جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق شامل پنج فصل است کهفصل اول دربردارنده ؛بیان مساله، ضرورت، اهداف، سوالات و تعریف مفاهیم کلیدی تحقیق بوده و در فصل دوم با اشاره به رویکردهای مختلف در جهان اسلام درباره ایمان و پاره‌ای از پژوهش‌های روشمند، مبانی نظری و پیشینه تحقیق مورد بررسی قرار گرفته . روش شناسی این تحقیق به عنوان یک تحقیق کیفی و کاربردیروش توصیفی-تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات ما روش مرسوم کتابخانه‌ای است که با ابزار فیش برداری صورت پذیرفتهدر تحلیل و ارزیابی نیز سعی کرداه‌ایم در چهارچوب روش تحلیل محتوا گام برداریم .در فصل چهارم تلاش ما مصروف روشن نمودن این مساله است که، ایمان دینی به عنوان مهمترین عامل نجات و رستگاری چه ماهیتی دارد و چگونه متولد می‌شود و هرکدام از ساحت‌های وجودی انسان چه نقشی را در شکل گیری و تحول آن ایفا می‌کنند .درراستای کشف مسایل فوق با طرح سه سوال؛ چیستی ایمان، چگونگی شکل گیری ایمان وچگونگی تکامل ایمان، سه پاسخ مجزا ارائه نمودیم : ما در ماهیت شناسی ایمان برفعل بودن، اختیاری بودن، ابتناء بر معرفت، برخورداری از مولفه‌های عاطفی، آزمون پذیری ایمان و ملازمت اطمینان و آرامش باایمان و... یاد می‌کنیم . همچنین ما ماهیت ایمان را ماهیتی مرکب و نه بسیط یافتیم که ابتنای آن بر معرفت، کنه و لب آن تعلق و دلدادگی و مقتضی لازم و عینی آن را عمل تشکیل می‌دهد .در پاسخ سوال دوم؛ با اتکا به دو اصل موضوعی فطرت و قلب در انسان شناسی قرانی، ایمان را فعل قلب دانسته لذا با التفات به فطرت و جای گیری ایمان در قلب، نظام حساسیت‌ها و تمایلات شکل خاصی می‌یابد و تمایلات ایمانی ساختار ادراکی را انتظام می‌بخشد و در آخر این دو بخش حوزه عین و رفتار را تابع خود می‌سازد . در پاسخ سوال سوم؛ تحول(تکامل) ایمانی را در سه سطح؛ عاطفی، ادراکی و رفتاری بررسی می‌کنیم. تحول ایمان را با تمرکز بر دو اصل تربیتی(تاثیر باطن برظاهر و تاثیر ظاهر بر باطن)تبیین نموده و معتقدیم تحول ایمان در قدم نخست منوط به احیای فطرت (گرایش‌های اصیل فطری) بوده و در مرتبه بعد ساحت ادراکی که در تعقل تجلی می‌یابد دارای اعتباراستو در مرتبه سوم حوزه رفتاری که دو نقش احیا کننده فطرت ونقش تثبیت گر ادراکات مسموع و مطبوع و تعیین بخشی به آنهارا داردمعتبر می‌گردد.در فصل پنجمنیزنتایجتحقیق در ذیل هر سوال،محدودیت‌هاوپیشنهادات کاربردیو پژو هشی بیان گردیده است .واژه‌گان کلیدی:قرآن،ایمان دینی، شکل گیری،تحول تربیتی

