جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق رهیافتی است به سیاست‌ورزیِ صحیح، در مبانی انسان‌شناسی علوی. پژوهش حاضر تلاش می‌کند،رفتارهای سیاسی امام علی (علیه‌السلام) از دیدگاه نهج‌البلاغه را، با بررسی متن و تحلیل محتوای روایات مرتبط کشف نماید. جهان‌بینی حاکم بر رفتار سیاسی امام علی (علیه‌السلام)، جهان‌بینی الهی ـ توحیدی است. در نگاه آن حضرت، حرکت جهان آفرینش به سمت خداست؛ جهانی که با همه چیزِ آن، برای انسان ـ این موجود فقیر بالذات ـ آفریده شده. بنابراین انسان‌شناسی الهی، محور همه‌ی امور خداست و خواسته‌ها و توانایی‌های انسان دارای اصالت نیست؛ زیرا مالک انسان، خداوند است. آدمی دارای ظرفیت و استعداد دریافت وحی و الهاماست و از این طریق، با خداوند متعال و فرشتگان الهی ارتباط دارد. انسان دارای بعد فرامادی است و از عوامل فرامادی، چه نیک و چه بد، مانند: دعا و نیایش یا وسوسه‌ و اغواگریِ شیاطین، تأثیر می‌پذیرد.

مسئله فتنه ارتباط تنگاتنگی با مسئله امنیت و سلامت روحی- روانی فرد و جامعه دارد و می تواند تاثیرات عمیقی بر حرکت فرد و جامعه به سوی کمال و تعالی داشته باشد. به همین دلیل در قرآن کریم و روایات ائمه معصومین? از جهات مختلفی به این امر پرداخته شده است و با بیان آثار مخرب فتنه بر فرد و جامعه، همواره به ارائه راهکارها و شیوه های مبارزه با فتنه های گوناگون، مسیر روشن و درست در برابر آسیبهای آن را برای ما ترسیم نموده اند. پیش بینی وقوع حوادث و آسیبهای ناشی از فتنه و اقدامات پیشگیرانه از آنها، شناسایی عوامل و ریشه ها، ویژگی های فتنه گران، آثار مثبت و منفی که فتنه ها از خود به جای می گذارند و آشنایی با نحوه به وجود آمدن فتنه های صدر اسلام از جمله مواردی است که در این پژوهش مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه ریشه فتنه ها، خواهشهای نفسانی، دنیاطلبی، رذایل اخلاقی از قبیل: خودخواهی، حسد و امثال آن می باشد که با شناسایی آنها می توان این بیماری خطرناک را درمان نمود.فتنه به مفهوم اختیار و امتحان می تواند جنبه مثبت به خود گیرد، زیرا در آزمون است که ارزشها شناخته می شود و مثبت و منفی آن نمایان می گردد، لذا فتنه آنجا که باعث تحول انسان می شود و مشکلات را می نمایاند، بار مثبت را دارد ولی اگر انسان دقت لازم را معمول ندارد، فتنه می تواند چه از درون خود انسان باشد و چه از بیرون، به وی لطمه زند، مثل فتنه کربلا؛ که حُرّ را آگاه می کند و نجات می دهد و عمر سعد را به ورطه هلاکت می افکند.قرآن و نهج البلاغه برای مقابله برای فتنه های آسیب رسان راهکارهای متنوع ارائه می دهند که بعضاً خود انسان باید در نفس خود اعمال نماید مثل تقویت تقوا برای جلوگیری از نفوذ هواهای نفسانی و بصیرت و هوشیاری در برابر فتنه های دیگران.بی تردید شناخت فتنه و مراقبت از نفوذ آن می تواند جامعه را سالم نگه دارد، بنابراین تبعیت از قرآن و رهبری دینی و تعالیم آسمانی به ویژه فرامین ائمه معصومین? می تواند اثرات فتنه را حل نموده و سلامتی و امنیت فرد و جامعه را فراهم سازد.نتیجه این پژوهش یک جمله روشن و مبرهن است که؛ فتنه ها دارای آسیبهای فراوانی هستند و برای پیشگیری از این آسیبها و حفظ سلامت افراد جامعه باید آگاهی و بصیرت، باورها و اعتقادات آنان تقویت شده و از راه آموزشهای گوناگون، آمادگی لازم را جهت مقابله با فتنه ها، در آنها ایجاد کرد.

