ بر خلاف عقل قرآنی که به نحو کاربردی، سعی دارد از پدیده های جزیی و ظاهری به اموری کلی و مهم منتقل شود و میان جزییات و کلیات پیوند برقرار سازد.

یکی از کارآمدترین روش های جذب مخاطب جهت تاثیرگذاری بیان موضوع، پیام و درونمایه مدنظر در قالب داستان است. قرآن کریم به عنوان کتابی آسمانی که برای عبرت دهی، ارائه راهکارهای تربیتی، بیان آموزه های دینی، هدایت گری و... بر پیامبر خاتم (ص) نازل گردیده و بخش عمده آن به روایت سرگذشت واقعی ملت ها و اقوام و اشخاص اختصاص دارد، شیوه داستانی را نه بعنوان هدف، بلکه به عنوان ابزاری کارآمد در بیان آموزه های خود برگزیده است، در این روند به علت آنکه هدف قرآن از داستان سرایی سرگرمی نیست، قرآن کریم با بهره مندی از عناصر روایی (مقدمه، گره افکنی، بحران زایی، کشمکش، گفتگو، شخصیت پردازی و ...) شیوه ای خاص و منحصر بفرد از بیان روایی با هدف عبرت دهی و هدایت گری اتخاذ کرده است.در این مقاله با هدف واکاوی ابعاد گوناگون داستان های قرآنی و کنکاش در اهداف و شیوه های پردازش آن ها، با ذکر نمونه هایی به تحقیق در جوانب مختلف روایی (فنی، موضوعی و معنایی) داستان های قرآن پرداخته شده و با مقایسه آن با اصول داستان سرایی، روش یگانه روایت گری قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت این نتیجه حاصل گردید که علی رغم تفاوت اساسی هدف داستان پردازی قرآن با آنچه در ادبیات داستانی مدنظر است، مولفه های روایت گری و عناصر داستانی در قرآن از پردازشی مطلوب و بافت و ساختاری هنرمندانه برخوردار است و روش ویژه ای را در روایت گری که منحصر به قرآن است ارائه می دهد.