جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده این رساله در بر گیرندة پنج فصل است که بر خی از آن ها چند بخش را شامل می شود.فصل اول،«مبانی نفس شناختی»صدرالمتالهین رادرپنج بخش به هم پیوسته مورد کاوش وتحلیل قرارمی دهد.دراین فصل،نشان داده می شودکه با محوریت حرکت در جوهر نفس، بسیاری ازاندیشه های نوین صدرا درزمینة علم النفس به دست می آید وبرخی از معضلات فکری ورخنه های معرفتی رفع می شوند.نتیجة کلی ای که ازاین فصل حاصل شده است،آن که فلسفة صدرایی دراین حوزه،باوجود برخی از انتقادها، مبنایی، سیستماتیک، ودارای پارادایم است وهرگز نمی توان انگارة التقاط رادرموردآن روا دانست. ازجمله مهمترین نتایج این مبانی، تحلیل ابتکاری ازحقیقت نفس ونفسانیت آن وبه تبع آن،بهترین تبیین ازمشکل بزرگ رابطة نفس وبدن به عنوان دو موجود کاملاً متفاوت وایجادهماهنگی بین اندیشه های افلاطون وارسطو وفیلسوفان مسلمان است.ازدیگرنتایج این مبانی، مسائل مربوط به حیات پس از مرگ، مانند: چگونگی مرگ طبیعی،بهترین استدلال برابطال تناسخ ارواح،بهترین تبیین ازمعادروحانی وجسمانی است، که به تفصیل موردبحث قرار گرفته اند. پیامدهای معرفت شناختی این مبانی عبارتند از: اتحاد مدر????ک ومدر?ک،اتحاد نفس باعقل فعّال وعقل های مجرد ومفارق وتنزّل وتعالی نفس به هنگام ادراک،صدوری بودن ادراک ووجود مجردبودن آن و... همچنان که درضمن بحث های فصل اول وسوم، این مسائل باتکیه برمبا نی پیش گفته اثبات شده اند،پاره ای ازآنها، بخصوص درفصل دوم بامحوریت نظریة مشابهت نفس با خداوند،آفتابی گردیده اند. یکی ازمسائلی که به نظر می رسد لازم است مورد بررسی وکنکاش قرار گیرد،نگاه به معرفت شناسی ملاصدرا بارویکردجدید ونقادی آن است که یک فصل به این امر اختصاص یافته است ونظرات متفاوت واحیاناً ناسازگار صدرا در دو حیطة ادراک های جزئی وکلی،تحلیل گردیده ودرنهایت مورد ارزیابی قرارگرفته است. ازبحث های بی سابقه دراین نوشتار، مقایسة نفس شناسی ومعرفت شنا سی ملاصدرا با اندیشه های بارکلی،فیلسوف ایده آلیست واز پیشگامان پدیدارشنا سی است.به همین مناسبت دریک فصل،نظریه های اودررابطه بانفس وادراک،از قبیل:جوهربودن،فعالیت وتجردوبساطت نفس وجاودانگی آن،رد نظریة بازنمایی ادراک وعدم تمایزبین کیفیت های اولیه وثانویه،انکارمفهوم عقلی انتزاعی و...موردکنکاش قرار گرفته ودرفصل پایانی با اندیشه های صدرالمتالهین،مقایسه شده اند