چکیده پایان‌نامه ابتدا به مبانی این بحث پرداخته و دیدگاه‌های حضرت علی علیه السلام در پنج زمینه خداشناسی، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، معادشناسی و پدیده‌شناسی فقر و غنی را تبیین کرده، سپس روشها و اقدامات امام علیه السلام از جمله اصلاح و تدوین ساختار اقتصادى، راهکارهاى اجراى محرومیت‌زدایی، روش ایشان در فرهنگ‏سازى عمومى در جامعه و تدوین آیین‏نامه حکومتى براى والیان و موانع فقرزدایی در این مسیر را مورد بررسی قرار داده است و این نتیجه حاصل شد که در حکومت امیرالمومنین علیه السلام نظام عادلانه اقتصادی در تمام زمینه‌های اقتصادی از جمله تولید، توزیع، مصرف، توزیع مجدد ثروت، سرمایه‌گذاری، مالکیت و بیت‌المال محور اساسی فقرزدایی و محرومیت‌زدایی است و بر همین اساس می‌توان بزرگترین مشکل حضرت را در تاریخ حکومت‌داری ایشان مبارزه با ظلم اقتصادی و رفع موانع برپایی عدالت اقتصادی دانست.

چکیدهخانواده اصلی ترین نهاد اجتماعی و بهترین بستر برای سیر آدمی به سوی کمالات است اما در شرایط امروز کهتهاجم فرهنگی، زمینه ی انحراف فکری و عملی جوانان را بیش از هر زمان دیگری فراهم ساخته، و هدفش دورساختن نسل جوان از ارزش های دینی و اسلامی است، آن چه در حفظ اقشار آسیب پذیر جامعه موثر است،مراقبت خانوادگی است، و بدون شک رفتار شناسی معصومین که بر اساس اصول قرآنی شکل گرفته، الگوییمفید در این حوزه می باشد. از این رو در این رساله با انگیزه ی پرداختن د وباره به کتاب الهی و سنت نبوی،در حوزه ی مباحث خانوادگی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در واقع سیره، اصول ثابتی ? سیره ی اهل بیتاست که رفتار و گفتار را شامل می شود ، چرا که گفتار معصوم 7 در واقع دستور به عمل است. بنابراین در اینرساله، جلوه های عملی سیره ی معصومین مورد فحص قرار گرفته است.بدین منظور ابتدا اصول مرتبط با رفتار در خانواده از آیات قرآن استخراج گردید و بازتاب این اصول درمورد بررسی قرار گرفت. این اصول که قواعدی ثابت و پایدار است، شامل اصل ? سیره ی خانوادگی اهل بیتتشکیل خانواده، اصول حاکم بر رفتار با همسر، فرزند و والدین می باشد.برجسته ترین نتیجه ی این بررسی این است که اداره ی خانواده باید بر پایه ی اصول مهمی چون مودت ورحمت، نفی خشونت، صداقت و صراحت و تکریم پایبند باشد.کلید واژه ها :سیره، سیره ی عملی، سنت، اهل بیت، قرآن، روایت، خانواده، تربیت فرزند، روابط همسران، وظایف والدین، »« وظایف فرزندان

جمع‏گرايي يا گرايش به جمع يک گرايش فطري و طبيعي است که در نهاد هر انسان وجود دارد و از آنجايي که وظيفه انسانها تلاش براي تکامل مادي و معنوي خود است لذا اين تکامل تنها در سايه جمع‏گرايي تحقق مي‏يابد.مسئله تکامل انسان در سايه جمع‏گرايي از جمله مسائلي است که اثبات آن کاملاً عقلي است و در اين باره آيات و روايات فراواني نيز وجود دارد.