جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پژوهش مطالعه انسان از دیدگاه ابن عربی و بازشناسی دلالت‌های آن برای تعلیم و تربیت است.این پژوهش که از جمله طرح‌های تحقیق کیفی است، و بر اساس نگرش اسمیت مبنی بر استنتاج دلالت‌های تربیتی از دیدگاهی خاص شکل یافته است. یعنی انسان‌شناسی ابن عربی شکل گرفته است. در این مطالعه ضمن تبیین دیدگاه انسان‌شناسی ابن عربی، با تشریح مقوله‌های مطرح در حوزه نگرش انسان‌ کامل مدنظر وی، ارائه تعلیم و تربیت عرفانی به صورت یک نظام پیشنهادی در قالب اهداف، اصول، معلم و متعلم، مورد بحث قرار گرفته است. نتایج تحقیق در زمینه اهداف، شامل سطوح مختلف اهداف واسطه‌ای و اهداف غایی، می‌شود. اصول شامل خدامحوری، عبودیت، متربی‌محوری (توجه به تفاوت‌های فردی، تدریجی بودن تربیت)، توجه به فردیت، تقدم اصلاح خود بر دیگران، توجه به آزادی فرد می‌باشد. در بحث معلم ومتعلم نیز ویژ گیهای این دو رکن اصلی تربیت، تبیین شده است.

این تحقیق در حوزه انسان شناسی به مستدات قرآنی و روایی انسان‌شناسی از دیدگاه علامه حسن‌زاده پرداخته که در کلیّات به تبیین موضوع, هدف, ضرورت انسان شناسی و... به سبب زیر بنایی بودن آن نسبت به علوم دیگر پرداخته و در فصل اول به انواع انسان شناسی فلسفی، دینی، علمی وعرفانی و بر برتری انسان شناسی دینی به خاطر اتقان, جامعیت و توجه به تمام ابعاد انسانی بر دیگر مکاتب تاکید کرده و مستندات قرآنی و روایی که در آثار علامه بر اهمیت انسان شناسی است ذکر شده، در فصل دوم به بررسی حقیقت انسان و مراتب آن از مرتبه جسمانی و تجرد خیالی، عقلی و فوق عقلانی آن پرداخته است و در فصل چهارم از تطابق حقیقت انسان با عالمبه عنوان کون جامع بحث شده و در فصل پنجم به حقیقت معاد که شانی از شئون انسان است پرداخته شده و در نهایت در فصل ششم وارد بحث انسان کامل که ثمره وجود و مظهر اتم اسماء الهی است شده است.

انسان موجودی بسیار پیچیده و دارای جایگاه رفیع، در عالم وجود است که بخش اعظم ماهیت و ابعاد او هنوز ناشناخته باقی ماده است. مکاتب و دیدگاه?های متفاوت فلسفی از جمله ایده?آلیسم، رئالیسم، پراگماتیسم، اگزیستانسیالیسم و دیدگاههای مختلفی در زمین? انسان?شناسی ارائه داده?اند که گاهی با هم همپوشی و گاهی با هم متعارض اند. از این رو هدف از این پژوهش مقایسه تطبیقی دیدگاه?های دو صاحب?نظر دو مکتب اگزیستانسیالیسم و اسلام یعنی یاسپرس و مطهری در زمینه انسان?شناسی است. مولفه‌های مورد بررسی در این پژوهش عبارتند از: ابعاد وجودی انسان، ویژگی‌های انسان، نیازهای انسان و انسان کامل از دیدگاه مطهری و کارل یاسپرس و همچنین وجوه اشتراک و اختلاف ابعاد وجودی انسان، ویژگی‌های انسان، نیازهای انسان و انسان کامل از دیدگاه مطهری و کارل یاسپرس. در راستای دستیابی به اهداف فوق الذکر با استفاده از روش تحلیلی و تطبیقی دیدگاه های «مرتضی مطهری» و «کارل یاسپرس» در باب انسان شناسی به طور هدفمندانه از طریق مطالعه آثارشان یا آثاری که دیگران درباره دیدگاه‌های انسان‌شناسانه آنان به تصویر کشیده بودند،‌ مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفتند. داده‌های حاصله با استفاده از روش بردی در چهار محور توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های حاصله حاکی از آن است که برای هر دو اندیشمند شناخت انسان مهمترین مسأله است. هر دو اندیشمند برای انسان مراتبی قائلند. نزد یاسپرس وجوه انسان عبارتند از وجود تجربی، آگاهی کلی، ذهن و نفس که با هم در ارتباط و تعاملند. و در نزد مطهری نیز وجوه انسان عبارتند از بعد روحی و جسمی. بنابراین هر دو به وجود هسته‌ای مرکزی به نام نفس اشاره دارند که البته این حقیقت در نزد مطهری دارای تعین‌ها و تحصل‌ها و مراتبی است. وجوه تفاوت ایندو اندیشمند در این است که کارل یاسپرس هرگونه ذات و ذاتی را از انسان نفی می‌کند و معتقد به حقیقتی از پیش تعیین شده نیست در حالیکه مطهری قائل به فطرتی ملکوتی و الهی است که بصورت بالقوه در ضمیر انسان نهفته است. در نزد یاسپرس رسیدن انسان به خود اصیل تنها با آزادی، ایمان فردی بدون پیروی از وحی امکان پذیر است در حالیکه در نزد مطهری رسیدن به حقیقت انسانی، آزادی انسان بعنوان وسیله‌ای با پیروی از شریعت و ایمان مذهبی امکان پذیر است. وجوه شباهت هر دو متفکر در این است که هر دو از کانالهایی متفاوت برای رسیدن به یک نقطه و آن هم شناخت انسان در تلاش و تکاپو بوده اند