دیدگاه حکیم سهروردی در باب مقولات حائز اهمیت است و یکی از نوآوری‌های او در مقام مخالفت با برخی نظرات فیلسوفان مشّائی، آراء خاص وی در مبحث مقولات می‌باشد. شیخ اشراق در آثاری که به سبک مشّائی نگاشته، مقولات عشر ارسطویی را در پنج مقوله منحصر نموده است، بدین ترتیب که ضمن پذیرش جوهر، کم و کیف؛ پنج مفهوم أین، متی، وضع، جده و اضافه را تحت مقولۀ «نسبت» و دو مفهوم أن‌یفعل و أن‌ینفعل را تحت مقولۀ «حرکت» می‌داند. در گام اوّل این نوشتار بیان شده که چنین طرحی در باب مقولات، واجد پیشینه‌هایی بوده است و لااقل هر بخش از دعاوی سهروردی، در یکی از آثار فیلسوفان رواقی، ابن‌سینا، بهمنیار و ابن‌سهلان ساوی ملاحظه می‌شود، هر چند که شیخ اشراق به این پیشینه‌ها اشاره‌ای ندارد و خود را مبتکر چنین طرحی می‌داند. اما در گام دوم، سخنان شیخ اشراق و تحلیلات خاص او در باب تقسیمات امور ماهوی، روش دست‌یابی به مقولات، دفاعیّات وی از طرح خود و میزان اهمیت مبحث مقولات در نزد سهروردی تبیین گردیده است.

شیطان یکی از موجودات غیبی جهان است که نصوص دینی از جمله قرآن و حدیث از وجود وخصوصیات و اعمال او پرده برداشته اند. در این پایان نامه طی مباحث ذیل به بررسی شیطان در آیات وروایات پرداخته شده است: تعریف لغوی و اصطلاحی شیطان، وجود و صفات و افعال شیطان، فلسفه خلقت شیطان، علت فرمان خدا به شیطان مبنی بر سجده به مقام آدم و تمرد شیطان از این فرمان .

مباحث این پایان نامه عبارتند از: ریشه محبت درانسان، ارتباط محبت با دین، رابطه محبت و عشق وعلاقه، ارتباط عقل و عشق، حب و مشتقات آن درقرآن، ملاکهای محبوبیت، سیمای شخصیت های محبوب قرآن و مقایسه آن با عهدین.

تفسیر تبیان به تصریح مؤلف آن، شیخ طوسی جامع انواع علوم قرآن است. یکی از انواع علوم قرآن که دراین تفسیر مورد بحث قرار گرفته، پاسخ به شبهات کلامی مخالفان شیعه است که احیانا ذیل برخی از آیات اعتقادی مطرح می گردد. نویسنده در این پایان نامه روش بحث کلامی شیخ طوسی را در تفسیر تبیان بررسی کرده است.

این پایان نامه شامل دو بخش است. در بخش نخست، با نام ولادت تا نبوت از این موضوعات بحث شده است: زادگاه، ولادت، نسب و پدر ابراهیم؛ دعاهای ابراهیم در قرآن، مانند دعا برای ذریه، دعا برای پدر و مادر، دعا برای خود؛ اوصاف ابراهیم در قرآن کریم، مثل حنیف، خلیل، مسلم، نبی، صدّیق، اوّاه، حلیم، منیب، اسوه حسنه، امة، قانتا لِلّه، شیعه نوح، عبد. در بخش دوم، تحت عنوان نبوت تا امامت، این موضوعات بررسی شده است: احتجاج با بت پرستان، استدلال بر توحید، ارائه ملکوت به ابراهیم، دین حنیف، احتجاجات قوم، ابراهیم و معاد، زنده شدن پرندگان، معاد جسمانی، میهمانان، تجدیدبنای کعبه، مهاجرت، ولادت اسماعیل، چشمه زمزم، اسماعیل و قبیله جرهم، سفر به کعبه، درخواست ابراهیم.

رساله حاضر، تحقیقی پیرامون سنّت امهال و استدراج از منظر قرآن و حدیث می باشد. نویسنده رساله خود را در ضمن چهار فصل تنظیم کرده است. وی ابتدا مفهوم استدراج و سنّت را بررسی می نماید، سپس به قلمرو و ارتباط معنایی آن با دیگر سنّت های الهی می پردازد. زمینه های عذاب استدراج و آثار آن در زندگانی فردی و اجتماعی، و راه های پیش گیری از فرو غلطیدن در این ورطه هولناک از دیگر مطالب کتاب می باشد. وی سپس به مصادیق تاریخی گرفتاران به عذاب استیصال از جمله اقوام ستمگر گذشته، همچون قوم نوح، عاد، ثمود، فرعونیان، قوم سبأ، اصحاب باغ سوخته، و قوم لوط می پردازد و فرجام این اقوام (در سلب نعمت ها و یا هلاکت ذلّت بار آنان) را سنّت الهی در مهلت اوّلیه و سپس سلب نعمت از آنان می داند. نویسنده در پایان شبهات سنّت امهال و استدراج را بررسی نموده و به آن پاسخ داده است.