بررسي اين مسئله از ديدگاه امام صادق (عليه السلام) به عنوان ششمين پيشواي مسلمانان، از دو جهت حائز اهميت است: نخست آنکه تقريباً بيش از يک‏سوم از احاديث شيعه از سوي آن امام بزرگوار روايت شده است. دوم آنکه آن حضرت به عنوان خليفه خداوند در مقام امامت به عنوان کسي که کامل‏ترين فرد است مي‏باشد، از اين رو تنها چنين شخصيتي است که مي‏تواند انسان‏هاي ديگر را به تکامل برساند، لذا آموزه‏هاي آن حضرت در اين باره راه‏گشا است.لزوم جمع‏گرايي را بايد از اهميت آن در زندگي انسان دانست که بسياري از مشکلات و گرفتاري‏هاي انسانها در طول تاريخ با به کار گيري آموزه‏هاي جمع‏گرايانه بر طرف مي‏شود. مشکلاتي از قبيل مشکلات اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، سياسي و خانوادگي؛ حتي تأثير آن در عالم تکوين و قضا و قدر الهي را مي‏توان عنوان کرد. مثلاً مي‏توان به آموزه‏اي چون صله رحم اشاره نمود که تأثير تکويني در زندگي انسان دارد و آن اينکه سبب فزوني رزق و عمر مي‏شود.در اين پژوهش با بهره‏گيري از منابعي که احاديث امام صادق (عليه السلام) در آنها ذکر شده است، مؤلفه‏هاي جمع‏گرايي که در دو گروه مصاديق و آموزه‏ها تقسيم مي‏شود، از نگاه آن امام بزرگوار بررسي شده است ضمن آنکه رابطه آنها با تکامل انسان تبيين مي‏شود. همچنين به اهميت مسئله جمع‏گرايي و کارکردهاي آن از منظر امام صادق (عليه السلام) پرداخته شده است.بي‏شک تمام آموزه‏هاي جمع‏گرايانه در شکل‏گيري جامعه مطلوب که بستري مناسب براي دستيابي به سعادت و کمال حقيقي و در نهايت عبوديت خداوند است، مؤثر است.با مطالعه احاديث آن امام بزرگوار در تمام زمينه‏ها و باب‏ها به اين نتيجه دست يافتيم که تکامل واقعي انسان تنها در سايه جمع‏گرايي صورت مي‏گيرد و شواهدي از فرمايشات ايشان در اين باره ارائه شده است.

انسان موجودی اجتماعی و «رابطه» لازمه‌ی زیست اجتماعی است. محبوب بودن، داشتن رابطه‌‌ای صمیمی و تأثیر گذار با اطرافیان تمایل همه‌ی انسانها است از این رو بر اساس تجربه، آداب و رسوم و فرهنگ و یا دانش، این جنبه‌ی زیست اجتماعی خود را تنظیم می‌کنند. تعالیم دینی به جهت اینکه از وحی سرچشمه می‌گیرند برای متدینین، معتمدترین و مطمئن ترین دستورات و آموزه‌های قابل اجرا هستند و برای کسانی که زبان آزمایش و علم را می‌پسندند نیز به عنوان یک فرضیه و نظریه قابل توجه هستند.اسلام که دین جامعی برای تمام شئون زندگی انسان است، تعالیم خاصی در جهت تنظیم و تحکیم روابط انسانها در جامعه دارد. در اسلام به« شناخت نفس» به عنوان اولین مرحله‌ی رابطه که همان رابطه انسان با خودش است، بسیار توجه و توصیه شده. اسلام با برادر خواندن مومنین با یکدیگر راه پایه‌ی اصلی ایجاد الفت و صمیمیت را بنیان گذاشته سپس به منظور اصلاح و استحکام روابط، رابطه میان انسانها را به رابطه آنها با خداوند متعال پیوند زده است. اهمیت این امر به اندازه‌ای است که می‌توان گفت محور اصول دیگر و مهارتهای رفتاری و گفتاری در تعالیم اسلام می‌باشد. در این پایان نامه در پنج فصل به آموزه‌های علوی در زمینه‌ی مبانی، اصول، مهارت‌ها و آسیب‌های روابط میان فردی با تکیه بر «نهج‌البلاغه» پرداخته شده است.