جایگاه انسان در نظام آفرینش از موضوعات مهم انسان شناسی است که پاسخ به آن می تواند روشنگر بسیاری از مسائل دیگر در این حوزه باشد.این تحقیق شامل پنج فصل می باشد .در فصل اول به کلیات وبررسی مفاهیم مورد بحث در عنوان پایان نامه پرداخته شده و درفصل دوم تبیین مبانی فلسفی جایگاه انسان در نظام هستی از دیدگاه حکمت متعالیه مورد بررسی قرار داده شده است و در فصل سوم به جایگاه اولیه و تکوینی انسان و در فصل چهارم به بررسی جایگاه ارادی و اختیاری انسان اختصاص داده شده و همچنین در فصل پنجم به بررسی جایگاهی که انسان کامل می تواند در نظام هستی داشته باشد پر داخته شده است و در پایان نتیجه گیری و جمع بندی آمده است.

این پایان‌نامه به دنبال بررسی دیدگاه انسان‌شناسی مولوی و دلالت‌های تربیتی آن است. در واقع هدف این پژوهش مطالعه انسان از دیدگاه مولوی و دلالت‌های تربیتی آن در خصوص نظام تعلیم و تربیت است. این پژوهش که از جمله طرح‌های تحقیق کیفی است، ساخت نظریه را هدف خود قرار داده و لذا از بالاترین سطح انتزاع برخوردار می‌باشد؛ و بر اساس نگرش اسمیت مبنی بر استنتاج دلالت‌های تربیتی از فلسفه خاص شکل یافته است. و لذا با این دیدگاه وی که بین فلسفه و تعلیم و تربیت رابطه وجود دارد، به تبیین و استخراج دلالت‌های تربیتی از انسان‌شناسی مولوی پرداخته‌ایم. در این مطالعه ضمن تبیین دیدگاه انسان‌شناسی مولوی، با تشریح مقوله‌های مطرح در حوزه نگرش انسان‌ کامل مدنظر مولوی، ارائه تعلیم و تربیت عرفانی به صورت یک نظام پیشنهادی در قالب اهداف، اصول، معلم و متعلم، مورد بحث قرار گرفته است. نتایج تحقیق در زمینه اهداف، شامل سطوح مختلف اهداف واسطه‌ای و اهداف غایی، می‌شود. اصول شامل خدامحوری، عبودیت، متربی‌محوری (توجه به تفاوت‌های فردی، تدریجی بودن تربیت)، توجه به فردیت، تقدم اصلاح خود بر دیگران، توجه به آزادی فرد و همچنین معلم کسی است که مظهر کمال انسانی است و دانش‌آموز ضمن تجربه شخصی با راهنمایی معلم حرکت می‌کند.

در این رساله به بررسی نظرگاه هر یک از سه تفکّر اسلامی ،عرفانی و اومانیستی در باره‌ی انسان، جهان، خدا، غایت و کمال انسان پرداخته شده است. کمال ، در هر یک از مکاتب یاد شده تعریف شده و عوامل و موانع رسیدن به آن نیز طرح شده است. ضرورت وجود انسان کامل و جایگاه او در جهان و در ارتباط با خدا، انسان‌ها و موجودات دیگر نیز، مطلبی است که در این جستار، بیان شده است.در پایان، پس از نقد اومانیسم، به عنوان مکتبی که مدّعی انسان مداری و حمایت از انسان می‌باشد، به مقایسه و نقد مولّفه‌هاییاد شده در باره‌ی کمال ،انسان کامل و مسایل پیرامون آن در سه مکتب یاد شده با روش عقلی و استدلالی و استفاده از آیات و روایات پرداخته شده است. بهترین الگوی انسان کامل ، انسان کاملی است که اسلام، معرّفی می‌کند.انسان کامل اومانیسم، سیمایی مادّی دارد؛ قدرتمندِ لذّت پرستی است که دست به حیوانی‌ترین اعمال و رفتار می‌زند. انسان کامل صوفیّه هر چند قرب خدا را پیش چشم دارد ولی سر در گریبان خویش است و اهل افراط و تفریط در امور دنیا و آخرت.انسان کامل اسلام هم برای دنیایش تلاش می‌کند و هم برای آخرت.صالح و مصلح است و صفات عالی انسانی در او به اوج خود رسیده است.