یافته‌ها، حاکی از آن است‌که نظام تربیت اخلاقی از نگاه وی حاوی بنیان‌ها، اهداف، اصول و روش‌های خاصی در چهار محیط خانوادگی، آموزشی، رفاقتی و شغلی است. در این تحقیق، بنیان‌های انسان‌شناختی تربیت اخلاقی، شامل 1- فطرت الهی، 2- غیرت، 3- تربیت پذیری تدریجی انسان، 5- سریع الفساد بودن، 6- اجتماعی بودن، 7- هجده سالگی؛ اوج دریافت، 8- قصدی نبودن عنوان تربیت، 9- آسان بودن، 10-اثرگذاری احسان، 11- اثرگذاری ظاهر والدین، 12- پایدار بودن پیوند خدا محور، 13- اثرگذاری محیط‏های شغلی بر اخلاق انسان، 14- تاثیر همکار بر اخلاق انسان و 15- تاثیر مراجعین بر اخلاق انسان؛ و اهداف تربیتی، شامل 1-مودب شدن به آداب الهی،2-سالم نگاه داشتن فطرت الهی، 3-رشد مربی به موازات رشد متربی، 4-ارتقاء سطح اخلاقی اجتماع و 5-رسیدن به حفظ ظواهر شرعی است. اصول تربیت اخلاقی درچهار محیط نام‌برده به قرار زیر است: الف- در محیط خانوادگی، 1- تربیت الهی فرزند، به‌جای تامین صرفا مادی او، 2- پیش‌دستی در تربیت، 3- اسوه حسنه بودن والدین، 4- پرورش حیا در همه ابعاد، 5- نهی از تربیت در حالت خشم، 6- شروع تربیت اخلاقی از ظاهر، 7- مرحله‌مندی تربیت اخلاقی تا سن بیست و یک سالگی، و ب- در محیط آموزشی، شامل 1- تقدّم تربیت مربی بر تربیت متربی، 2- دقت در انتخاب محتوای آموزشی و 3-تقدم تربیت رفتار بر تربیت با زبان، و ج- در محیط رفاقتی، شامل 1- دقت در انتخاب دوست و 2- پرهیز از دوستی با دشمنان خدا، و د- در محیط شغلی، شامل 1- دقت در انتخاب نوع شغل، 2- دقت در انتخاب محیط‌کار، 3- دقت در انتخاب همکار و 4- مراقبت در تاثیرپذیری از مراجعین؛ روش‌های تربیت اخلاقی در چهار محیط نام‌برده به قرار زیر است: الف- محیط خانوادگی شامل 1- تلویحی یا تعریضی بودن برخورد تربیتی، 2- تکرار اعمال پسندیده، 3- انجام کار خیر توسط کودک، 4-آموزش کسب اجازه به کودکان و 5- جدا سازی بسترها از ده سالگی، ب- در محیط آموزشی، دقّت در انتخاب معلم؛ ج- در محیط رفاقتی، روش اختبار و د- در محیط شغلی، شامل 1- یک‌جا بودن شهر محیط کار با زندگی و 2- عدم برخورد با مراجعه کننده جنس مخالف، است.

در معارف قرآنی و معارف اهل بیت (صلوات الله علیهم) توحید علت تامه معارف دینی است. اگر توحید کسی صحیح باشد دیگر معارف مانند اعتقاد به نبو ت ، رسالت ، امامت ، ولایت و معاد تحقق خواهد یافت و دچار شک و تردید و یا انحراف نخواهد شد.بر اساس چنین معرفتی، انسان از جهت اعمال و رفتار و زندگی تنها یک وظیفه دارد و آن عبادت و بندگی خدای تعالی است که این حقیقت شامل تمام ابعاد زندگی انسان از غریزی-ترین امور مانند خوردن و آشامیدن تا معنوی‌ترین امور می‌شود.مسئله اصلی پژوهش، تبیین ضرورت توحید در تربیت دینی و تبیین رابطه علی معلولی توحید با تربیت دینی، استخراج و تدوین کاربردهای‌ آن بر مبنای نهج البلاغه به عنوان یکی از غنی‌ترین منابع در حوزه معارف توحیدی و اسلامی شیعه است.

ابتدا فطرت از منظر شهید مطهری تعریف شده، سپس به اقسام فطرت(فطرت ادراکی و احساسی) پرداخته شده است. در بخش ادله فطرت، سه دلیل عقلی، نقلی و علمی نقل شده است.سپس رشد، انحراف و مسخ فطرت مورد بحث قرار گرفته است.در بخش دوم از مباحث فوق دلالتهای تربیتی(اهداف، اصول، روشهاو نفش معلم)استنتاج شده اند.

این پژوهش، با هدف «تحلیل شکاف بین ایمان و عمل‎صالح از منظر قرآن کریم، بر اساس تفسیر المیزان و ارائه‎ی راهکارهای تربیتی کاهش آن» انجام شده است. دو سوال اصلی این تحقیق، عبارت از تعیین علل پیدایش شکاف میان ایمان و عمل‎صالح و همچنین شناسایی راهکارهای تربیتی کاهش آن از منظر قرآن کریم، بود. انجام بررسی‎های دقیق نشان داد که علل پدید آورنده‎ی شکاف میان ایمان و عمل‎صالح، در دو دسته‎ی کلی علل نظری و عملی قرار می‎گیرند. نسیان و عدم تعقل از جمله مهم‎ترین علل نظری و عدم عزم و اراده و حب دنیا به عنوان اصلی‎ترین علل عملی شکاف میان ایمان و عمل‎صالح تعیین شد.در جستجوی راهکارهای تربیتی کاهش شکاف میان ایمان و عمل‎صالح، تحریک روحیه‎ی رشدخواهی و تقوا به عنوان مهم‎ترین راهکارهای معطوف به علل نظری و همچنین صبر و توکل و دنیاشناسی به عنوان مهم‎ترین راهکارهای معطوف به علل عملی، مشخص شد.