این رساله از ده فصل تشکیل یافته و عناوین فصول رساله به این صورت می باشد: فصل اول تاریخچه اجمالی بحث و حسن و قبح عقلی، فصل دوم بررسی مفهوم کلامی حسن و قبح و عقلی؛ فصل سوم عنوان ذاتی و عقلی در حسن و قبح؛ فصل چهارم بررسی ملاکهای حسن و قبح و عقلی؛ فصل پنجم ادله مثبتین حسن و قبح و عقلی؛ فصل ششم دلائل منکران حسن و قبح و عقلی و نقد آن؛ فصل هفتم بررسی حسن و قبح و عقلی در قرآن و احادیث؛ فصل هشتم عقل عملی و نظری؛ فصل آیا حسن و قبح و عقلی

یکی از زمینه‌های مطالعه تاریخی نظریه فطرت در بعد خداشناسی، سخنانی است که اندیشمندان اسلامی اعم از محدثان، متکلمان، عرفا، فلاسفه و مفسران در ذیل آیه 172 سوره اعراف ـ که به آیه «میثاق» یا «ذر» مشهور است ـ بیان داشته‌اند.<br /> در طول تاریخ اندیشه اسلامی، در ذیل آیه مزبور، سه مفهوم‌سازی عمده از خداشناسی فطری شکل گرفته است که بر «حصول معرفت همگانی نسبت به خداوند در عالم پیشین»، «بداهت و ضرورت وجود خدا» و «استعداد نفس برای معرفت به وجود او» استوار است. در این میان، تنها مفهومی که به لحاظ دلالی به ظاهرِ آیه قابل استناد است، مفهوم‌ نخست است.

مساله مثل یکی از اساسی ترین مسایل هستی شناسی است که افلاطون برای اولین بار بحث ماز آن را با رویکرد وجود شناسی و معرفت شناسی، به صورت علمی طرح و از مبانی فلسفه خویش قرار داد، منتها تا به امروز یکی از بغرنج ترین مسایل علوم الهی باقی مانده و هر کس تفسیر خاصی از آن ارایه کرده است. ملاصدرا نیز بر اساس اصالت وجود تفسیر مخصوص خود را ارایه کرده و مانند افلاطون معتقد است که تنها راه رسیدن به مثل، شهود مستقیم آنهاست و برای نیل به این مقصود، ابتدا باید به تهذیب و تزکیه نفس همت گمارد. اما با این حال در اقامه برهان برای اثبات مثل، از هیچ کوششی فروگذار نکرده است. ما بعد از تبیین نظریه مثل افلاطونی و تفسیر ملاصدرا از آن، گفته ایم که تفسیر وی نزدیک ترین تفسیر به عقیده افلاطون درباره مثل است، اما نه تنها هیچ کدام از نقاط مبهم موجود در این نظریه را باز نکرده، بلکه با توجه به تاثیر شدید آموزه های عرفان این دیار بر اندیشه های ملاصدرا، در بعضی جاها، از آن خیلی فاصله گرفته است و همچنین ثابت کرده ایم که دلایل ملاصدرا بر وجود مثل، نارسا، ناتمام و اعم از مدعاست و این مساله قبل از آنکه یک مساله فلسفی باشد یک مساله عرفانی است. بنابراین، بر اساس مبانی فلسفی و استدلال های عقلی، نفیا و اثباتا درباره آن نمی توان قضاوت کرد.