انسان موجود چند بعدی و پیچیده است که شناسایی دقیق شخصیت او به بررسی‏های همه‏ جانبه نیاز دارد که البته این مهم، بدون تمسّک به تعالیم وحی و کلام بزرگان دین، میسّر نمی‏شود. در رسال? حاضر، ضمن طرح دیدگاه‏های گوناگون روان‏شناسی و قرآن در مورد انسان و نقد و بررسی این دیدگاه‏ها در مورد مطالعه ابعادشخصیت انسان، بر اساس تعالیم دینی، نتیجه منطقی خاصی به دست آمده است که امروزه بحث آن بسیار صورت می‏گیرد. امروزه تأثیر شخصیت بر تعبیر و تفسیر پدیده‏ها، یکی از مسلمات روانشناسی است. هر روانشناسی می‏داند که انسان‏ها به اعتبار ملاک‏هایی چون، سن، جنس، تجربه، یادگیری و شرایط روانی حاکم بر فرد و محیط و... محرک‏های گوناگون را با اشکال گوناگون تفسیر وتحلیل می‏کنند.از جمله این عوامل می‏توان به تیپ شخصیتی انسان‏ها اشاره کرد.انسان‏ها با تیپ‏های شخصیتی گوناگون پدیده‏ها را به اشکال مختلف تفسیر کرده، براساس آن واکنش نشان می‏دهند.انسان در مواجهه با پدیده‏های مختلف، براساس شخصیت خویش عمل می‏کند.به تعبیر قرآن «قل کل یعمل علی شاکلته».یعنی ای پیامبر بگو هر کسی براساس شاکله(شخصیت) خویش عمل می‏کند.(اسری/ 84) این عبارت بخشی از آیه‏ای است که در آن خداوند متذکر می‏شود که عده‏ای از قرآن بهره می‏گیرند و عده‏ای دیگر از آن زیان می‏برند.چنین به‏نظر می‏رسد که خداوند با بیان عبارت بالا می‏خواهد نشان می‌دهد که سود بردن مومنان از قرآن و زیان دیدن ظالمان از آن، ناشی از نفس قرآن نیست، بلکه ناشی از تنوع شخصیت‏ها یا شاکله‏های این دو گروه است.مومنان شاکله‏ای دارند که وقتی قرآن وارد آن می‏شود، موجب طهارت، اهتزاز، ایمان، خشیت و نرمی درون آنان می‏شود و ظالمان نیز شاکله‏ای دارند که وقتی قرآن وارد آن می‏شود، موجب سرسختی، لجاجت، عناد و عصیان آنان می‏گردد.

هدف این پژوهش بررسی انسان از دیدگاه ملا‌هادی سبز واری و دلالت‌های تربیتی آن می‌باشد که دیدگاه فلسفی عرفانی سبز واری در مورد انسان و دلالت‌های تربیتی آن در خصوص عناصر تعلیم و تربیت مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش که از جمله طرح‌های تحقیق کیفی به شمار میرود، بر اساس نگرش اسمیت مبنی بر استنتاج دلالت‌های تربیتی از فلسفه خاص شکل گرفت و با این دید گاه که بین فلسفه و تعلیم و تربیت رابطه وجود دارد به تبیین و استخراج دلالت‌های تربیتی از دیدگاه سبز واری درباره انسان پرداخته شد. در این مطالعه ضمن تبیین دید گاه سبزواری درباره انسان که شامل بررسی رابطه جسم و روح، قدمت یا حدوث نفس ناطقه، مراتب نفس، وحدت نفس و تشکیک وجود، تکامل نفس با حرکت جوهری و انسان کامل است، با تشریح مقوله‌های مطرح در این حوزه، ارائه تعلیم و تربیت مرتبط با این مباحث به صورت یک چهار چوب پیشنهادی در قالب مراحل، اهداف، اصول و روش‌ها و معلم و متعلم مورد بحث قرار گرفته است. نتایج حاصل از انجام پژوهش حاضر در بحث مراحل تعلیم و تربیت با توجه به مراتب نفس به تقسیم بندی مختلف انجامید. در بخش اهداف، مهمترین هدف غایی تعلیم و تربیت قرب الهی و فنافی الله است و اهداف واسطه ای در راستای این هدف غایی مورد بررسی قرار گرفته است. اصول تعلیم و تربیت بنا بر مبناهای فلسفی دید گاه سبز واری در باره انسان عبارتنداز‌: پرورش قوای حسی، پیوستگی و استمرار تعلیم و تربیت، تغییر و باز آفرینی، جامعیت، تناسب، توجه به تفاوت‌های فردی، تدریجی بودن تعلیم و تربیت و. . . روش‌های تعلیم و تربیت نیز مبتنی براین مبناها است که شامل روش‌های پرورش قوای حسی، تخیل و عقل بوده، به علاوه روش‌های تکمیلی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در بحث معلم و متعلم علاوه بر رابطه آنها ویژگی‌های این دو رکن اصلی تعلیم و تربیت تبیین شده است.