چند دهه اخیر شاهد رخدادهای مهمی در زمینه دانش و فناوری بوده است؛ علاوه بر این نقد جهان منظم نیوتونی و ترسیم پدیده‌های جهان بر اساس پارادایم معرفت‌شناختی پیچیدگی، در حال پی‌گیری است. این رخدادها حوزه تعلیم و تربیت را با چالش‌ها و مطالبات جدیدی روبرو کرده است. در راستای پاسخ به شرایط جدید الگوها و نظریه‌های گوناگونی توسعه یافته‌اند. هدف این رساله بررسی و تحلیل یکی از نظریه‌های جدید یادگیری تحت عنوان ارتباط‌گرایی است که در چند سال اخیر مورد اقبال پژوهشگران قرار گرفته است. برای این منظور پژوهشگر با استفاده از روشهای توصیفی- تحلیلی به گردآوری شواهد متنی، و تجزیه و تحلیل آنها مبادرت کرده تا به سوالاتی درباره این نظریه پاسخ دهد: آیا ارتباط‌گرایی می‌تواند یک نظریه یادگیری باشد؟ چه نقدهایی بر آن وارد است؟ آیا اساسا یک نظریه نوبنیاد است یا بر داشته‌های نظریه‌های قبلی استوار شده است؟ مبانی معرفت‌شناختی آن چیست و چه نقدهایی بر آن وارد است؟ درباره این نظریه تاکنون پژوهش‌های متعددی در سراسر دنیا به انجام رسیده است، – بویژه در رابطه با فضاهای مجازی و یادگیری‌های الکترونیکی-اما کمتر موردی را می‌توان یافت که از لحاظ معرفت‌شناسی به آن توجه کرده باشد. از آنجا که هر نظریه در انقیاد زمینه‌های فرهنگی و همچنین پارادایم‌های علمی حاکم بر زمانه خود است، به‌طور ویژه جوامعی که از مختصات انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی و ارزش‌شناختی متفاوتی برخوردارند لازم است قبل از هر اقدام عملی در زمینه بکارگیری نظریه‌های جدید، آن را از جنبه‌های مذکور مورد بررسی و نقادی قرار دهند. از اینرو، بر اساس واقع‌گرایی اسلامی، مبانی معرفت‌شناختی نظریه جدید مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که ارتباط‌گرایی در مقایسه با نظریه‌های رفتارگرایی، شناختی و سازنده‌گرایی از پارادایم‌های مدرنیسم و پست‌مدرنیسم فاصله گرفته و در واقع ریشه در پارادایم جدید پیچیدگی دارد. همچنین این نظریه با اتکا به دانش ارتباطی(در برابر دانش کمّی و کیفی) و همچنین التزام به نظریه‌ی برآمدنی(در برابر نظریه‌ی علّی)، تلاش می‌کند از دیدگاه‌های تحویل‌گرایانه نسبت به یادگیری و فضاهای تعلیم و تربیت، به سوی دیدگاه‌های کل‌گرایانه حرکت کند؛ با این وجود، پژوهش نشان می‌دهد که تسری قوانین و یافته‌های دیگر علوم(فیزیکی) به علوم تربیتی، و همچنین انگاره ارگانیستی به آدمی، و یکسان‌انگاری قوانین شبکه‌های عصبی، اجتماعی و فناوری، به شکل پیچیده‌تری این نظریه را از جهات دیگری به تحویل‌گرایی نزدیک کرده است. با این وجود، اگر واقع‌گرایی اسلامی را از نوع انتقادی بدانیم، نظریه ارتباط‌گرایی به خاطر التزام به واقع‌گرایی هستی‌شناختی، از برخی جهات نقاط مشترکی با واقع‌گرایی اسلامی خواهد داشت. در انتها مولفه‌های یاددهی و یادگیری این نظریه، با لحاظ کردن نقاط ضعف و محدودیت‌های آن مورد بررسی و توجه قرار گرفته است. واقع‌گرا بودن ارتباط‌گرایی، و همچنین ارائه نوع واقع‌گرایانه‌تری از الگوی ارگانیستی به موضوع یاددهی و یادگیری، باعث شده است غالب مولفه‌های آن را – البته با لحاظ محدودیت‌های آن- بتوان در طراحی آموزشی و طراحی محیط‌های آموزشی بکار گرفت. با این وجود این نظریه، هنوز از پشتوانه‌های تجربی کافی برخوردار نیست، بنابراین بکارگیری آن بویژه در حوزه طراحی آموزشی نیاز به پژوهش بیشتر دارد. در مجموع این نظریه می‌تواند به عنوان همکار جدید نظریه‌های یادگیری نه جایگزین آنها، رهنمودها و کاربردهای زیادی، بویژه برای یادگیری الکترونیکی در فضای وب 2.0 به همراه داشته باشد.