برآمدن حق در هر شأنی از شئون زندگی انسان، به معنای تلاش برای روشن کردن مسیر درست حرکت او و آسان کردنِ گام گذاشتن در آن است، و فرو رفتن به کام باطل، به معنای فراموش کردن این راه و روی آوردن به دیگر طرق است. در متون مختلفی همچون قرآن و نهج البلاغه و در حیطه‌های متفاوتی مانند سنت‌های الهی، به بحث و بررسی در رابطه با ویژگی‌های حق و باطل پرداخته شده است. در این میان بخش مهمی از این مبحث، با نگرانی انسان در دو راهی انتخاب‌هایش در ارتباط است. بنابراین از جمله مسائل پر اهمیت در بحث حق و باطل این است که آن را در شرایط مختلف زندگی انسان و برای او پیگیری کنیم، چنانچه در سیرۀ امام علی (علیه السلام) نیز برآمدن حق با در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی وظرفیت‌های وجودی افراد صورت می‌پذیرد. پژوهش حاضر بر آن است تا حق را به واسطۀ امکانات و توانایی‌های حق و ویژگی‌های فضای سه‌گانۀ، انسان، عالم و خداوند مورد بررسی قرار دهد. در این راستا فصل نخست به بیان کلیاتی دربارۀ حق و باطل و روشن ساختن نقش هر یک از عناصر فضای سه‌گانۀ یاد شده، در فرآیندهایی می‌پردازد که منجر به برآمدن حق می‌شوند. فصل دوم، در پی شناخت ویژگی‌های حق برآمده و طی همین شناخت، شکل رابطه و تعامل بین حق و باطل مشخص می‌گردد. نهایتاً در فصل سوم، صفاتی همچون صدق، وفای به عهد و ... به عنوان شکل‌هایی از آرایش مناسب انسان در این فضای سه گانه، در جهت برآمدن حق، مطرح می‌شوند.

بر اساس آیات مختلف قرآن مجید همچون:اعراف/180،اسراء/110،طه/8 ،حشر/24 و نیز سخنان گهربار پیشوای متقین علی (ع) مانند خطبه 65 نهج البلاغه ،خداوند متعال دارای اسماء و صفاتی است که در تقسیم بندی کلی به دو دسته: صفات ثبوتی و صفات سلبی تقسیم میشوند،صفات ثبوتی:آن دسته از صفاتی هستند که آنها را برای حق تعالی اثبات نموده و به او نسبت میدهیم و نیز صفات سلبی :صفاتی هستند که ذات پاک احدیت از آنها منزه ومبرّا می باشد.آنچه از مجموع این پژوهش حاصل می شود اینکه :سعادت و کمال حقیقی انسانها جز در سایه معرفت و آگاهی از این اوصاف حاصل نمی شود، چه اینکه:تنها با شناخت این اسماء و صفات و نیز تلاش در جهت تخلق و اتصاف به آنهاست که انسانها شایستگی تقرب به درگاه حق تعالی را پیدا نموده و مشمول هدایت و تربیت الهی میشوند.اهمیّت معرفت و وقوف به اسماء و صفات الهی تا به این اندازه است که مرتبه و میزان هدایت و تربیت یافتگی انسانها به میزان شناخت و آگاهی آنها از این اسماء و صفات بستگی داشته و با آن رابطه مستقیم دارد و چه بسا عدم شناخت و آگاهی از برخی از این اسماء و صفات ،انسان را تا ظلمات شقاوت و گمراهی و منتهی درجه تیره روزی و بدبختی سوق دهد.آنچه در این مسیر باید مورد توجه ویژه قرار گیرد اینکه:برای تحقق چنین هدفی یعنی شناخت صحیح اسماء و صفات الهی باید به مرجع مطمئن و قابل اعتمادی متمسّک شد که در این راستا سخنان ارزشمند علی (ع) در کتاب گرانسنگ نهج البلاغه راهنما و راهگشای مطمئن و دقیقی برای طالبین کمال و مشتاقین هدایت میباشد