هدف پژوهش حاضر تحلیل مبانی معرفت‌شناسی حکمت صدرایی، توجیه عناصر تربیتی بر اساس آن مبانی و ارایه‌ی چشم‌انداز تربیتی مبتنی بر آن را می‌باشد؛ روش پژوهش تحلیل فلسفی با رویکرد تألیفی بوده است. به منظور دستیابی به هدف پژوهش، ابتدا مبانی معرفت شناسی صدرایی از آثار متعدد صدرالمتألهین و برخی از شارحان وی تحلیل و سپس عناصر تربیتی مبتنی بر آن مبانی توجیه می‌گردد؛ مبانی اساسی معرفت‌شناسی صدرایی در دو حیطه‌ی وجودشناسی و معرفت‌شناسی عبارتند از؛ الف) مساوق بودن معرفت با وجود، ب) کل قوا بودن نفس ناطقه‌ی انسان، پ) اتحاد عالم، معلوم و علم، ث) تقدم عقل نظری بر عقل عملی، ج) برقرار بودن موازنه میان عالم محسوس و عالم معقول و ت) سلسله مراتبی بودن معرفت. عناصر مهم تربیتی یعنی هدف، برنامه ی درسی، معلم، متعلم و روش تدریس با عنایت به مبانی فوق الاشاره بررسی و تحلیل شده‌اند و نشان داده شده است که عناصر تربیتی در این دیدگاه از خصایص و ویژگی‌های خاصی برخوردارند که می‌توانند فراگیر را به خودآفرینی سوق و نور عقلی یعنی ایمان را در وی متجلی سازند. چشم‌انداز تربیتی منتج از چنین مبانی بر حقیقت تربیت تأکید می‌کند، که در این صورت تربیت در عین وحدت و حفظ یگانگی، مانند حقیقت وجود از کثراتی چون کثرت شدت و ضعف، بیشی و کمی و برتری و کهتری برخوردار می‌سازد؛ نتیجه‌ی دیگر پژوهش بیان می‌دارد که بین عناصر تربیتی چشم‌انداز باید موازنه برقرار باشد، این موازنه هم در هر مرتبه‌ی معرفتی و هم در مراتب طولی معرفت واقع می‌گردد.

این تحقیق با هدف بررسی تحلیلی نسبت وجدان و مسئولیت از منظر قرآن کریم و مدلول های تربیتی آن به منظور ارائه یک الگوی تربیتی مناسب انجام شده است. نوع این تحقیق، کیفی و روش آن توصیفی-تحلیلی است. مهم ترین یافته های این تحقیق بدین شرح است: نفس دارای مراتب و شئونات فراوانی است که یکی از آنها وجدان است، بکار بردن کلمه نفس برای وجدان به این معناست که این نیرو از ابعاد نفس انسان است و این جزءِ ذات آدمی است. این تمایل فطری از ذات انسان ریشه می گیرد؛ در قرآن کریم کارکردها و آثار وجدان، در قالب سه مورد آمده است: ۱- سرزنش وجدان ۲- نظارت وجدان ۳- آرامش وجدان. وجدان که یک قوه شناختی و نوعی محرک درونی و باطنی برای رسیدن انسان به کمال و خوبی است در صورت مطابقت با فطرت الهی به آرامش می‌رسد و در غیر این صورت سرزنشگر می‌شود. همچنین وجدان یکی از امور فطری بشر است، زیرا فطرت حقیقت ویژه انسانی و طبیعت مشترک انسانهاست و همان سرشت الهی انسان است که از بدو آفرینش انسان با اوست. براین اساس می‌توان گفت که وجدان مرتبه‌ای از مراتب نفس و فطرت انسانی است. واژه مسئولیت از لحاظ لغوی به معنی توانایی پاسخ دادن و در عرف عام به مفهوم تصمیم گیری های متناسب و موثر است. مسئولیت پذیری در قرآن به مفهوم تکلیف شناسی و ضابطه پذیری و تعهدباوری است که ریشه در فطرت و وجدان آدمی دارد و سایه روشنی از آن بصورت ضمیر و باطن انسان نهاده شده و از باورهای وجدان و عقل آدمی است. انسانی که تحت تأثیر تربیت های قرآنی قرار گرفته، مسئولیت های خود را می شناسد و مسئولیت پذیر است. این انسان به مدد قوه تمیز و تشخیص و وجدان آگاه خود نسبت به همه اعمال خود احساس تعهد و مسئولیت می کند. انسان باید به قانون و دین خدا متعهد باشد و به خرد و کلان احکام الهی گردن نهد و از اوامر و نواهی دین فرمان برد. از دیگر یافته های این تحقیق مسئولیت انسان در برابر خویشتن، مسئولیت در برابر دیگران و مسئولیت در برابر طبیعت می باشد که به همه این موارد در قرآن کریم اشاره شده است. بیدار نگه داشتن وجدان و داشتن احساس مسئولیت جوهره اصلی انسانیت و مرز بین انسان و سایر موجودات است. میان وجدان و مسئولیت رابطه علیت و معلولیت برقرار است.