از آنجائی‌که پایان‌نامه پیش روی عهده‌دار بررسی چیستی تکلیف و مسئولیت حاکم اسلامی در زمینه حجاب شرعی بانوان در ملأ عام از منظر قرآن و سنت بود با اتکاء به شیوه تحقیق کتابخانه‌ای، مشهورترین ادله قرآنی و روایی این مبحث با رویکردی فقه‌الحدیثی مورد کنکاش قرار گرفت.با فرض این‌که حجاب بانوان در ملأعام، واجب و محدوده آن نیز پوشاندن تمام بدن به جز وجه و کفین باشد؛ حاکم اسلامی بر مبنای ادله: اختیارات ولی فقیه و نیز امر به معروف و نهی از منکر، مجاز است و این اختیار برای او ثابت است که در صورت صلاحدید در امر حجاب بانوان مداخله کرده و با وضع قوانینی نسبت به اجبار و الزام آن در اماکن عمومی اقدام و متخلفان را مجازات نماید. در این صورت ورود و دخالت حکومت در این مهم هیچ منافاتی با وظیفه اصلی حکومت در باب حجاب که چیزی جز بستر سازی فرهنگی و تبین و تبلیغ اصولی و هنرمندانه آن نیست، ندارد. از میان دو ادله دیگر الزام حکومتی حجاب، یعنی: اطلاقات ادله احکام فردی و اجتماعی دین و حدود و تعزیرات (با تقاریر چهارگانه آن) هیچ‌یک نه تنها بروز و ظهور قطعی بر تکلیف حکومت بر اجبار حجاب ندارد بلکه هر یک از آنها به مراتب متفاوت، فاقد دلالت مستحکم و خدشه ناپذیر مبنی بر اثبات تکلیف اجبار حجاب برای حاکم اسلامی‌اند و استدلال‌های ارائه شده پیرامون آن‌ها جامع و مانع نبوده، با اما و اگرهایی روبروست. حجاب اجباری را عامل رشد نفاق، دوروئی و ریا در جامعه دانستن و آن‌گاه مخالفت با دخالت حکومت در امر حجاب به بهانه جلوگیری از رشد اعمال نفاق‌آمیز، در عین حالی‌که فاقد پشتوانه علمی است مستند به تحقیقات آماری و اجتماعی دقیق نیز نیست. عدم گزارش حتی یک مورد تعزیر زن مسلمان بی حجاب توسط پیامبر اعظم | و امام علی × در منابع حدیثی و تاریخی و هم‌چنین عدم تکلیف کارگزاران به برخورد با بی حجابی زنان در عهد نامه مالک اشتر و...توسط حضرت علی × نیز فی نفسه نمی‌تواند بیانگر اختیاری بودن حجاب باشد. چرا که گزارش تعزیر تمامی موارد ترک واجبات در منابع مربوطه نیامده است. از طرف دیگر به عنوان نمونه در عهدنامه مالک اشتر با عنایت به این‌که به وظیفه قرآنی اقامه نماز توسط حاکمان هیچ اشاره ای نشده است مشخص می‌شود امام علی × در این عهد نامه در مقام احصاء کلیه وظایف و تکالیف حکومتی کارگزاران نبوده‌اند.مخلص کلام این‌که با نقادی قرآنی و فقه الحدیثی ادله اصلی و غیر فقهیِ ـ به معنای مصطلح ـ مدافعان حجاب اجباری و مخالفان آن، مشخص شد در باب اجباری کردن حجاب و تعزیر متخلفان، از جانب شارع مقدس تکلیف صریحی متوجه حاکم اسلامی نیست و آن‌چه در این رابطه به طور قطعی و حداقلی از مجموع ادله فوق برداشت می‌شود، تفویض اختیار اجبار حجاب بانوان از جانب شارع به حاکم مبسوط الید اسلامی است.بررسی ادله فقهیبه معنای مصطلحو تخصصی آن، خارج از حوزه صلاحیت نگارنده وجیزه پیش روی بود از این روی به آن‌ها پرداخته نشد. محتمل است نتیجه تتبعات فقهی، اثبات کننده تکلیف حاکم در باب اجبار حجاب بانوان باشد.کلیدواژه‌ها: حجاب، حکومت، حاکم، اجباری، اختیاری، تعزیر، مجازات.